به گزارش حلقه وصل، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور فدراسیون روسیه در پنجمین سفر خود به تهران و نخستین سفرش در دولت سیزدهم و به منظور شرکت در هفتمین نشست سران روند آستانه (ایران، روسیه و ترکیه) امروز (سه‌شنبه) ۲۸ تیر ماه وارد تهران می‌شود.
هفتمین نشست سران روند آستانه قرار است بعدازظهر امروز (سه‌شنبه) با حضور ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه و رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و به میزبانی آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در تهران برگزار شود. اردوغان در ساعات پایانی دیشب (دوشنبه) به تهران سفر کرد و صبح امروز نیز مورد استقبال رسمی آیت‌الله رئیسی در مجموعه سعدآباد قرار گرفت.
ولادیمیر پوتین در این سفر دیداری با آیت‌الله رئیسی خواهد داشت و همچنین بر اساس اعلام وزارت خارجه ترکیه، با رجب طیب اردوغان همتای ترکیه‌ای خود نیز ملاقاتی دوجانبه برگزار خواهد کرد. «لوان جاگاریان» سفیر فدراسیون روسیه پیش از این اعلام کرده بود که پوتین در این سفر با مقام معظم رهبری نیز دیدار خواهد کرد.
پوتین و آیت‌الله رئیسی اخیرا در حاشیه نشست سران خزر در عشق آباد دیدار و گفت‌وگو کرده بودند.
ولادیمیر پوتین اولین مقام خارجی بود که پس از پیروزی آیت‌الله رئیسی در سیزدهمین دور انتخابات ریاست جمهوری به وی تبریک گفت. وی در این پیام به حسن همجواری و روابط دوستانه ایران و روسیه اشاره و ابراز امیدواری کرد که در این دوران شاهد گسترش روزافزون همکاری دوجانبه دو کشور باشیم. علاوه بر این، نماینده‌ای عالی از سوی پوتین در مراسم تحلیف آیت‌الله رئیسی به تهران آمد.
در دی ماه سالی که گذشت، آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در پاسخ به دعوت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور فدراسیون روسیه به مسکو سفر کرد. سفری که ۲۹ دی ماه آغاز و دو روز به طول انجامید. رئیسی در این سفر ضمن دیدار با پوتین که بیش از سه ساعت به طول انجامید، در نشستی با فعالان اقتصادی روسیه شرکت و در دومای روسیه نیز حضور یافت و سخنرانی کرد. رئیسی در دیدار با پوتین گفت که ایران هیچ محدودیتی برای گسترش روابط با روسیه ندارد و پوتین هم از آیت‌الله رئیسی خواست که سلام و آرزوی سلامتی برای رهبر معظم انقلاب را از طرف وی به ایشان منتقل کند و افزود که دستورکار وسیعی پیش روی دو کشور قرار دارد.
حسین امیرعبداللهیان ۲۹ دی ماه در توئیتی درباره این دیدار نوشت: در دیدار مهم، صمیمانه و طولانی مدت دکتر رئیسی و پوتین در کرملین، مناسبات تهران و مسکو در مسیر جدید، متنوع و پرشتاب قرار گرفت. در فصل نوین مناسبات، همکاری‌های ممتاز رقم خواهد خورد. روسای دو کشور بر ترسیم نقشه راه بلندمدت توافق کردند. جهان آینده بر پایه چندجانبه گرایی می‌چرخد. وی همچنین در صفحه اینستاگرامش با بیان اینکه موضوعات متنوع راهبردی در روابط ایران و روسیه وجود دارد، اعلام کرد: توسعه همکاری‌های تجاری، گسترش همکاری‌های بلندمدت و رفع برخی از موانع و تلاش برای بی اثر کردن تحریم‌های بین‌المللی، به طور جدی در دستورکار قرار گرفته است.
حسین امیرعبداللهیان پیش از این در اظهاراتی روسیه را جزو اولویت‌های جدی سیاست همسایگی دولت سیزدهم و روابط دو کشور را ممتاز و راهبردی خوانده بود.
* پسکوف: ایران دوست و شریک روسیه
در آستانه این سفر «دیمیتری پسکوف» سخنگوی ریاست جمهوری روسیه با اشاره به اینکه همگرایی ایران و روسیه در همه عرصه‌های مناسبات دوجانبه و به‌ویژه در صحنه بین‌المللی تقویت شده است گفت: با نهایی شدن قرارداد جامع همکاری‌های بلندمدت بین دو کشور، این همکاری‌ها سرعت خواهد گرفت. سخنگوی کرملین، ایران را دوست و شریک روسیه عنوان کرد و گفت: ما برای این روابط دوجانبه، ارزش بالا و اهمیت ویژه‌ای قائل هستیم و جای خوشحالی است که روسای جمهور دو کشور در تماس دائم هستند، در یک سال اخیر ۴ بار ملاقات کرده‌اند و بزودی بازهم در تهران دیدار خواهند کرد. در سال گذشته میلادی، حجم تبادلات تجاری ایران و روسیه به بالاترین رقم در تاریخ روابط دو کشور رسید، امیدوارم با توسعه‌ی همکاری‌های بانکی، از این پس با ارزهای ملی یکدیگر حجم تبادلات را محاسبه کنیم، چرا که حساب و کتاب کردن به دلار آمریکا، دیگر جایی نخواهد داشت.
دو کشور در بسیاری از پرونده‌های منطقه‌ای از جمله سوریه با یکدیگر همکاری می‌کنند. دو کشور جزو کشورهای ضامن روند آستانه هستند و در نشست اخیر روند آستانه که در نورسلطان برگزار شد نیز علی اصغر خاجی مشاور ارشد وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در اظهاراتی به دیدگاه‌های نزدیک ایران و روسیه در قبال مسائل سوریه اشاره کرد. اوضاع افغانستان هم از جمله مواردی است که همواره مورد توجه دو کشور بوده است. از سوی دیگر روسیه یکی از اعضای برجام است و رایزنی‌ها بین دو طرف در این زمینه در جریان است و در همین راستا نیز بعد از شرکت در مذاکرات دوحه برای رفع تحریم‌ها، علی باقری سفری به مسکو انجام داد و با سرگئی ریابکوف همتای روس خود دیدار و گفت‌وگو کرد.
در قضیه اوکراین نیز جمهوری اسلامی ایران بارها بر آمادگی میانجیگری بین روسیه و اوکراین تأکید کرده و در گفت‌وگوی تلفنی امیرعبداللهیان با لاوروف در ۲۹ اردیبهشت ماه نیز وزیر امور خارجه ایران بار دیگر آمادگی ایران را برای میانجیگری بین روسیه و اوکراین اعلام کرد. از سوی دیگر وزیر امور خارجه ایران تاکنون دو بار حامل پیام وزیر خارجه اوکراین برای مقامات روس بوده است.امیرعبداللهیان ۱۸ اردیبهشت ماه در نشست خبری مشترک با وزیر خارجه لهستان در این باره گفت: مذاکرات سیاسی اوکراین و روسیه باید منجر به توقف هر چه سریع‌تر جنگ و برقراری آتش‌بس در این کشور شود. سه بار با وزیر خارجه اوکراین درباره تحولات این کشور گفت‌وگوی تلفنی داشتم و در دو مرحله در دیدارهایم با آقای لاوروف در حاشیه نشست وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان در شهر تونشی چین و در سفرم به مسکو حامل پیام وزیر خارجه اوکراین مبنی بر درخواست آتش بس و آمادگی برای گفت‌وگو و توافق بودم و به تلاش‌های خودمان در این مسیر ادامه می‌دهیم و امیدواریم شاهد صلح، ثبات و امنیت در تمام مناطق جهان باشیم.
گفتنی است لاوروف اوایل تیرماه نیز به تهران سفر و با همتای خود و آیت‌الله رئیسی دیدار کرد.
در گفت‌وگوی اخیر آیت‌الله رئیسی با پوتین در ۱۸ اردیبهشت ماه رئیس جمهور ایران نیز با ابراز امیدواری نسبت به پایان یافتن هر چه سریع‌تر درگیری‌ها در اوکراین، بر اهمیت راه‌حل دیپلماتیک در این رابطه تأکید کرد و اظهار داشت که جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد ظرفیت‌های خود را برای کمک به حل و فصل دیپلماتیک جنگ به کار ببندد.
علاوه بر مناسبات سیاسی، روابط تجاری و اقتصادی نیز روند رو به رشدی پیدا کرده است. آنچنان که «کاظم جلالی» سفیر ایران در مسکو اخیرا در اظهاراتی با بیان اینکه روسیه اولویت ایران برای توسعه روابط است، افزود: روابط ایران و روسیه وارد مرحله جدیدی شده است. حجم تجارت ایران و روسیه در سال ۲۰۲۱ به ۴.۵ میلیارد دلار رسیده، در حالی که این رقم در سال ۲۰۱۹ فقط ۱.۶ میلیارد دلار بود.
سفیر ایران در روسیه همچنین در گفت‌وگو با خبرگزاری روسی «تاس» گفت روسیه و ایران فعالانه در حال توسعه همکاری‌های دوجانبه هستند و انتظار می‌رود رویدادهای مهمی در روابط آن‌ها رخ دهد.
این دیپلمات ایرانی با بیان اینکه دو کشور فعالانه در قالب‌های چندجانبه همکاری می‌کنند، اظهار داشت: در ارتباط با فرمت‌های چند جانبه، ایران و روسیه به طور جدی با یکدیگر همکاری می‌کنند. عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهایو مذاکرات آن با اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای امضای توافقنامه‌های دائمی تجارت آزاد و همچنین حضور رئیس‌جمهور ایران در اجلاس بریکس نشان می‌دهد که کشورها مواضع نزدیک و زمینه‌های زیادی برای همکاری دارند.
«مهدی صفری» معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نیز ۲۲ خرداد ماه روابط با روسیه را راهبردی خواند و جهش آن در طی ماه‌های اخیر را ملموس برشمرد و گفت: سه بخش انرژی، تجارت و ترانزیت از موضوعات مهم فیمابین جمهوری اسلامی ایران و روسیه است که نیازمند همکاری دستگاه‌ها و نهادهای اجرایی مسؤول است. روسیه لیستی از نیازمندی‌های مورد تقاضای خود را منتشر کرده که ایران توان صادراتی بسیاری از اقلام آن را دارد و می‌تواند موجب رشد چشمگیر صادرات ایران و راه‌حلی مناسب برای پرداخت بدهی‌های ایران به طرف روسی باشد.
در همین زمینه، «سید محمودرضا سجادی» سفیر اسبق ایران در مسکو پیش از این در گفت‌وگویی با فارس به فرصت‌های همکاری ایران در حوزه‌های مختلف از جمله ترانزیت و نفت و گاز اشاره کرد و گفت: می‌توانیم از طریق همکاری با روسیه، تولید نفت خود را سر و سامان دهیم.
روزنامه قطری العربی الجدید هم در آستانه این سفر در گزارشی نوشت: «سفر پوتین به ایران دارای سه بُعد اصلی است.نخست، به روابط دوجانبه تهران - مسکو ارتباط دارد که از زمان به دست گرفتن قدرت اجرایی در ایران از سوی رئیسی در ایران از ژوئیه ۲۰۲۱ _که دارای رویکردی متفاوت از سلف خود یعنی حسن روحانی در سیاست و روابط خارجی است_ به سرعت در حال توسعه است. در حالی که روحانی به دنبال حل مناقشه و بحران کشورش با غرب به ویژه با آمریکا بود، رئیسی بر حرکت به سمت شرق و به طور مشخص روسیه و چین تمرکز دارد». این روزنامه در ادامه بُعد دوم سفر پوتین به ایران را منطقه‌ای می‌داند و در توضیح می‌نویسد: «این سفر در سایه تشدید تنش بین ایران و اسرائیل و صحبت آمریکایی‌ها مبنی بر تشکیل «یک ساختار قوی منطقه‌ای» با مشارکت تل آویو در مقابله با تهران و محور تحت هدایت آن، صورت می‌گیرد. اما بعد سوم این سفر، کاملا بین‌المللی است و در درجه نخست مربوط به افزایش سطح تنش بین ایران و غرب، به ویژه آمریکا، در پی بن‌بست ایجاد شده در مذاکرات با هدف احیای توافق هسته‌ای است که روسیه یکی از اعضای این مذاکرات است. امری که در درجه دوم به جنگ اوکراین و پیامدهای بزرگ جهانی آن در مناطق مختلف و سطوح مختلف مرتبط است».
* نیم نگاهی به چهار سفر قبلی پوتین به تهران
پوتین رئیس جمهور روسیه در حالی امروز وارد تهران می‌شود که در دوران ریاست جمهوری‌اش چهار بار به تهران آمده است. او برای نخستین بار ۲۳ مهرماه ۱۳۸۶ به منظور انجام سفری دو روزه وارد تهران شد و در این سفر علاوه بر دیدار با مقامات عالی‌رتبه کشورمان در دومین اجلاس سران کشورهای حاشیه دریای خزر (روسیه، ایران، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان) شرکت کرد. پوتین دوم آذر ماه ۱۳۹۴ در دومین سفرش به تهران آمد تا در سومین نشست سران «مجمع کشورهای صادرکننده گاز» حضور یابد. روز چهارشنبه ۱۰ آبان ۱۳۹۶ ولادیمیر پوتین برای سومین بار به تهران سفر کرد تا در نشست سه جانبه ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان شرکت کند. رئیس جمهور فدراسیون روسیه ۱۶ شهریور ۱۳۹۷ هم برای شرکت در اجلاس سه جانبه روند آستانه (ایران، ترکیه و روسیه) به تهران آمد.
نشست‌های سران آستانه
هفتمین نشست سران روند آستانه قرار است عصر روز سه‌شنبه با حضور ولادیمیر پوتین، رجب طیب اردوغان و به میزبانی آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی در تهران برگزار شود. این دومین بار است که ایران میزبان حضوری این نشست است و البته یک اجلاس فوق العاده هم به میزبانی ایران و به صورت مجازی در شرایط شیوع ویروس کرونا برگزار شد.
اولین نشست سه‌جانبه سران روند آستانه به میزبانی روسیه در اول آذرماه ۱۳۹۶ در سوچی برگزار شد. ۱۵ فروردین ۱۳۹۷ آنکارا میزبان دومین نشست سه جانبه روسای جمهوری ایران، روسیه و ترکیه بود. ۱۶ شهریور ۱۳۹۷ سومین نشست سران در تهران با حضور ولادیمیر پوتین، حسن روحانی و رجب طیب اردوغان برگزار شد. شهر سوچی برای دومین بار در ۲۵ بهمن ۹۷ میزبان نشست سران بود و چهارمین نشست سران در این شهر با حضور پوتین، روحانی و اردوغان برگزار شد. ۲۵ شهریور ۱۳۹۸ آنکارا برای دومین بار میزبان پنجمین نشست سران بود و در زمانی که نوبت به ایران رسید به دلیل شیوع ویروس کرونا این نشست با تاخیر برگزار شد. نشستی فوق العاده (نشست ششم) چهارشنبه ۱۱ تیر ۱۳۹۹ به میزبانی ایران و به صورت مجازی برگزار شد و امروز (سه‌شنبه) نیز قرار است هفتمین نشست به صورت حضوری و در دولت سیزدهم به میزبانی آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی برگزار شود.
در آستانه این نشست حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگویی بیان کرد: نشست در شرایطی برگزار می‌شود که هدف مهم فرمت آستانه که کاهش تنش در مناطق درگیری در سوریه بود را بتوانیم تثبیت کنیم. در جریان سفری که اخیرا به آنکارا و دمشق داشتم حامل پیام رئیس جمهور بودم که بتوانیم بحرانی که اکنون در حوزه امنیتی بین ترکیه و سوریه به وجود آمده را مدیریت کنیم. طرف ترک از احتمال وقوع عملیات نظامی تا عمق ۳۰ کیلومتری مرز سوریه صحبت می‌کند و ما تلاش کردیم از مسیر سیاسی این بحران و نگرانی امنیتی ترکیه برطرف شود. طبعا در این شرایط حساس یکی از موضوعات در دستورکار این است که به جای توسل به جنگ و آوارگی بیشتر موج جدیدی از مردم سوریه بتوانیم از مسیر سیاسی به حل و فصل این موضوع هم کمک کنیم. بازگشت آوارگان سوری به منازل و شهرهای خودشان، کمک به صلح و ثبات و امنیت در سوریه از جمله موضوعاتی است که در دستورکار این نشست سه جانبه قرار دارد.
امیرعبداللهیان همچنین در توئیتی نوشت: نشست‌های پیش روی روسای جمهور ایران، ترکیه و روسیه در تهران، فرصتی است برای تحکیم بیشتر مناسبات، توسعه همکاری‌های اقتصادی، تمرکز بر امنیت منطقه در سایه راه حل سیاسی و عدم توسل به جنگ و تضمین امنیت غذایی. جمهوری اسلامی ایران مرکز دیپلماسی پویاست.
خبرگزاری فرانسه هم در آستانه نشست تهران نوشت: این سه کشور قصد دارند در این نشست دیدگاه‌های خود را درباره سوریه هماهنگ کنند تا از تنش بیشتر در منطقه جلوگیری کنند.
