گام بلند دیوان محاسبات برای آنلاین شدن «تفریغ بودجه»

به گزارش حلقه وصل، اول مرداد ماه سال گذشته، روزی که مهرداد بذرپاش به عنوان کاندیدای ریاست دیوان محاسبات در مجلس سخن می‌گفت وعده‌ای درباره حسابرسی اثربخش و ارائه زودهنگام گزارش های تفریغ بودجه و حتی حرکت به سمت برخط شدن آن داد؛ بر همین اساس بود که سال گذشته گزارش تفریغ بودجه سال ۹۸ یک ماه زودتر از موعد قانونی به دست نمایندگان مجلس رسید و امسال این فاصله کمتر هم شد و ۴ ماه زودتر از موعد مقرر در قانون، گزارش تفریغ بودجه سال ۹۹ در اختیار نمایندگان مجلس قرار گرفت.

رئیس دیوان محاسبات با اعتقاد بر اینکه اگر نقش نظارتی دیوان درست ایفا می شد چقدر بودجه هدر نمی شد، تصریح می‌کرد: اگر دیوان محاسبات در انجام وظایف خود مطابق قانون اساسی عمل کند و گزارش تفریغ بودجه را در زمان مناسب تقدیم مجلس کند آن وقت چقدر اثر بخشی تصمیمات افزایش می یابد.

* برخط شدن گزارش تفریغ آغازی بر یک پایان بزرگ

او برخط شدن و ارائه زودهنگام گزارش تفریغ بودجه را آغازی بر یک پایان بزرگ است و آن پایان ارزیابی های ظریف و بی خاصیت عملکرد دستگاهها دانسته و گفته بود: البته دیوان دچار کمبود زیر ساخت و محروم از برخورداری از پایگاههای اطلاعاتی یکپارچه است و نتوانسته به عملیات بر خط فرایند تفریغ بودجه دست یابد؛ اما اگر توفیق خدمت گزاری بر عهده من گذاشته شود ان شاءالله دیوان به سمت حسابرسی اثربخش می رود.

در اصل ۵۵ قانون اساسی آمده است که دیوان محاسبات، حساب ها و اسناد و مدارک مربوط را برابر قانون جمع آوری و گزارش تفریغ بودجه هرسال را به انضمام نظرات خود به مجلس شورای اسلامی تحویل می دهد. این گزارش باید دردسترس عموم گذاشته شود.

دیوان محاسبات کشور سالانه با بررسی حساب‌ها و اسناد مربوط به دستگاه‌های دولتی گزارش «تفریغ بودجه» را تهیه می‌کند که در آن نحوه و میزان هزینه سازمان‌ها، پروژه‌ها و پیشرفت آن‌ها بر اساس لایحه بودجه مشخص است. مطابق ماده ۲۲۱ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، رئیس دیوان محاسبات موظف است گزارش تفریغ بودجه سالانه کشور را حداکثر تا پایان دی‌ماه سال بعد تهیه و برای رسیدگی به مجلس شورای اسلامی تسلیم کند.

مروری بر گزارش سال‌های اخیر دیوان محاسبات نشان می‌دهد، عملکرد دولت‌ها در اجرای احکام بودجه نامطلوب و  پرنوسان بوده است اما در عین حال گزارش این عدم پایبندی معمولا زمانی اعلام میشود که کار از کار گذشته و حتی ممکن است بودجه سال بعد هم نوشته و اجرایی شده باشد و به همین دلیل پایبندی اندک دولت به اجرای قوانین بودجه سالانه برای آنها هزینه ای به طور معمول نداشته است. 

سال گذشته این رویه تا حدی شکسته زود و شاهد ارسال زودتر از موعد گزارش تفریغ بودجه ۱۳۹۸ بودیم؛ نمایندگان مجلس از این اتفاق استقبال کرده و معتقد بودند این گزارش در تصمیم گیری مجلس بسیار موثر است و می تواند رویکرد تصویب بودجه ۱۴۰۰ را در مجلس شورای اسلامی،کاملا دچار تحول کند.

* آغاز عملیات اجرایی گزارش تفریغ بودجه از نیمه تیر ماه

امسال هم نیمه تیر ماه سال جاری بود که دیوان محاسبات کشور آغاز عملیات گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹در این دیوان را اعلام کرد. بر اساس اعلام دیوان این اقدام از لحاظ زمانی، برای نخستین بار در تاریخ دیوان محاسبات رقم می‌خورد و نحوه اجرای بودجه سال گذشته، در اواسط تیرماه آغاز شده است تا پس از ارائه رسمی به مجلس، وکلای ملت و نخبگان و عموم مردم با در اختیار داشتن فرصت کافی، عملکرد دستگاه‌های اجرایی را با اشراف بیشتری واکاوی کرده و لایحه پیشنهادی دولت برای سال آینده را با دقت مضاعف مورد بررسی قرار دهند.

حالا ۳۱ شهریور ماه گزارش تفریغ بودجه آخرین سال مالی دولت روحانی امروز در کارتابل نمایندگان مجلس قرار گرفته است و نمایندگان می دانند که در بودجه سال ۹۹ بیش از ۴۹ درصد دچار عدم رعایت تمام یا بخشی از احکام قانون بودجه شده‌اند و حدود ۱۷.۶ درصد فاقد عملکرد بوده‌اند و نهایتا حدود ۳۲.۷ درصد به صورت کامل اجرایی شده‌اند. این اطلاعات که با جزئیات درباره تمامی احکام و جداول بودجه در اختیار نمایندگان قرار گرفته علاوه بر این موجب تسلط بیشتر سازمان برنامه و بودجه بر چگونگی عملکرد دولت و ارائه لایحه‌ای کارآمدتر برای سال آتی خواهد شد.

* لزوم نظارت آنلاین دیوان محاسبات بر بودجه سالانه

امروز در مراسم رونمایی از گزارش تفریغ بودجه سال ۹۹ در دیوان محاسبات کشور ، محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی یادآور شد: هرساله بعد از ارائه لایحه بودجه، گزارش تفریغ بودجه آن در دی ماه ارائه می شد اما در حال حاضر که اوایل مهرماه قرار داریم و دولت به تازگی کار تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۱ را آغاز کرده، گزارش تفریغ بودجه سال ۹۹ حاضر بوده و دو هفته دیگر در صحن علنی مجلس قرائت می شود.

رئیس مجلس شورای اسلامی در ادامه با اشاره به اینکه قرار است هر دو ماه یکبار گزارش اولیه از نظارت بر بودجه نیز ارائه شود، عنوان کرد: نظارت برخط بر بودجه کمک شایانی به تصمیم گیری ها می کند و امیدواریم تمام امور برخط شود که در راستای رویکرد هوشمندسازی به عنوان یکی از ۴ رویکرد مجلس انقلابی است.

* گزارش های دو ماهه دیوان از بودجه جاری به مجلس رسید

اشاره رئیس مجلس به ارائه گزارش‌های ۲ ماهه از نظارت مستمر بر اجرای بودجه سال ۱۴۰۰ است که این هم برای نخستین بار در دوران مدیریت فعلی دیوان محاسبات به سرانجام رسید و نخستین گزارش عملکرد بودجه منتهی به اردیبهشت ماه در ۱۵ تیرماه رسما منتشر شد. براساس یافته‌های به دست آمده، از مجموعه ۱۱۶ تبصره، بند و جزء از احکام بودجه سال جاری، تا پایان اردیبهشت‌ماه فقط ۱۳ حکم ( معادل ۱۱ درصد) در موعد مقرر به صورت کامل اجرا شده است و ۴۵ حکم (معادل ۳۹ درصد) ناقص اجرا شده و ۵۸ حکم (معادل ۵۰ درصد) کلا اجرا نشده است. همچنین، طبق قانون بودجه ۱۴۰۰ کل کشور، قرار بود تا پایان اردیبهشت ماه ۱۰ آئین نامه و دستورالعمل به تصویب برسد که به هیچکدام از آنها در موعد مقرر عمل نشده است.

در راستای تحقق نظارت بر خط، دیوان محاسبات کشور همچنین در دی ماه گذشته گزارش ۸ ماهه‌ اجرای بودجه سال ۱۳۹۹ جهت بهره‌برداری در تصویب هرچه بهتر قانون بودجه ۱۴۰۰ را برای نخستین بار همزمان با بررسی لایحه بودجه سال آینده به مجلس شورای اسلامی ارائه کرده بود. 

* زیرساخت‌ها و رفع خلاءهای قانونی برای برخط شدن گزارش تفریغ باید فراهم شود

محسن زنگنه، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی می‌گوید:  زیرساخت های فناوری و امکانات نرم‌افزاری و سخت افزاری در دیوان برای آنلاین شدن و گزارش‌های هفتگی عملکرد بودجه وجود دارد و با ارائه گزارش های دو ماهه به مجلس از عملکرد بودجه سالانه تا حد زیادی این موضوع محقق شده است و در ۴ ماهه اول سال هم گزارش تبصره ها و جداول را دیوان در اختیار نماینده‌ها گذاشته است.

وی البته تاکید دارد که برای برخط شدن گزارش‌های تفریغ بودجه باید زیرساخت‌ها و خلاهای قانونی در سایر سازمان‌ به خصوص سازمان برنامه و بودجه و سایر دستگاه هایی که از بودجه عمومی استفاده می کنند هم ایجاد شود و بتوانند به صورت به روز گزارش خود را ارائه دهند.

در همین مورد محمدرضا میرتاج‌الدینی نایب رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی ارائه زودهنگام گزارش تفریغ بودجه سال ۹۹ را ارزشمند و قابل تقدیر دانست و گفت در این گزارش علاوه بر محتوای دقیق پیشنهادات اصلاحی نیز از سوی دیوان مطرح شده است.

وی این اقدام دیوان محاسبات را در کنار ارائه گزارش های دو ماهه از عملکرد بودجه سالانه به مجلس حرکتی جدی و مثبت در جهت به روز شدن و برخط شدن گزارش های تفریغ بودجه عنوان کرد.

به اعتقاد وی این موضوع به شفافیت عملکرد ها در بودجه و رفع نواقص در در کوتاه‌ترین زمان ممکن کمک می کند.

رئیس کل دیوان محاسبات در اسفند ماه سال گذشته اعلام کرده بود که هدف گذاری ما، ارائه گزارش تفریغ بودجه سال ۱۳۹۹ تا پایان شهریورماه است و همچنین می‌خواهیم گزارش های اجرای بودجه را هر دو ماه یکبار به نمایندگان محترم ارائه کنیم که مطمئنا منجر به تحولات تاریخی در نظارت بر بودجه‌ کشور خواهد شد.

نمایندگان مجلس امیدوارند با اقدامات تحولی دیوان درباره گزارش های عملکرد بودجه، نظارت بر بودجه سالانه و گزارش‌های تفریغ بودجه به سمت آنلاین و به روز شدن پیش برود و در صورت فراهم شدن زیرساخت‌های لازم در سایر سازمان‌ها تا رسیدن به این هدف راه درازی نمانده است.