مهم‌ترین دغدغه «خانه ما» نقد نظام برنامه‌ریزی کشور است/ عمداً از معیارهای جذابیت تلویزیون فاصله گرفتیم

سرویس حاشیه نگاری: نشست خبری پنجمین فصل مستندمسابقه «خانه ما» با حضور حسین افشار تهیه‌کننده، حسام اسلامی عضو تیم ایده‌پردازی، احسان عمادی و امین کفاش‌زاده کارگردان‌های این مجموعه، روز گذشته در مرکز خانه مستند انقلاب اسلامی برگزار شد.

افشار در ابتدا با اشاره به اینکه این 5 فصل مرهون زحمت بچه‌های استودیوی نوین است که با کمک سازمان  اوج توانستند ژانر رئالیتی‌شو (مستندمسابقه) را در تلویزیون جا بیندازند؛ ژانری که چند دهه است در تلویزیون‌های دنیا رواج دارد اما هنوز در ایران نوپاست. گفت:  یکی از مهم‌ترین چیز‌هایی که ما را به فکر واداشت تا دست به تولید این مستندمسابقه بزنیم، بحث درست مصرف کردن و فرهنگ مصرف بهینه بود. اوایل گمان می‌کردیم مشکل ما مصرف زیاد و بی‌رویه است اما بعد‌ها متوجه شدیم از اساس مساله چیز دیگری است و آن این است که ما بلد نیستیم درست مصرف کنیم. علاوه بر این، آشنایی با فرهنگ‌های مختلف که هرکدام گویش و آداب و رسوم خاص خود را دارند، از دیگر اهداف ما در این مجموعه بود که آن را پیگیری کردیم. این برای ما جالب بود که فردی از جنوب ایران مستقیما با شیوه زندگی شمالی‌ها آشنا شود و از آداب و رسوم آنها اطلاع پیدا کند.

افشار همچنین با برشمردن شهرهایی که این رئالیتی‌شو میزبان آنها بوده است، گفت: از فصل یک تاکنون به ترتیب شهر‌های تهران، اصفهان، تهران، اهواز و رشت محیط‌های جغرافیایی بودند که میهمان آنها بودیم. همچنین فصل ششم به میزبانی تبریز در زمستان آینده پخش خواهد شد و شیراز نیز مقصد بعدی خانه ما است که فروردین سال آینده تصویربرداری آن انجام خواهد شد.

تهیه کننده «خانه ما» با بیان اینکه مهم‌ترین دغدغه «خانه ما» نقد نظام برنامه‌ریزی کشور است، افزود: ما معتقدیم از این ناحیه ضربه بسیاری خوردیم و خانواده را نیز به عنوان کوچک‌ترین واحد اجتماعی و مدیریتی کشور می‌دانیم و معتقدیم اگر نظام خانواده اصلاح شود، به تبع آن کشور نیز اصلاح خواهد شد. اما واقعیت این است که وقتی حجم زیاد تصمیم‌های غلط در کشور را مشاهده می‌کنیم، می‌بینیم بد نیست که رئالیتی‌شو مدیران کشور یا همان «مدیران ما» را تولید کنیم و گمان می‌کنم مسؤولان کشور نیاز دارند در شیوه تصمیم‌گیری خود بازنگری کنند و مورد قضاوت مردم قرار گیرند؛ همانطور که در فصل‌های اخیر این مجموعه ما توجه ویژه‌ای به نوجوان‌ها داشتیم و بسیاری اوقات مشاهده کردیم که آنها راهکار‌های چاره‌ساز را ارائه می‌دهند و این را می‌توان به مجموعه مدیریتی کشور نیز تعمیم داد که خیلی اوقات مردم و مشورت با آنها می‌تواند راهکار‌های اساسی‌تری ارائه دهد.

افشار گفت: مهم‌ترین مساله در خانه ما چالش انتخاب بین گزینه‌های موجود است تا در هر زمینه یاد بگیریم با انتخاب خود اتفاق بهتری را رقم بزنیم.

حسام اسلامی، مشاور کارگردان و عضو تیم طراحی نیز در این نشست با بیان اینکه این مستندمسابقه عامدانه از معیار‌های جذابیت تلویزیون فاصله گرفته است، گفت: خانواده‌های این مجموعه باید مشابه خانوارهای معمولی کشور می‌بودند و نه‌تنها از سلبریتی‌ها بهره‌ای نبردیم، بلکه خانواده‌ها نیز بعضا با دوربین بیگانه بودند. از همه مهم‌تر طبق مطالعاتی که داشتیم جامعه ایرانی جامعه درونگرایی است و ورود یک تیم غریبه با دوربین در یک خانواده کار آسانی نبود.

وی با بیان اینکه قاعده‌های این رئالیتی‌شو مانند فوتبال نیست، اظهار داشت: برعکس فوتبال که همه‌ساله قاعده‌ها ثابت است و بازیگران در این چارچوب بازی می‌کنند، ما برای هر فصل جدید 6- 5 ماه تامل داریم، چرا که قصه‌ها و قاعده‌های فصل قبل برای شرکت‌کننده‌ها لو رفته است و باید آنها در مواجهه با چالش‌های جدید شگفت‌زده شوند.

اسلامی همچنین با بیان اینکه در فصل‌های بعدی بناست خانواده‌ها در شرایط خاص‌تری قرار گیرند، «ازدواج» را یکی از مراحل این مستندمسابقه عنوان کرد که در کنار سایر ایده‌ها بناست این مسابقه را تبدیل به اتفاق خاص تلویزیون کند.

در ادامه برنامه، احسان عمادی، کارگردان این مجموعه یکی از ویژگی‌های این مستندمسابقه را پرداخت واقعی و به دور از تظاهر دانست و اظهار داشت: اگر «خانه ما» امروز خوب دیده می‌شود و برای مخاطب لحظات دلچسبی را فراهم می‌آورد به خاطر وجود یک نقشه راه و مسیر مشخص و معینی است که از ابتدا به آن فکر شده و همچون برخی پرداخت‌های دیگر ترجیح دادیم درباره سبک زندگی و خانواده به دور از تظاهر و ریا با مردم سخن بگوییم.

وی در ادامه افزود: نزدیک شدن به خانواده ایرانی اتفاق مهمی است، ما از لحاظ فرهنگی و رسانه‌ای محدودیت‌های زیادی داریم و ممکن است در بدایت امر این کار حتی  غیرممکن به‌نظر برسد. از سوی دیگر، نوع مواجهه مردم با رسانه هنوز به صورت صحیح صورت نگرفته، مردم هنوز فکر می‌کنند حضور در رسانه یعنی حضور یافتن با کت‌وشلوار اتو کشیده و رسمی بودن. شکستن این نوع نگاه و راحت کردن شرکت‌کننده‌ها کار آسانی نبود، هرچند استرس مسابقه خود واقعی آنها را راحت‌تر نشان می‌داد. برنامه ما برنامه کت‌وشلواری نیست و شرکت‌کنندگان باید جسارتی برای زیر پا گذاشتن آن  شمایل و شکل رسمی  خود داشته باشند.

امین کفاش‌زاده، دیگر کارگردان این مجموعه نیز در ادامه اظهار داشت: در همه آثار سینمایی ما پدیده‌ای به نام اختلاف پتانسیل شخصیت‌ها داریم که تحول شخصیت را از ابتدا تا انتها و تغییر آن را به تصویر می‌کشد. برای ما این سوال پیش آمده بود که آیا در رئالیتی‌شو هم این کار امکان‌پذیر است که جواب آن مثبت بود. نقش‌های فراوانی را می‌بینیم که ویژگی‌های شخصیتی آنها و نوع رفتارشان در ابتدا و انتهای کار تحولی شگرف داشته است.

کفاش زاده گفت: در فیلمنامه‌های داستانی عمدتا یک قهرمان بار داستان را به دوش می‌کشد اما جذابیت رئالیتی‌شو به تعدد قهرمان‌هایش است. مصداق بارز آن آرای مردمی است که مخاطبان به خانواده‌های شرکت‌کننده در مسابقه می‌دهند، گاهی خانواده‌ای از نظر مردم شاخص می‌شود که در چالش کسب و کار شکست خورده اما شادی، صمیمیت، تلاش و پشتکارش ستودنی بوده، به همین خاطر مورد نظر قرار گرفته است. این خاصیت رئالیتی‌شو نشان از عمق برنامه‌ریزی دارد که متاسفانه برخی از برنامه‌سازان به این حجم از باور نرسیده‌اند و فقط سوار بر موج سلبریتی‌ها قصد دارند مخاطب را به سمت خود بکشانند.

حسین افشار در پاسخ به این سوال که راهی برای اثرسنجی این مستندمسابقه بر مردم و سبک زندگی آنها تدارک دیده شده است یا خیر، اظهار داشت: ما با توجه به بودجه محدودی که در اختیار داریم گروه‌های افکارسنجی را در سطوح خاص تدارک دیده‌ایم که البته نمی‌توان گفت برآورد افکار عامه مردم است اما با همین گروه و به واسطه مصاحبه‌ها و پرسشنامه‌هایی که در سایت درج شده است تلاش داریم نسبت به این مجموعه اثرسنجی کنیم.