به گزارش حلقه وصل، طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی یکی از نخستین وعده‌ها و پیگیری‌های مجلس یازدهم است که هنوز با گذشته قریب به یک و نیم سال از عمر مجلس به ثمر نرسیده و همچنان روال شفافیت تغییری نسبت به مجالس گذشته نکرده است.
نمایندگان مجلس یازدهم از همان ابتدا با توجه به تجربه ناموفق مجلس دهم در به ثمر رساندن طرح شفافیت آرا و در پاسخ به مطالبه افکار عمومی در این زمینه به عنوان یکی از نخستین طرح ها، شفافیت آرای نمایندگان را به صورت پیش نویس آماده و با ۱۷۶ امضا راهی صحن علنی کردند.
یک ورود ناموفق برای طرح شفافیت در مجلس یازدهم
این طرح پس از چند ماه بررسی در مرکز پژوهشهای مجلس و کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس ۱۵ بهمن ماه سال گذشته در مجلس به رای گذاشته شد اما تصویب نشد. این طرح در همان زمان هم ۱۵۳ رای موافق داشت اما از آنجا که اصلاح آیین نامه داخلی مجلس بود و نیاز به دو سوم آرای نمایندگان داشت، سه رای مثبت تا تصویب شدن فاصله داشته و رد شد.
بلافاصله بعد از رد این طرح بیش از ۵۰ نماینده مجلس به هیئت رئیسه مجلس برای بررسی مجدد طرح شفافیت آرا نمایندگان نامه زدند چرا که معتقد بودند شفافیت آرای نمایندگان مبحث قابل توجهی در مجلس است و عمده نمایندگان به آن حساسیت لازم را دارند اما برخی معتقد بودند طرح موجود نمی تواند جوابگوی اهداف شفافیت آرا باشد. مخالفت مجلس با کلیات طرح شفافیت آرا البته با فصل بررسی بودجه در مجلس همزمان شد و با فوریت به صحن باز نگشت.
بازگشت دوباره طرح به دستور کار مجلس
۲۸ بهمن ماه سال گذشته درخواست بررسی مجدد طرح شفافیت در صحن علنی مطرح شد. در همین جلسه محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس تصریح کرد که ضعف هایی در طرح شفافیت آرا وجود دارد، اما با رأی نمایندگان و در مدار بررسی مجدد قرار گرفتن آن، مشکلات آن را رفع خواهیم کرد.
روایت آنچه از ابتدا برای این طرح در مجلس یازدهم انجام شده را مرداد ماه گذشته مالک شریعتی، نماینده مردم تهران در صفحه شخصی خود نوشته و یادآور شده بود: «روزهای اول، در مشورت با دکتر امیرآبادی (مسلط به آیین نامه)، پیش نویس طرح را نوشتم. با سه همکارم (نجابت، متفکرآزاد و ایزدخواه) تا ساعت یک بامداد متن را نهایی کردیم. در جلسه بعد صحن علنی، امضای ۱۷۶نماینده را اخذ و طرح را تقدیم هیات رییسه کردیم.
چون هنوز طرحی در دستور نبود، برای بررسی دقیق، طرح به صورت عادی ثبت، به سرعت اعلام وصول و به کمیسیون آیین نامه ارجاع شد. بعنوان نماینده طراحان، تقریبا در همه جلسات کمیسیون و نیز مرکز پژوهشها شرکت کردم. گزارش بسیار خوب کمیسیون، فردای روز پر التهاب رد کلیات بودجه ۱۴۰۰ به صحن علنی آمد.
در رای گیری کلیات طرح، تنها ۳ رای کمتر از دوسوم حدنصاب لازم کسب کرد. بلافاصله درخواست بیش از ۱۰۰ نماینده برای بازگشت به دستور، ارائه و تصویب شد. طبق تبصره ۱ ماده ۱۰۰، رای گیری شد تا در اولویت صحن قرار گرفته، به صورت دوشوری بررسی شود. با بیش از ۷۰ درصد تصویب شد و به کمیسیون بازگشت.
اول طرح شفافیت در دستور کمیسیون قرار گرفت، اما طرح دوفوریتی آقای صباغیان (الزام دولت به پاسخگویی تذکر نمایندگان) طبق آیین نامه اولویت یافت و الان به صحن رسید. شفافیت دوباره در دستور کار این هفته کمیسیون آیین نامه قرار گرفته است. امیدوارم نهایی شده، پیش از رای اعتماد، تصویب شود.»
طرح شفافیت پیش از رای اعتماد به نتیجه نرسید
اما به هر حال طرح شفافیت آرای نمایندگان یک طرح فوریتی نبوده و حتی اگر آن زمان در کمیسیون نهایی می‌شد روال به صحن رسیدنش طولانی تر از آن بود که رای اعتماد برسد؛ رای اعتماد به کابینه سیزدهم گذشت و این طرح به آن مقطع نرسید.
در هفته های اخیر تعدادی از نمایندگان تذکراتی درباره در دستور کار قرار گرفتن طرح شفافیت آرای نمایندگان در نشست علنی مجلس داده‌اند. اول شهریور ماه بود که حجت‌الاسلام جواد نیک بین در تذکری شفاهی خطاب به رئیس مجلس بیان کرد: از شما نیز انتظار دارم هر چه سریعتر طرح شفافیت آرای نمایندگان در دستور کار مجلس قرار گیرد. اگر ما انتظار داریم دولت شفاف باشد در گام اول مجلس باید شفاف شود. شفافیت تعارض منافع را از بین می برد. اگر ما می خواهیم قراردادهای دولتی، حقوق های نجومی و مسائل بانکی شفاف شود اول باید خودمان شفاف باشیم.
وی افزود: بنده خودم شاهد بودم که بارها رئیس مجلس صبح زود در خصوص طرح شفافیت آراء نمایندگان جلسه تشکیل دادند و بر آن تاکید داشتند.
قالیباف: طرح با اولویت در دستور کار قرار می‌گیرد
محمدباقر قالیباف هم در پاسخ به او اعلام کرد که طرح شفافیت آرای نمایندگان در کمیسیون آئین نامه مجلس در حال بررسی است و نهایی شده و با اولویت در دستور کار مجلس قرار خواهد گرفت.
نیک بین پیش از این هم در نشست علنی ۲۴ مرداد ماه مجلس در تذکری مشابه خطاب به هیأت رئیسه گفته بود چرا موضوع شفافیت آراء که موجب جلوگیری فساد است به صحن علنی مجلس نمی‌آید تا سر و صداها از میان برود و همه با استدلال و منطق صحبت کنند؛ خیلی از حرف‌هایی که رسانه‌ها مطرح می‌کنند و خودی‌ها و بی‌خودی‌ها می‌گویند به خاطر عدم طرح شفافیت آراء است.
این نماینده مجلس یادآوری کرد: ابتدای کار مجلس موضوع کلیات شفافیت آراء رأی آورد اما چندین ماه است که در کمیسیون تخصصی معطل مانده است لذا امیدوارم هر چه سریعتر این موضوع در دستور کار مجلس قرار گیرد؛ اگر این موضوع قبل از انتخاب وزرا صورت می‌گرفت خیلی بهتر بود.
در روزهای اخیر هم حجت الاسلام نصرالله پژمان فر، نماینده مشهد در نطق میان دستور خود اشاره کوتاهی به این موضوع داشته و یادآور شد: کمیسیون آیین نامه، طرح شفافیت آرا را تصویب کرد و انتظار داریم هیات رئیسه آن را سریع تر در دستور کار قرار دهد.
طرح نهایی شده در کمیسیون آیین نامه، کجاست؟
بعد از این تذکرات اخیر بود که به سراغ نمایندگان عضو کمیسیون تدوین آیین نامه داخلی مجلس رفتیم؛ سوال ما این است که اگر بررسی طرح در آن کمیسیون تمام شده پس چرا به صحن علنی نرسیده است. آنها تاکید دارند که طرح در کمیسیون نهایی و تقدیم هیات رئیسه شده است اما از سوی دیگر هنوز هیات رئیسه آن را اعلام وصول نکرده و این بدان معنا است که هنوز طرح به دست آنها نرسیده است.
طرح شفافیت در نوبت بارگذاری است
حجت الاسلام علیرضا سلیمی یکی از اعضای کمیسیون تدوین آیین نامه می‌گوید: کار بررسی و تصویب طرح شفافیت آراء نمایندگان در کمیسیون به پایان رسیده و گزارش آن برای بررسی در صحن مجلس به هیأت رئیسه ارسال شده است اما با توجه به اینکه طرح شفافیت یک طرح عادی و بدون فوریت است در نوبت بارگذاری برای قرار گرفتن در دستورکار جلسات علنی مجلس قرار دارد.
همین سوال را از یک عضو هیات رئیسه مجلس پرسیدیم. حسینعلی حاجی دلیگانی هم همین پاسخ را به ما می‌دهد و می‌گوید: طرح شفافیت آراء نمایندگان در کمیسیون آیین نامه داخلی مجلس تصویب و جمع بندی شده اما هنوز در سامانه مجلس بارگذاری نشده است و به خاطر عدم بارگذاری گزارش کمیسیون آیین نامه در باره طرح شفافیت آراء نمایندگان در سامانه مجلس در دستورکار جلسات علنی مجلس قرار نگرفته است.
طرح شفافیت آرا در چه وضعیتی است؟
پیش از این در گزارشی به تشریح این مطالبه از سوی کاربران پرداختیم در آن زمان اشاره شد که کاربران با ثبت ۷۲ سوژه و ۲۷۸۰۰ امضا خواستار تصویب و اجرای طرح شفافیت آرای نمایندگان مجلس شورای اسلامی شده‌اند. امضاها و کمپین‌هایی که تعداد آنها حالا بسیار بیش از این است و همچنان این مطالبه از سوی کاربران دنبال می‌شود.
درخواست اولویت دادن به شفافیت آرا به عنوان نخستین گام صداقت با مردم، تاکید بر غیر نمایشی بودن شفافیت، ضرورت اعلام موضع نمایندگان به صورت شفاف درباره طرح شفافیت آرا، ارائه گزارش کاملی از روند بررسی و تصویب شفافیت آرا در مجلس یازدهم از مواردی است که بارها و به صورت پر تکرار مطرح و امضا شده است.
حالا کاربران با ثبت سوژه‌های جدیدی مطالبه انتشار اسامی مخالفین طرح شفافیت آراء نمایندگان را در کنار مطالبه شفافیت از مجلس در رأی اعتماد به وزرا، مطالبه تصویب قانون شفافیت آرای نمایندگان و شوراهای شهر، ضرورت شفافیت آرای نمایندگان در مجلس، شفافیت آراء نمایندگان؛ اولین گام در ریشه‌کنی مفاسد و تسریع در بررسی مجدد طرح شفافیت آرای نمایندگان مطرح کرده‌اند.
ضرورتی که نمایندگان مجلس تائید می‌کنند
ناگفته نماند که نمایندگان مجلس هم بر این موضوع تاکید داشته و این ضرورت را انکار نمی‌کنند. اقبال شاکری در این مورد می‌گوید: طرح شفافیت آرای نمایندگان از پیش از آغاز به کار رسمی مجلس یازدهم مطرح شد و حتی از موضوع عدم شفافیت به عنوان آسیبی برای مجالس قبلی یاد شد؛ بر همین اساس بود که از همان ابتدای مجلس یازدهم، نمایندگان مجلس معتقد به شفافیت بودند پیش نویس هایی برای آن تهیه کردند تا به صورت حداکثری مردم در جریان کارکردهای مجلس قرار گیرند.
به اعتقاد وی دانستن علل موافقت و مخالفت نمایندگان با یک موضوع باعث می شود آنها در کارکرد خود دقت بیشتری کرده و مطالعه و کارشناسی بیشتری درباره موضوعات صورت دهند و از سوی دیگر زمانی که درباره بررسی طرح یا لایحه ای اطلاع رسانی شود، نخبگان، متخصصان و کارشناسان نیز نظرات خود را بیان کرده و مجلس نیز از آثار این شفافیت بهره مند خواهد شد.
این نماینده مجلس حتی تاکید دارد که باید شفافیت مالی هم به شفافیت آرای نمایندگان اضافه شود که شامل حقوق نمایندگان، سفرهای خارجی، جلسات و هزینه هایی است که صرف این موارد می شود که در صورت شفاف سازی قطعا از حاشیه سازی ها برای قوه مقننه جلوگیری می شود.
حجت الاسلام سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی شفافیت را یکی از عناصر اصلی مجلس شورای اسلامی دانسته و تاکید می‌کند: مجلس خانه ملت است و مردم باید بدانند که وکلای آنها چگونه و بر چه اساسی تصمیم می گیرند.
این نماینده مجلس ادامه می دهد: طبق قانون اساسی مذاکرات مجلس باید علنی باشد و از رادیو پخش شود و روزنامه رسمی نیز متن آن را منتشر کند که حتی اگر آن روز امکانات امروز را داشتیم قطعا در قانون می آمد که این مذاکرات از سیمای رسمی جمهوری اسلامی نیز پخش شود.
به گفته وی در حالت عادی هیچ مصوبه ای در جلسه غیرعلنی قانونی نیست که همین امر، تأکید قانون بر شفافیت را نشان می دهد از این رو نباید مسأله ای در قانونگذاری از چشم مردم پنهان بماند.
حالا اما بررسی آخرین وضعیت طرح نشان می‌دهد که بررسی‌ها در کمیسیون تخصصی پایان یافته اما در گیر و دار بررسی یک طرح عادی است که بدون قید فوریت در نوبت رسیدن به صحن برای رسیدگی علنی است. میرتاج الدینی عضو کمیسیون تدوین آیین نامه مجلس راهکار تسریع در رسیدگی را تقاضای اولویت می‌داند و می‌گوید: طبق ماده ۱۰۰ آیین نامه می‌توان درخواست رسیدگی خارج از نوبت به طرح شفافیت را مطرح کرد به گونه‌ای که هرگاه ۵۰ نفر از نمایندگان چنین درخواستی را در مورد رسیدگی به طرحی داشته باشند، چنانچه نمایندگان در صحن موافقت کنند، طرح مورد نظر خارج از نوبت در صحن مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.