قم: مفهوم معنویت در گفتمان انقلاب اسلامی و نقش آن در ردّ سلطه‌پذیری

به گزارش حلقه وصل، حجت الاسلام والمسلمین حمیدرضا مظاهری سیف پژوهشگر دینی در نشست مفهوم معنویت در گفتمان انقلاب اسلامی که در سالن همایش‌های دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد با اشاره به تعریف معنویت گفت: امام خمینی(ره) بین بعد مادی و معنوی تفاوت قائل هستند و می‌گویند انسان داری بعد مادی و معنوی است.

وی با اشاره به این که امام خمینی(ره) به دو جنبه متفاوت تقویتی اشاره می‌کند بیان داشت: انسان در مادیات به یک گونه تعلیمات نیاز دارد و در معنویات نیازمند تعلیمات دیگری است که اگر این دو جنبه با یکدیگر جمع شوند انسان به یک موجود کامل تبدیل خواهد شد.

معنویت از دیدگاه امام خمینی و رهبر معظم انقلاب

حجت الاسلام مظاهری با بیان این که یک جنبه‌ دیگر برای معنویت در فرمایشات امام خمینی(ره) دیده می‌شود، اظهارداشت: ایشان نه تنها به انسان از دو جنبه نگاه می‌کنند بلکه برای جهان هستی نیز دو جنبه معنوی و مادی قائل هستند.

وی افزود: گرچه در سخنان امام خمینی(ره) معنویت، وصفی برای جهان هستی آمده است اما این توصیف بازهم مشروط  به تربیت انسان است یعنی انسانی که تربیت معنوی داشته است می‌تواند معنویات جهان هستی را کشف کند و به نظاره آن بنشیند.

این پژوهشگر پرکاربردترین تعریف برای معنویت را تعریف الکیس دانست و بیان داشت: الکیس می‌گوید«معنویت به معنای نقش زندگی یا روشی برای بودن و تجربه کردن است که با آگاهی پیدا کردن از یک بعد غیر مادی به وجود می‌آید و از ارزش‌های قابل تشخیص آن را مشخص می‌سازد؛ این ارزش‌ها به دیگران، خود، طبیعت، زندگی، مربوط هستند و به هرچیزی که فرد به عنوان غائی قلمداد می‌کند اطلاق می‌شود».

وی در ادامه به تعریف معنویت از منظر رهبر معظم انقلاب پرداخت و گفت: رهبر معظم انقلاب در تعریف معنویت می فرمایند«رابطه و اتصال قلبی با خداوند معنویت است» در جایی دیگر نیز می‌فرمایند« معنویت مجذوب شدن در مقابل لطف الهی است».

معنویت، یک استعداد روحی نامحدود است

حجت الاسلام مظاهری با جمع بندی بین این تعاریف ابراز داشت: معنویت یک استعداد روحی نامحدودی است که در ارتباط با خالق هستی شکوفا می‌شود، مواردی مثل ارتباط با خداوند، مجذوب شدن و رسیدن به تجربه‌های متفاوتی از جهان هستی، از نتایج شکوفا شدن این استعداد است.

وی ادامه داد: اگر معنویت را یک استعداد نامحدود روحی بیان کنیم مشکلاتی که در تعریف معنویت وجود دارد برطرف خواهد شد به عنوان مثال مشکلی که وجود دارد این است که نمی شود سلامت معنویت را تعریف کرد.

این پژوهشگر با بیان این که معنویت به صورت نامحدودی در انسان وجود دارد، اظهارداشت: این استعداد نامحدود در هیچ یک از قوا و اعضای مادی بشر به گونه نامحدود وجود ندارد؛ البته در سخنان رهبر معظم انقلاب و امام خمینی(ره) به این نکته اشاره شده است.

معنویت، انسان را جذب دین می‌کند

وی با اشاره به این که معنویت عمومی است و حتی انسان‌های بی دین نیز این معنویت را دارا هستند، خاطرنشان کرد: معنویت است که انسان را جذب دین می‌کند و چنانچه در سخنان امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب آمده است دوران مادی‌گری روبه پایان است و جامعه دارد معنویت خودش را پیدا می‌‌کند واین نیز باعث خواهد شد بشر به دین بازگشت کند.رجعت به معنویت رجعت به دین را به دنبال خواهد داشت.

حجت الاسلام مظاهری بیان کرد: استعداد معنوی نامحدود بر روی سایر استعدادها تأثیر می‌گذارد به همین دلیل امام خمینی(ره) می فرمایند اگر انسان ساخته شود همه چیز به صورت معنویت در می‌آیند؛ وقتی انسان معنوی شد جهانی را که در آن زندگی می‌کند معنوی می بیند و به صورت معنوی آن را می‌سازد.

وی با اشاره به نسبت بین دین و معنویت بیان داشت: اقسام مختلفی برای دین آورده شده است یک قسم آن عندالله است و قسم دیگر دین منزل است و ممکن است دینی که در نزد خداوند است با دینی که نازل شده مقداری فرق وجود داشته باشد و قسم آخر دین نهادینه شده در جامعه است که بدون شک دینی که در جامعه نهادینه شده با دین منزل متفاوت است.

این پژوهشگر ادامه داد: در سخنان رهبر معظم انقلاب تقسیم بندی دیگری از دین وجود دارد که  با استفاده از این دسته بندی می‌شود نسبت بین دین و معنویت را کشف کرد، در فرمایشات ایشان سه اسلام وجود دارد نخستین آنها اسلام آمریکایی است که معنویت را کنار گذاشته است و دنیا را گرفته است.

وی اضافه کرد: قسم دیگر، اسلام متحجرانه است که این قسم نیز ضد معنویت است که امام خمینی(ره) می‌‌فرمایند نمی دانید پدر پیرتان از دست این متحجرین چه رنج‌هایی کشیده است،  این قسم آخرت را گرفته و دنیا را رها کرده است و قسم آخر اسلام معنویت است که در آن هم دنیا ارزش دارد و هم آخرت.

شباهت اسلام آمریکایی و لیبرالیستی

حجت الاسلام مظاهری با بیان این که دین و معنویت دو قسم جدا از یکدیگر هستند، اظهارداشت: دین و معنویت دلالت‌های جداگانه‌ای دارند و در مصداق می‌توانند مشترک باشند و همچنین می‌توانند مشترک نباشند؛ اسلام هم می‌‌تواند معنوی باشد و هم می‌تواند غیر معنوی باشد که در سایر ادیان نیز چینن چیزی وجود دارد.

وی ادامه داد: نوعی از اسلام داریم که آمریکایی و لیبرالیستی است یا اسلامی که مدتی است به عنوان اسلام رحمانی معرفی می‌شود اسلامی که سازگار با ظلم است، این اسلام رحمانی همان اسلام آمریکایی است که دنیا را می‌گیرد اما آخرت را کنار می‌زند.

این پژوهشگر معنویت را به اسلامی و غیر اسلامی تقسیم کرد و گفت‌: پیروان ادیان دیگر اگر بر اساس ایمان به خداوند و تعبد خالص عمل کنند دین داری آنها می‌تواند قابل قبول باشد چنانچه در قرآن نیز این مطلب بیان شده است.

وی افزود‌: انسان‌هایی هستند که دین صحیح به آنها عرضه نشده اما معنوی هستند و اگر دین صحیح به آنها عرضه شود همین معنویت درونی آنها، آنها را به تسلیم شدن در مقابل دین حق مجبور می کند.

رابطه معنویت و بسترسازی تبلیغ دین

حجت الاسلام مظاهری اضافه کرد: اگر بخواهیم تبلیغ مناسبی از دین در جهان برای مخاطبان غیر دینی داشته باشیم در آغاز باید آموزه‌های معنوی را گستراند و  بعدر در این بستر مناسب به تبلیغ دین پرداخت.

وی با طرح این سؤال که معنویت چگونه می‌تواند در گفتمان انقلاب تأثیرگذار باشد بیان داشت: زمانی که استعداد بشر پذیرفته شد می‌شود خیلی از مسائل را تبیین کرد، استعداد نامحدود روحی زمانی که به امور مادی معطوف شود به صورت تجاوز و ظلم و ستم خودش را نشان می‌‌دهد و سیری ناپذیر است.

این پژوهشگر ادامه داد: اگر به چنین شخصی هرچه قدرت وجود دارد بدهیم بازهم قدرت بالاتری می‌خواهد، این قابلیت باعث می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌شود که در جامعه بشری معنویت وجود نداشته باشد که در این صورت جامعه به طبقات سلطه پذیر و سلطه گر تبدیل می‌شود.

وی اضافه کرد: انقلاب اسلامی می گوید فقط با معنویت می‌شود این ساختار را نابود کرد اگر عده‌ای نیروی درونی آنها صرف امور معنوی شود بر دیگران مسلط خواهند شد و اگر افراد دیگر استعداد معنوی را در خودشان نیابند سلطه پذیر خواهند شد.

حجت الاسلام مظاهری با اشاره به فرمایشات امام خمینی(ره) بیان داشت: فقط با معنویت می‌شود پیروز شد و مردم ما با معنویت پیروز شدند و معنویت توانست ما را بر دشمنان مسلط کند.

وی ادامه داد: اگر معنویت درونی مستضعفان بیدار نشود در وضعیت سلطه پذیری باقی خواهند ماند اما اگر روح معنویت بیدار شود این سلطه پذیری را قبول نخواهند کرد، بنابراین تفکر انقلاب اسلامی این است که گروهی از مستضعفان با رشد معنوی می‌توانند این سلطه پذیری را نابود سازند و طبقه سومی را ایجاد کنند که مجاهدان هستند.

این پژوهشگر با اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب ابراز داشت: صبر محدود است مگر این که به صبر نامحدود الهی پیوند بخورد که در این صورت نامحدود خواهد شد.