«پیشمرگ»؛ فیلمی با داستانی زیبا که تبدیل به یک فیلم هندی شد

به گزارش حلقه وصل: حسام‌الدین خادمی، منتقد سینما در یادداشتی نوشت: فیلم «پیشمرگ» با روایت داستانی که زندگی شهید سعید قهاری را به تصویر می‌کشد، در همان ابتدا مخاطب را به خود جذب می‌کند. انتخاب یک مقطع خاص از زندگی یک چهره تأثیرگذار تاریخی و پرداختن به آن، فرصتی عالی برای عمق‌بخشی به روایت‌های سینمایی مرتبط با تاریخ ایران است. اما در اجرای این ایده زیبا، مشکلاتی دیده می‌شود که نمی‌توان از آن‌ها چشم‌پوشی کرد. این مشکلات، اگرچه در برخی لحظات تحت تأثیر جنبه‌های مثبت فیلم کمرنگ می‌شوند، اما به تدریج بر کلیت تجربه تماشای فیلم تأثیر گذاشته‌اند.

نقاط قوت فیلم: روایت یک زندگی افتخارآمیز
نخستین نکته‌ای که درباره «پیشمرگ» برجسته است، پرداخت دقیق و زیبا به مقطعی از زندگی شهید سعید قهاری است. روایت این مقطع، علی‌رغم برخی ناپیوستگی‌ها، شامل صحنه‌هایی است که می‌توانند در مخاطب حس عزت و افتخار نسبت به رزمندگان ایرانی و فداکاری‌های آنان ایجاد کنند. این نکته برای یک فیلم که با هدف گرامی‌داشت یک چهره ملی و دینی ساخته شده، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

بازی‌های بازیگران، به‌ویژه نقش اصلی، یکی دیگر از نقاط عطف فیلم است. بازیگر نقش شهید قهاری، با تسلط بر نحوه اجرای شخصیت و انتقال دغدغه‌های او، می‌تواند حس قوی درگیر شدن با موقعیت‌های او را به مخاطب منتقل کند. خطوط دیالوگی ساده ولی تاثیرگذار و شخصیت‌پردازی قابل باور شهید باعث می‌شود که این شخصیت به یک چهره واقعی و ملموس برای بینندگان تبدیل شود.

در بخش‌هایی از فیلم، بیننده می‌تواند حس فداکاری و رشادت‌های رزمندگان را به طور واضح احساس کند. برای مثال، کیفیت عاطفی صحنه‌هایی که شهید به سربازان زیر دست خود انگیزه می‌دهد یا خطر را به جان می‌خرد تا از اهداف و ارزش‌های انسانی دفاع کند، بسیار تاثیرگذار هستند. چنین لحظاتی می‌توانند باعث شوند که مخاطب حس افتخار و غرور نسبت به هویت ملی و دینی خود پیدا کند.

مشکلات ساختاری و نقاط ضعف جدی فیلم
با وجود نقاط قوت ذکر شده، «پیشمرگ» از یک مشکل محوری رنج می‌برد: ترکیب غیرمنطقی واقع‌گرایی و اغراق‌های هندی‌گونه. فیلم، به جای اینکه بر باورپذیر بودن و دقت در ارائه جزییات تمرکز کند، گاه به شکلی اغراق‌آمیز سعی می‌کند صحنه‌هایی اکشن و نمایشی خلق کند که نه با منطق داستانی فیلم همخوانی دارند و نه به اصول حرفه‌ای تولید فیلم‌های اکشن شبیه‌اند. این مسئله باعث می‌شود سطح جدیت فیلم در نگاه مخاطب کاهش پیدا کند و تأثیر عاطفی یا تاریخی برخی سکانس‌ها کم‌رنگ شود.

برای مثال، یکی از سکانس‌های غیرواقعی فیلم مربوط به صحنه شناسایی یکی از فرماندهان دشمن توسط شهید است. در این صحنه، شهید با شنیدن صدای چخماق فندک این فرمانده را، پس از گذشت چندین سال، شناسایی می‌کند. این اتفاق، در حالی که تلاش دارد اهمیت خاطرات و دقت پرسوناژ را نشان دهد، به شکلی غیرواقع‌گرایانه روایت می‌شود که مخاطب را از فضای فیلم بیرون می‌اندازد. چنین اغراق‌هایی، به خصوص در فیلم‌های روایتی مبتنی بر واقعیت تاریخی، به شدت می‌توانند به اعتماد مخاطب صدمه بزنند.

یکی دیگر از نکات منفی فیلم، مربوط به صحنه‌های اکشن آن است. به‌عنوان نمونه، صحنه‌ای که یک کامیون با دو ماشین برخورد می‌کند و هر دو ماشین بدون هیچ دلیل منطقی منفجر می‌شوند، یادآور صحنه‌های اغراق‌آمیز فیلم‌های هندی است. اینجاست که مخاطب مواجهه خود با یک داستان واقعی را فراموش کرده و به این نتیجه می‌رسد که کارگردان و نویسنده بیشتر به دنبال ایجاد جلوه‌های بصری و جلب توجه سطحی بوده‌اند تا روایت یک ماجرای عمیق و واقعی.

حفره‌های روایتی در ارائه زندگی شهید قهاری
زندگی یک شهید، بخصوص چهره‌ای مثل سعید قهاری، همواره پر از نقاط عطفی است که قابلیت تبدیل شدن به یک فیلم شاهکار را دارند. با این حال، در «پیشمرگ»، اطلاعات محدودی از گذشته و آینده این شهید گرانقدر ارائه شده است. به غیر از چند خط کوتاه که در آغاز و پایان فیلم به زندگی و سرگذشت او اشاره می‌کند، عملاً از بقیه جنبه‌های زندگی این شخصیت چیزی نمی‌دانیم. این کمبود اطلاعات، حتی اگر عمدی باشد، مانع از ایجاد یک درک جامع و عمیق از شخصیت شهید می‌شود و بیننده را با سوال‌های بی‌پاسخی رها می‌کند: چرا شهید قهاری به این مرحله از زندگی رسید؟ به غیر از این مقطع، او چه کارهایی انجام داده که او را به یک الگوی ملی تبدیل می‌کند؟

اینجاست که مخاطبی که به دنبال افزایش اطلاعات تاریخی خود از طریق این فیلم است، به نتیجه‌ای ناقص دست می‌یابد. فیلم، به شکلی غیرمستقیم به ما می‌گوید که کارگردان خود نیز همه تمرکز را روی صحنه‌های نمایشی و احساسی گذاشته و زحمت کافی برای پرداخت دقیق به جزئیات زندگینامه شهید نکشیده است.

نتیجه‌گیری: یک فرصت ازدست‌رفته
فیلم «پیشمرگ»، اگرچه با اهداف والایی چون نمایش فداکاری‌های شهید سعید قهاری ساخته شده است، اما به دلیل سبک اجرایی ناهماهنگ، اغراق‌های بی‌جا و کاستی‌های روایت، از رسیدن به جایگاه یک اثر ماندگار بازمانده است. این فیلم شاید بتواند به عنوان یک منبع اولیه برای آشنایی با شخصیت شهید قهاری مورد استفاده قرار گیرد، اما برای مخاطبانی که به دنبال لذت بردن از یک اثر سینمایی ارزشمند و متعادل هستند، توصیه نمی‌شود.

مخاطبان باید همواره در نظر داشته باشند که اگر هدفشان از تماشای این فیلم صرفاً افزایش اطلاعات تاریخی درباره رشادت این شهید است، ممکن است تا حدودی از آن لذت ببرند. اما اگر توقعشان دیدن یک فیلم قوی و جذاب است که در عین روایت یک داستان واقعی، از لحاظ هنری هم موفق بوده باشد، احتمالاً این فیلم نمی‌تواند رضایت آن‌ها را جلب کند.

در نهایت، «پیشمرگ» اثری است که با تمام تلاش خود توانسته بخشی از افتخار و فداکاری‌های ملت ایران را به نمایش بگذارد، اما درخشش این تلاش‌ها زیر سایه ضعف‌های ساختاری فیلم قرار گرفته است. این فیلم باید به عنوان یک یادآوری دیده شود، اما نه به عنوان اثری که بتوان به راحتی آن را در زمره افتخارات سینمای دفاع مقدس جای داد.