سواد رسانه‌ای به معنی رسانه‌هراسی نیست

به گزارش حلقه وصل؛ نشست «اصول تربیت رسانه‌ای برای نسل هزاره سوم» در حالی برگزار شد که سخنران این نشست شناخت مفهوم رسانه را نخستین گام در تربیت رسانه‌ای کودکان و نوجوانان دانست.

معصومه نصیری عنوان کرد که وقتی ما از هزاره سوم صحبت می‌کنیم نباید مفهوم خود از رسانه را محدود به اینترنت یا گوشی همراه یا شبکه ماهواره‌ای کنیم. رسانه یعنی پیامی که از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود. بنابر این رسانه یک ظرف بزرگ است و در آن تولیدات بسیاری جا می‌گیرد. انیمیشن، بازی، موسیقی، صنعت مد همه در این تعریف جای می‌گیرند و چون درحوزه سرگرمی تعریف می‌شوند و مالکان این رسانه‌ها می‌دانند که دروازه‌بانی رسانه‌ای بر این تولیدات کمتر است بسیار راحت سبک زندگی را با این تولیدات تغییر می دهند.

این کارشناس که سابقه قائم‌مقامی انجمن سواد رسانه‌ای ایران را داشته خاطرنشان کرد: میزان اطلاعات من و شما محدود است اما امروز تبلیغات اتوبوس‌ها، تبلیغات در مترو، تصویر اقلام و... همگی یک رسانه‌اند و نیاز به دروازه‌بانی دارند. در این مقطع است که نقش «سواد رسانه‌ای» پررنگ می‌شود. در هزاره سوم مفهوم سواد تغییر کرده است. دانش دیگر سواد خواندن و نوشتن نیست. زندگی در دنیای نوین نیاز به سواد مالی، عاطفی و دیجیتالی دارد. سواد رسانه‌ای در این میان به من می‌گوید که وقتی کلیپی را می‌بینم آیا آن کلیپ کارگردانی شده‌ است؟ چرا در این مقطع چنین مفهومی منتشر می‌شود؟ سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند تا تنها ظاهر یک محتوا را نبینیم و اگر یک سریال نمایش‌خانگی را انتخاب می‌کنیم، پیام‌های پنهان آن را دریابیم.

وی ادامه داد: فردی با سواد رسانه‌ای می‌داند که چطور از فضای رسانه نظام‌مند و هدفمند استفاده کند. او خود را سرریز از اطلاعات نمی‌کند و دچار توهم سواد دانایی نمی‌شود. او می‌داند که چطور یک محتوا ارزش جدیدی خلق می‌کند. با این تعاریف است که ما باید با نسل هزاره سوم روبرو شویم. نسلی که دیگر تحت تاثیر خانواده، گروه همسالان، نظام آموزشی و بعد جامعه نیست، بلکه رسانه او را هدایت می‌کند.

این کارشناس تاکید کرد که سواد رسانه‌ای به معنی رسانه‌هراسی نیست: «سواد رسانه‌ای» به ما می‌گوید نگاهی واقع‌بینانه به رسانه داشته ‌باشیم و چطور با دیجی‌نیتیوها (بومی‌های فضای دیجیتال)‌ روبرو و در کشف و فهمش از دنیا شریک شویم. ما با مخاطبی روبرو هستیم که تصویرمحور است، دنیای او دنیای ایجاز و اختصار است و در عین حال با والدینی روبرو هستیم که بین فضای دیجیتال و غیردیجیتال پرسه می‌زنند. اما اگر این والدین از فضای دیجیتال آگاهی کافی نداشته باشند فرزند آنها به سمت دیگر افراد پناه می‌برند.

نصیری با تقسیم‌بندی والدین به سه‌گروه خوش‌بین‌ها، بدبین‌ها و واقع‌بین گفت: در تربیت رسانه‌ای کودکان دو اصل همراهی و تقابل مورد استفاده قرار می‌گیرد. یک والد آگاه می‌داند که دانش او نسبت به فضای مجازی محدود است. او می‌داند فضاهایی وجود دارد که برای شخص او ناشناس است اما فرزندش از آنها استفاده می‌کند. پس این والد چه می‌کند؟ او بر تقویت قدرت درک و تفکر انتقادی فرزندش متمرکز می‌شود.

سخنران نشست «اصول تربیت رسانه‌ای برای نسل هزاره سوم » همراهی با کودک را در فضاهای مختلف و طرح سوالاتی را برای آن‌ها راهکار مناسب برای تربیت رسانه‌ای آنها دانست و گفت: سوال‌هایی مانند چه، کجا، و کدام سبب تحریک حافظه می‌شوند اما یک سری سوال‌ها تفکر کودک را تقویت می‌کنند. اگر از سوال‌هایی همچون چرا، چگونه و چطور در مواجهه با رسانه استفاده کنیم می‌توانیم مقدماتی برای آموزش DQ (هوش دیجیتال) فراهم کنیم.

این کارشناس در ادامه سخنان خود به تشریح هشت مولفه هوش دیجیتال پرداخت و به هویت دیجیتال و شناخت افراد در این فضا تاکید داشت و گفت: در گام اول فرزند ما باید بداند که هویت بسیاری از افراد در این فضا واقعی نیست و در این زمینه به آگاهی برسد. دومین مورد مهم مصرف دیجیتال است. میزان مصرف کنترل شده از این فضا یکی از عوامل داشتن سواد رسانه‌ای است. امنیت دیجیتال گام بعدی است چرا که فریبهای سایبری و دارکوب‌ها از جمله خطرهای پیش روی تمام مخاطبان رسانه هستند.

نصیری ادامه داد: در مبحث ایمنی دیجیتال کودک باید با کدگذاری و رمزگذاری‌ها برای حفظ اطلاعات خود آشنا شود. در گام بعدی مساله هوش هیجانی دیجیتال مطرح است. کنترل واکنش‌ها و بازخوردها در مواجهه با اتفاقات مهارتی است که باید همگان آن را بیاموزند. ارتباطات دیجیتال نکته مهم دیگر در دستیابی به هوش دیجیتال است. اینکه بدانیم چطور روابط را در این فضا کنترل کنیم و چگونه به پیامها پاسخ دهیم. سواد دیجیتال در خوش دیجیتال به معنی شناخت از فضای سخت‌افزاری است و لازم است فرزندان دانشی در این زمینه داشته باشند. همچنین آنان در مبحث حقوق دیجیتال باید بدانند که اگر تهدید شدند یا در معرض خطر قرار گرفتند چه رفتاری را پیش بگیرند.

گفتنی است این نشست مجازی با سوال و جواب‌هایی از سوی مخاطبان همراه بود. سخنران این نشست با پاسخ به این سوال‌ها برخی از چالش‌ها والدین و مربیان در یادگیری سواد رسانه‌ای و تربیت رسانه‌ای را پاسخ داد.

لازم به ذکر است این نشست در ادامه نشست‌های تخصصی هفته ملی کودک برگزار شد.

هفته ملی کودک از ۱۶ تا ۲۲ مهر ۱۴۰۰ با شعار «حال خوش کودکی، رنگ خوش زندگی» یادواره شهید نوجوان ایذه‌ای علی لندی برگزار شد.