تهران: دیدگاه رهبر انقلاب درباره تفاوت نظام جمهوری اسلامی با دیگر نظام‌ها

به گزارش حلقه وصل، داود فیض عضو هیأت علمی و استادیار دانشگاه سمنان در مقاله‌ای به بررسی و تبیین الگوی رسالت نظام جمهوری اسلامی ایران در اندیشه‌های استراتژیک حضرت آیت‌ الله خامنه‌ای در ششمین کنفرانس الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت پرداخته است که در ادامه گزیده‌ای از آن می‌آید:

-هدف نظام جمهوری اسلامی عبارت است از رسیدن به آرمان‌های اسلام، یعنی سعادت مادی و معنوی بشر و پیشرفت در امور زندگی مادی و معنوی، نظام جمهوری اسلامی جهت دستیابی به اهداف دارای رویکرد استراتژیک و رسالت است و این رسالت شامل سه بعد فلسفه وجودی، وجوه ممیزه و مسئولیت‌های نظام اسلامی است که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در جایگاه رهبری انقلاب اسلامی و ولایت فقیه ابعاد و مؤلفه‌های مأموریت نظام را در بیانات خود مطرح نموده‌اند.

-در سال‌های اخیر، توجه نسبت به برنامه‌ریزی جامع یا استراتژیک، به‌طور روزافزون افزایش یافته و تنها راه اثربخشی و کارامدی مدیران، در بهره‌گیری از این شیوه برنامه‌ریزی جستجو شده است. برنامه‌ریزی استراتژیک قبل از آنکه یک تکنیک و فن باشد یک نحوه تلقی و باور است که مدیران را به تفکر درازمدت و آینده‌نگری و پیش‌بینی افق‌های دور ترغیب می‌کند.

*ارزش‌ها و اصول حاکم بر تدوین مأموریت نظام جمهوری اسلامی

یکی از عوامل موثر بر تعیین نگرش استراتژیست‌ها در تدوین بیانیه مأموریت ارزش‌ها هستند. ارزش‌های استخراج شده از بیانات مقام معظم رهبری که در ادامه تشریح می‌شوند تماماً مبتنی بر قرآن، اسلام و آموزه‌های مکتب تشیع می‌باشد.

امر به معروف و نهی از منکر: ایشان با اشاره به آیه «اِنَّ اللهَ یَأمُرُ بِالعَدلِ وَ الاِحسانِ وَ ایتآئِ ذِی‌القُربی وَ یَنهی عَنِ الفَحشآءِ وَ المُنکَرِ وَ البَغی» اولین آمر به معروف را ذات پروردگار معرفی نمودند و نظام اسلامی را متکی به امر به معروف و نهی از منکر می‌دانند و معتقدند که همه افراد مسئولیت دارند تا نیکی را گسترش داده و زشتی‌‌ها و پلیدی‌ها را نهی کنند.

عدالت‌طلبی: ایشان نظام اسلامی را نظام عدل و انصاف(که مبنایش بر عدالت است معرفی کرده) و بیان نمودند که «در جمهوری اسلامی، عدل یک پیام شخصی نیست؛ بلکه یک نظام اجتماعی است و از نظر ایشان عدل معنایش این است که باید جامعه قائم به قسط باشد. «لیقوم الناس بالقسط» قانون، عادلانه؛ اجرا، عادلانه؛ نظارت، عادلانه؛ قضاوت، عادلانه؛ تقسیم، عادلانه. این، خصوصیتی است که برای جمهوری اسلامی ارزش محسوب می‌شود و از دیدگاه ایشان در نظام اسلامی، عدالت مبنای همه تصمیم‌گیری‌هاست.

الگو بودن امیرالمؤمنین(ع) در حکومت اسلامی: انقلاب اسلامی الگو و نمونه‌ی خود را از امیرالمومنین گرفت و نظام جمهوری اسلامی به وجود آمد، همچنین بیان کرده‌اند که حضرت علی (ع) الگویی برای حاکم اسلامی و حکومت اسلامی و هر فرد مسلمانی است.

ارتباط و پیوند بین مسئولان و مردم: مقام معظم رهبری نظام اسلامی را نظامی تعریف کرده‌اند که مسئولان، خدمتگزار مردم و برای مردمند و هر نوع جدایی بین مسئولان و مردم را محکوم کرده‌اند و از این رو اهمیت دادن به پیوند و ارتباط بین مسئولان و مردم  را یکی از مشغله‌های عمده‌ برای جوانان بیان کرده‌اند.  

مبارزه با فساد و ظلم‌ستیزی: یکی از اصول حاکم بر نظام جمهوری اسلامی مقابله با ظلم بوده که مقام معظم رهبری نیز به این موضوع در بیانات خود اشاره داشته‌اند و مبارزه با فساد و ظلم‌ستیزی را از اصول نظام جمهوری اسلامی معرفی نموده‌اند.

ایمان به خدا: اساس حکومت اسلامی و شاخص عمده‌ی این حکومت عبارت است از استقرار ایمان، ایمان به خدا، ایمان به تعالیم انبیا و سلوک در صراط مستقیمی که انبیا الهی در مقابل پای مردم قرار دادند، ایشان با اشاره به آیه‌ای از قرآن کریم «و ما نقموا منهم الّا ان یؤمنوا باللَّه العزیز الحمید» یکی از نقاط قوت و هویت جمهورى اسلامى را اتکاء به مردم، ایمان به خدا و دین آنها بیان کرده‌اند.

معیار قرار دادن اسلام و قرآن در اداره جامعه: ایشان با اشاره به آیاتی از قرآن کریم «اطیعوا اللَّه و اطیعوا الرّسول»، «ان کنتم تحبّون اللَّه فاتّبعونی یحببکم اللَّه» بیان نمودند که اساس نظام اسلامی بر پایه اطاعت از خداوند و نظام اسلامی بر محور تفکرات اسلامی بنا شده است  و براساس مفاهیم و ارزش‌های الهی اداره می‌گردد.

وحدت و اخوت اسلامی: یکی از پایه‌های اصلی نظام جمهوری اسلامی اتحاد و همبستگی است، نظام اسلامی، نظام اخوت و برادری و پیوندهای قلبی آحاد ملت است و هر نوع تفرقه‌افکنی محکوم است، ایشان رمز پیروزی انقلاب اسلامی را وحدت می‌دانند.

احترام به حقوق انسان‌ها: یکی از ارزش‌های نظام اسلامی که مقام معظم رهبری نیز در بیانات خود به آن اشاره نموده‌اند حقوق انسانها بوده است که در نظام اسلامی باید بیشتر از همه جا رعایت شود و دفاع از حقوق ملت و مسلمانان را از اصول و ارزش‌های نظام اسلامی برشمرده‌اند.

مردم‌سالاری: در دیدگاه ایشان جمهوری اسلامی هویتی غیر از هویت مردم ندارد و همچنین ایشان مردمی بودن حکومت را یکی از ارزش‌های جمهوری اسلامی و مردم را یکی از ارکان نظام جمهوری اسلامی برشمرده‌اند.

تعاطف، همدلی، تعاون و همکاری: وجه غالب زندگی در نظام اسلامی و نظام ولایی، باید تعاطف، همدلی، تعاون و همکاری باشد. در نظام اسلامی، حکومت با محبت، با ایمان، با وحدت و همدلی، همچنین با هم بودن مردم و حکومت، با هم بودن اجزای حکومت و با هم بودن اجزای مردم است.

کسب رضای خداوند: از دیدگاه مقام معظم رهبری در نظر گرفتن رضایت خداوند یکی از اصول نظام جمهوری اسلامی بوده و ایشان در فرمایشات خود فرمودند که «حکومت اسلامی، یعنی کارگزارانش برای اسلام و خدا کار می‌کنند، نه برای خود».

عدم تبعیض طبقاتی و توجه به قشر مستضعف: نظام جمهوری اسلامی بر پایه اصول اسلامی بنا نهاده شده است و اسلام نیز با تبعیض و اختلاف طبقاتی و اشرافیتها مخالف است و توجه به قشر مستضعف و محروم یکی از اصول حاکم بر نظام جمهوری اسلامی است که همه مسئولان نیز باید بدان توجه نمایند.

* فلسفه وجودی نظام جمهوری اسلامی

در این بخش اجزاء و عناصر فلسفه وجودی نظام جمهوری اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری تشریح می‌شود:

اجرای عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه ثروت: از دیدگاه مقام معظم رهبری فلسفه‌ وجودی نظام جمهورى اسلامى این است که بتواند همچنان که اسلام از مسوولان، انسان‌ها و ملت‌ها خواسته است، در میان مردم، عدالت، اخلاق، معنویت و رفاه مادى را به‌وجود آورد.

استقلال و آزادی: از دیدگاه حضرت امام خامنه‌ای نظام اسلامى، نظام استقلال ملى است و هر نوع وابستگى‌اى محکوم است. مقام معظم رهبری استقلال و آزادی را از خصوصیات اصلی انقلاب می‌دانند. ایشان جمهوری اسلامی را نظامی مردمی، مستقل و مبتنی بر ارزش‌های اصیل و نظام مبتنی بر آزادی فکر و عدالت اجتماعی معرفی کردند.

احیای ارزش‌های اسلامی: حضرت امام خامنه‌ای قیام نظام جمهوری اسلامی را برای احیای ارزش‌های اسلام و تجدید بعثت نبی اکرم (ص) می‌دانند و در این راستا فرمودند: مهمترین کاری که امام بزرگوار ما در سطح دنیای اسلام انجام داد، این بود که ابعاد سیاسی و اجتماعی اسلام را احیاء کردند.

استکبارستیزی: از دیدگاه ایشان یکی از مبانی اصلی جمهوری اسلامی استکبارستیزی است، شعار حکومت اسلامی از ساعت اول، مقابله با زورگویی‌ها و قلدری‌ها و گردن کلفتی‌ها بود، ملت ایران در دنیا به این شناخته شده که با ظلم، با سلطه‌گری، با روابط ناسالم سلطه‌گری و سلطه‌پذیری در سیاست‌های بین‌المللی، مخالف است.

تأمین خواسته‌های جسمی، روحی، مادّی و معنوی انسان: رهبر انقلاب در فرمایشات خود نقل کردند که نظام اسلامی، نظامی است که اساس آن بر تأمین خواسته‌های جسمی، روحی، مادّی و معنوی انسان است.

گسترش دین و معنویت و مفاهیم اسلامی و ایجاد تمدن اسلامی: یکی از فلسفه‌های وجودی نظام جمهوری اسلامی که رهبر انقلاب در بیانات خود بدان اشاره نموده‌اند گسترش دین و معنویت و مفاهیم اسلامی است.

تعالی یافتن اخلاق انسان‌ها: مقام معظم رهبری با اشاره به آیه «بعثت لاتمّم مکارم الاخلاق» اساس کارها را اخلاق معرفی کرد‌ه‌اند. فلسفه‌ نظام جمهورى اسلامى این است که در میان مردم، عدالت، اخلاق، معنویت و رفاه مادى را به‌ وجود آورد.

رفاه عمومی: ایشان فرمودند یکی از فلسفه‌های نظام جمهوری اسلامی این است که در میان مردم رفاه مادی ایجاد کند، همچنین اشاره کرده‌اند که جامعه‌ای می‌تواند تصویر آرمانی یک ملت زنده، بیدار و باهوش قرار گیرد که در آن، معنویت و عدالت، عزت، قدرت، ثروت و رفاه باشد.

انسان‌سازی: از دیدگاه مقام معظم رهبری اساس انقلاب اسلامی بر انسان‌سازی است و انسان‌سازی در مرتبه‌ اول، تعمیر دل و آباد کردن جان است. خط صحیح جمهوری اسلامی اداره و هدایت صحیح مردم، به رشد رساندن و به تکامل الهی رساندن مردم است.

*وجوه ممیزه نظام جمهوری اسلامی

در این بخش عناصر متمایزکننده نظام جمهوری اسلامی از سایر نظام‌های حکومتی از دیدگاه مقام معظم رهبری تشریح می‌شود:

مستضعف‌نوازی و گرایش به طبقات محروم: مستضعف‌نوازی و گرایش به طبقات محروم جزو مبانی انقلاب اسلامی هستند که به هیچ وجه نباید تغییر کنند. «جمهوری اسلامی با پیدایش خود، راه نوینی در مقابله با زورگویان طراز اول عالم باز کرد و به ملت‌های مستضعف امیدی تازه بخشیده و رهبرى امام راحل عظیم، بارها قلدران زمان را عملاً تحقیر کرده و دروغ شکست‌ناپذیری آنان را باطل ساخته است و بیشترین اهتمام امت اسلام و ملت ستم‌کشیده‌ را به خود جلب کرده است.

مبارزه با نظام سلطه و استکبار: یکی دیگر از وجوه ممیزه مورد اشاره معظم‌له استکبارستیزی است، در این رابطه می‌فرمایند: تنها جایى که تمام‌قد در مقابل نظام سلطه که مبتنى بر دو رکن سلطه‌گر و سلطه‌پذیر است ایستاده، جمهورى اسلامى است.

اتکای نظام اسلامی به مردم(مردم‌سالاری دینی): جمهوری اسلامی، انقلاب و نظام کارش مردمی است و مردم از ریزترین کارها مطلع می‌شوند؛ مگر آن چیزهایی که گفتنش مفسده‌یی بار بیاورد، در نظام اسلامی - یعنی مردم‌سالاری دینی - مردم انتخاب می‌کنند، تصمیم می‌گیرند و سرنوشت اداره‌ کشور را به وسیله‌ منتخبان خودشان در اختیار دارند.

اسلامی بودن نظام و حاکمیت قرآنی: در رابطه با این وجه ممیزه معظم‌له فرمودند: حرف جدید انقلاب اسلامی حکومت اسلامی بود، حکومت اسلامی با اهداف اسلامى، با اهداف قرآنى، با اهداف «وللَّه العزّة و لرسوله و للمؤمنین»، با این اعتقاد و باورى که هیچگونه فشار و تحمیلى نمی‌تواند آن را متزلزل کند شکل گرفته است.

وحدت دین و سیاست و احیا ابعاد سیاسی و اجتماعی اسلام: عدم جدایی دین از سیاست از جمله وجوه ممیزه مورد اشاره مقام معظم رهبری است. در این رابطه می‌فرمایند: از بزرگترین خدماتِ حرکت عظیم دینی ملت ایران، این بود که افسانه‌ غلط «جدایی دین از سیاست» را زائل کرد و از بین برد، دین و دولت به یکدیگر آمیخته است؛ نه مثل دو چیزی که به هم وصل شده باشند. دین و دولت یک چیز است و جمهوری اسلامی شعار خودش را وحدت دین و سیاست قرارداد.

تحول معنوی و تبدیل آرزوهای مادی به آرزوهای والای انسانی: در نظام اسلامی، آن تحولی که به وجود می‌آید، صرفا تحول سیاسی نیست. فرق اساسی نظام الهی با نظام‌های دیگر، همین است. در نظام الهی، انسان‌ها تحول معنوی پیدا می‌کنند. انسان مادی، انسان معنوی و الهی می‌شود و آرزوهای مادی به آرزوهای والای انسانی و خدایی تبدیل می‌گردد.

وحدت دین و اخلاق (آمیختگی دین و زندگی): در مجموعه نظام جمهوری اسلامی، از دین و اخلاق تهی ماندن، یک علامت صد در صد منفی است. هر کس که دین و اخلاق را بیشتر دارد، به لبّ و حقیقت جمهوری اسلامی نزدیکتر است.

حکومت ولایی: حکومت ولایی از دیگر وجوه ممیزه نظام جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه مقام معظم رهبری است. ایشان فرمودند: حکومت در اسلام، حکومت ولایی است و ولایت یعنی حکومت، که با این تعبیر لطیف و متناسب با شخصیت و شرافت انسان بیان شده است.

رابطه عاطفی و قلبی میان ملت و مسئولان: یکی از وجوه تمایز نظام جمهوری اسلامی ایران با دیگر نظام‌ها رابطه عاطفی بین ملت و مسئولین است که رهبر انقلاب در فرمایشات خود بدان اشاره نموده‌اند که در دنیا هیچ کشوری را سراغ ندارم که در آن علقه‌ی عاطفی و رابطه‌ی قلبی میان ملت و مسؤولین، مانند ایران باشد.

حاکمیت مردم: مردمی بودن نظام از دیگر وجوه ممیزه نظام است ایشان فرمودند: دوران جمهورى اسلامى، دوران حاکمیت آن کسانى است که از مردمند، با مردمند، منتخب مردمند، در کنار مردمند، رفتارشان شبیه رفتار مردم است.

حفظ کرامت انسانی: رکن دیگر انقلاب اسلامی، توجه به کرامت انسان است. جامعه‌ای که در یک مجموعه جغرافیایی و سیاسی زندگی می‌کند، کرامتش اقتضا می‌کند که آزاد و مستقل باشد و استعداد او شکوفا شود، بر سرنوشت خود مسلط باشد، مورد تحقیر و اهانت قرار نگیرد و شخصیت ذاتی او بروز کند. این چیزی بود که در طول دوران حکومت‌های استبدادی و سپس حکومت وابسته پهلوی نادیده گرفته شده بود.

*مسئولیت‌های نظام جمهوری اسلامی

مسئولیت‌های نظام جمهوری اسلامی ایران یکی دیگر از ابعاد منشور رسالت نظام می‌باشد. از دیدگاه مقام معظم رهبری مسئولان نظام مسئولیت‌هایی را نسبت به خدا، مردم، اسلام و قشر مستضعف جامعه دارند که این مسئولیت‌ها در ادامه تشریح می‌شود:

مسئولیت نظام در قبال مردم: در اسلام و نظام جمهورى اسلامى، فلسفه‌ مسئولیت پیدا کردن مسئولان در کشور این است که براى مردم کار کنند، مسئولان باید نیازهای مردم را بفهمند، درک کنند و تأمین کنند، رهبر انقلاب وظیفه اصلی مسئولان را حفظ نظام الهی و اداره کشور، اداره مردم و رسیدگی به مشکلات مردم می‌دانند

مسئولیت نظام در قبال انقلاب اسلامی و اسلام: مقام معظم رهبری وظیفه همه ملت ایران را حفظ انقلاب و حفظ نظام اسلامی می‌دانند، چالش اصلی همه‌ تحولات بزرگ اجتماعی صیانت از جهت‌گیری‌های اصلی انقلاب است، یکی از مسائل اصلى‌، حفظ هویت جمهورى اسلامى و هویت اسلامى کشور است، ملت و به خصوص مسئولان نظام جمهوری اسلامی، وظیفه دارند با حرکت عاقلانه، خردمندانه و حکیمانه مانع شوند که دستاوردهای مردم ایران از بین برود.

مسئولیت نظام در قبال مستضعفان و مظلومان: یکی از وظایف اصلی نظام حمایت از مظلومان است، اسلام فرموده است که «کُن للِظّالِمِ خَصماً وَ لِلمَظلومِ عَونا» و ظالم هر کسی بود باید با او مقابله کرد و جلوی ظلم او را گرفت؛ مظلوم هرکسی هست باید از او حمایت کرد، مسئولان کشور در رده‏‌های مختلف موظفند عدالت را رعایت کنند و طبقات محروم را همواره مورد توجه قرار دهند.‌

مسئولیت نظام نسبت به سایر ملل: ملت ایران در برابر ملت‌هایی که از تجربه‌های نظام جمهوری اسلامی ایران استفاده می‌کنند و کار نظام جمهوری اسلامی را مورد مطالعه قرار می‌دهند، مسئول است. وقتی نظام اسلامی پایبندی خود را به اسلام و آرمان‌های اسلامی، با عقلانیت، با پیشرفت علمی، با حضور در میدا‌ن‌های مختلف دانش و مسائل اجتماعی و مسائل سیاسی همراه کند برای دیگر ملت‌ها الگو می‌شود، از تجربه‌ ملت بهره‌برداری و استفاده می‌کنند.

-با مرور منشور رسالت نظام جمهوری اسلامی ایران از دیدگاه مقام معظم رهبری مشخص می‌شود که معظم‌له با دیدگاه جامع و آینده‌نگر و مبتنی بر آموزه‌های دین مبین اسلام و همچنین اشراف بر مبانی شکل‌گیری انقلاب و نظام جمهوری اسلامی و نیز اندیشه‌های امام راحل طی حدود 28 سال حضور در مسند رهبری نظام به نحوی مطلوب و شایسته، رسالت نظام جمهوری اسلامی ایران را ترسیم و تبیین کرده‌اند.