خبرهایی در کمین مردم تهران

به گزارش حلقه وصل، محسن مهدیان طی یادداشتی در روزنامه همشهری نوشت:

شهروندان تهرانی اخیرا با ۲دسته خبر حاشیه‌ساز از مدیریت شهری مواجه شدند.

یکم. هک سامانه شهرداری تهران توسط منافقین

دوم. استعفای شهردار تهران توسط شایعه‌سازها

ماجرا فراتر از لایه سطحی خبر است. اجازه دهید موضوع را از منظر سواد رسانه‌ای تحلیل کنیم.

«خبر» برخلاف تصور رایج تنها کارکرد اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی ندارد. اساسا پیام رسانه‌ای ۳کارکرد ویژه دارد.

یکم خبر به مثابه «نمایه». دوم خبر به مثابه «نشانه» و سوم خبر به مثابه «نماد».

نمایه چیست؟ خبری که قرار است تنها روایتی از واقعیت باشد. دلار ارزان شد؛ این خبر نمایه‌ای آگاهی‌بخش از یک رویداد است و تمام.

نشانه چیست؟ وقتی خبر حکایت از یک پیام نهفته و غیرمستقیم دارد. گویی این خبر نشانه‌ای است از یک موضوع دیگر. مثلا در همان خبر دلار ارزان شد گویی سردبیر، رونق اقتصادی را هدف گرفته است و این خبر نشانه است.

و اما نماد. اول مثال بزنیم:  گفته می‌شود برج میلاد نشانه تهران است و برج آزادی نماد. برگ‌ریزان نشانه پاییز است و برگ زرد و قرمز روی زمین نماد پاییز. هر نمادی، نشانه است ولی هر نشانه‌ای نماد نیست.

حالا نماد چیست؟ وقتی خبر تبدیل به نماد یک موضوع می‌شود؛ چتری فراگیر از نشان و نشانه‌هاست. نماد نه‌تنها نشانه، بلکه پلی به اخبار گذشته و آینده است که از این پس مخاطب اخبار مشابه را در یک چارچوب واحد روایت کند.

مثال: آبان۹۸

یک بار حوادث آبان۹۸ را منتشر می‌کنند به عنوان «نمایه» یک رویداد. یک بار رسانه دشمن آبان۹۸ را به عنوان «نشانه»‌ای برای سرکوب اعتراضات روایت می‌کند. یک بار هم آبان می‌شود «نماد» تقابل مردم و حاکمیت تا هر وقت اسم آبان۹۸ آمد ذهن‌ها سمت یک دروغ بزرگ منحرف شود.

بنابراین در چنین مواردی سوال اصلی این است: رسانه دشمن در انتشار یک خبر یا پیام رسانه‌ای کدام کارکرد را هدف گرفته است؟ واکنش‌ها باید متناسب با همان کارکرد باشد.

بازگردیم به اخبار ابتدای متن.

غرض نهایی دشمن از هک و شایعه چیست؟ نمادسازی برای اختلال در مدیریت. برای او مهم نیست خبر تکذیب شود یا نشود؛ مهم این است روایت از اختلال در تصمیم‌گیری سکه بازار شود. لذا یک بار با هک خبر می‌سازد و یک بار با شایعه.

هدف مجموعه‌ای از اخبار است که وقتی سلسله‌وار منتشر می‌شود، خبر نمایه را به خبر نماد تبدیل می‌کند. هدف این است که نماد اختلال مدیریتی در ذهن مخاطب ایجاد شود.

حالا در ابعاد بالاتر ماجرا را ببینید.

مجموعه اخباری که علیه جمهوری اسلامی منتشر می‌شود هدفش این است که حکمرانی را در ابعاد ملی با نماد ناکارآمدی معرفی کند. با این توضیح، خبر آبادان و خبر آبگرفتگی و خبر تصادف چند خودرو و سهو لسان یک مدیر و غیره همه‌شان در کنار هم قرار است یک نماد بسازند: ناکارآمدی در حکمرانی. مهم نیست تکذیب شود یا نشود. مهم نیست خبرها هم‌وزن باشند یا نه. مهم نیست محلی باشند یا ملی و یا ناشی از خطای فرد باشد یا ساختار. حادثه باشد یا روال. مهم این است که مخاطب درگیر پروژه نمادسازی شود. حتی اگر نمایه‌های خبری تکذیب شود با ایجاد حساسیت، پلی می‌شود برای نمادسازی با اخبار بعدی.  اگر خبری هم نباشد تا نماد بسازند، خبر می‌سازند. از هک پمپ بنزین تا راه‌اندازی اعتراض خیابانی تا آتش‌زدن سطل آشغال تا آدم‌کشی تا تحریم اقتصادی و همه و همه رویدادسازی است برای تکثیر نمایه‌های خبری و تبدیل آن به نمادی علیه سرمایه اجتماعی انقلاب. خلاصه همه و همه در خدمت‌اند برای یک جنگ ذهنی تمام عیار؛ آنهم علیه مردم نه این و آن مدیر.