اشرف غنی؛ از تحصیل و زندگی در آمریکا تا فرار از افغانستان

به گزارش حلقه وصل، اقدام «اشرف غنی» به فرار از افغانستان با بهانه جلوگیری از خونریزی در سخت‌ترین شرایط این کشور، او را حتی از زمان حضورش در قدرت هم نامحبوب‌تر کرده و طیف‌های مختلف مردم افغانستان و حتی برخی از مقام‌های دولتش خواستار بازداشت و محاکمه وی به جرم خیانت هستند. 

دولت غنی که با ادعای از بین بردن فساد دولتی ریشه‌دار در افغانستان و بازسازی این کشور روی کار آمده بود، خودش قربانی همین فساد شد و طنز تلخ ماجرا این که بنابر گزارش‌ها، وی با چمدان‌های پُر پول فرودگاه کابل را به مقصدی نامعلوم ترک کرد. 

او که خود را از برجسته‌ترین کارشناسان جهانی در زمینه مسائل کشورهای شکست‌خورده می‌دانست و به آن مفتخر بود، منفعلانه شاهد فروپاشی دولتش بود که در آخرین سال‌های ریاست‌جمهوری وی ابتدا از مذاکرات بین واشنگتن و طالبان که راه را برای روی کار آمدن دوباره طالبان در این کشور و خروج ایالات متحده از آن باز کرد، کنار گذاشته شد و سپس توسط متحدان آمریکایی خود برای آزاد کردن پنج هزار زندانی طالبان تحت فشار قرار گرفت تا زمینه را برای مذاکرات صلح بین‌الافغانی آماده کند که هرگز نتایج آن به مرحله اجرا نرسید. 

طالبان هم غنی را به دلیل پیشینه‌ و عملکردش عنصری «دست‌نشانده» می‌دانستند و حاضر به طرف شدن با وی نبودند. او که دیگر در ماه‌های پایانی زندگی خود در کاخ ریاست‌جمهوری از اهرم چندانی برخوردار نبود، با نطق‌های تلویزیونی انتقادی سعی می‌کرد این دید را عوض کند، اما این اقدام تاثیر چندانی در بهبود وجهه وی نداشت. 

رئیس‌جمهور ۷۲ ساله افغانستان که او را خیال‌اندیش، جوشی و پرتوقع توصیف می‌کنند، در مصاحبه‌ای که حدود سه ماه و نیم پیش با شبکه تلویزیونی «پی‌بی‌اس» آمریکا کرده بود و در روزهای گذشته بعد از فرارش در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شده، ادعا کرده که نیروهای خود را رها نمی‌کند.

اشرف غنی در این مصاحبه می‌گوید: من فرمانده کل قوا هستم، مردم خود را رها نخواهم کرد، نیروهای خود را رها نخواهم کرد، حاضرم برای کشورم بمیرم.

«جورج پاکر» خبرنگار آمریکایی درباره غنی به رادیو ملی آمریکا گفت: او مدیر خُرد بود. خلق و خوی وحشتناکی داشت. همه افراد در قدرت را که نیاز داشت کنار خود نگه دارد، از خود دور کرد. به نوعی، کشوری را اداره می‌کرد که در ذهن او وجود داشت. آنقدر از خود مطمئن بود و در غرور و استعدادش چنان منزوی بود که هرگز نتوانست کشور را با خود همراه کند. او هرگز نتوانست کشوری را که در سر داشت، اداره کند و در پایان، تنها بود.

غنی از تولد در افغانستان تا تحصیل در آمریکا 

محمد اشرف غنی احمدزی متولد ۱۹۴۹ از قومیت احمدزی پشتون در ولایت «لوگر» در شرق افغانستان است که پس از رسیدن به مقام ریاست‌جمهوری، پسوند احمدزی را از نام خود حذف کرد. غنی در خانواده‌ای که گفته می‌شود پدرش کارمند حمل و نقل بود، رشد کرد و بعد از گذراندن تحصیلات ابتدایی و بجز یک دوره تبادل دانشجو که در آمریکا گذراند، دیپلم خود را در کابل گرفت؛ او که در ابتدا می‌خواست حقوق بخواند، رشته خود را به انسان‌شناسی فرهنگی تغییر داد و مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه آمریکایی در بیروت اخذ کرد.

او در دهه ۱۹۷۰ هنگام تحصیل در لبنان با رولا همسرش آشنا شد و با این دختر لبنانی مسیحی ازدواج کرد و از او دو فرزند با نام‌های مریم و طارق دارد که در آمریکا به دنیا آمده‌اند و کل اعضای خانواده شهروند آمریکا محسوب می‌شوند.

اشرف غنی قبل از تدریس در ایالات متحده در زمان اشغال افغانستان توسط شوروی در دهه ۱۹۸۰، در دانشگاه کلمبیا در شهر نیویورک به ادامه تحصیل پرداخت و مدرک دکتری خود را اخذ کرد.

او تقریباً ربع قرن را در خارج از افغانستان طی دهه‌های پرآشوب حکومت شوروی، جنگ داخلی و سال‌های قدرت طالبان گذراند. در آن دوره، وی به عنوان یک دانشگاهی و استاد در ایالات متحده بخصوص دانشگاه «جانز هاپکینز» فعالیت داشت و بعداً با بانک جهانی و سازمان ملل در شرق و جنوب آسیا همکاری کرد.

چند ماه پس از حمله آمریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱، وی از سمت‌های بین‌المللی خود کناره‌گیری کرد و به کابل بازگشت تا مشاور ارشد «حامد کرزی» رئیس‌جمهور تازه تعیین شده شود.

وی در سال ۲۰۰۲ به عنوان وزیر دارایی افغانستان فعالیت کرد، اما با کرزی به اختلاف خورد و در سال ۲۰۰۴ از این سمت استعفا و به سمت ریاست دانشگاه کابل منصوب شد. در سال ۲۰۰۹، غنی نامزد ریاست‌جمهوری افغانستان شد، اما با کسب حدود چهار درصد از آرای ملی، چهارم شد.

در شرایطی که بر اساس قانون اساسی افغانستان کرزی نمی‌توانست برای سومین دوره رئیس‌جمهور شود، غنی دومین مبارزات انتخاباتی موفق خود را در سال ۲۰۱۴ آغاز کرد. او در سال ۲۰۱۹ هم دوباره انتخاب شد.

دوره‌های ریاست‌جمهوری غنی با نزاع داخلی به ویژه با «عبدالله عبدالله» رقیب اصلی وی در انتخابات ۲۰۱۴ و ۲۰۱۹ همراه بود. در سال ۲۰۱۴ اتهامات تقلب گسترده بود و سازمان ملل مجبور شد شمارش مجدد شتابزده‌ای را ترتیب دهد؛ اما هنگامی که این امر بی‌نتیجه ماند، «جان کری» وزیر وقت امور خارجه ایالات متحده در زمینه تقسیم قدرت نقش میانجی را ایفا کرد؛ ترتیباتی که پرتنش و تفرقه‌افکن از کار درآمد. 

در انتخابات سال ۲۰۱۹ هم کمیسیون انتخابات محمد اشرف غنی را پیروز اعلام کرد، اما عبدالله عبدالله نتیجه را نپذیرفت و خود را برنده اعلام کرد. سپس هر دو مراسم تحلیف برگزار کردند. عبدالله مدعی بود که در انتخابات به سود غنی تقلب صورت گرفته و در غیر آن صورت یا انتخابات به دور دوم می‌رفت یا او پیروز انتخابات بود. سرانجام بعد از پنج ماه، با میانجیگری آمریکا و حامد کرزی موافقت‌نامه‌ای میان دو رقیب سیاسی امضا شد و جنجال‌ها پایان یافت.

غنی در دوران ریاست‌جمهوری خود موفق شد نسل جدیدی از جوانان تحصیل‌کرده افغان را در مناصب ارشد در زمانی که کریدورهای قدرت افغانستان در دست تعداد انگشت‌شماری از نخبگان قرار داشت، منصوب کند. اما وعده‌های بزرگ وی در خصوص مبارزه با فساد گسترده دولتی، اصلاح اقتصاد و تبدیل این کشور به قطب تجاری منطقه‌ای بین آسیای مرکزی و جنوبی، هیچگاه عملی نشد. 

سلطه طالبان بر کابل و فرار اشرف غنی

به نظر می‌رسید اشرف غنی در هفته‌هایی که طالبان در حال پیشروی و سلطه بر مناطق مختلف افغانستان بودند، در شوک و تکذیب به سر می‌برد و در این مدت هیچ بیانیه‌ای علنی درباره این تحولات نداد و در هیچ کنفرانس خبری‌ای هم شرکت نکرد. 

او روز شنبه ۲۳ مرداد، یک روز قبل از تسلط طالبان بر کابل و در حالی که استان‌های افغانستان یکی یکی بدون دردسر به دلیل عدم مقاومت ارتش و نیروهای امنیتی به تصرف طالبان درمی‌آمدند، در ویدئویی کوتاه از نیروهای امنیتی افغانستان تمجید و اعلام کرد که آن‌ها از پایمردی لازم برای پیروزی برخوردارند! اما در شرایطی که همه منتظر اعلام استعفای وی بودند، گفت که مشورت‌های گسترده در داخل دولت با بزرگان و رهبران سیاسی، نمایندگان اقشار مختلف مردم افغانستان و همکاران بین‌المللی این کشور درباره تحولات جریان دارد.

این اظهارات وی در شرایطی مطرح شد که یک روز بعد و در حالی که کابل در محاصره طالبان بود، رسانه‌ها از فرار وی خبر دادند. با خروج غنی از کابل نیروهای طالبان بدون هیچ درگیری وارد پایتخت افغانستان شدند و کنترل کل کشور را در دست گرفتند. 

رسانه‌ها در ابتدا گزارش دادند که اشرف غنی، «حمدالله محب» مشاور امنیت ملی و «فضل‌محمود فضلی» رئیس اداره‌ امور ریاست‌جمهوری افغانستان از کابل به دوشنبه پایتخت تاجیکستان رفته اما مقصد نهایی آن‌ها تاجیکستان نیست. در خبرهای بعدی گفته شد که غنی از آنجا به ازبکستان رفته است. اما وزارت امور خارجه تاجیکستان اطلاعات درباره این که رئیس‌جمهور افغانستان از طریق این کشور به کشور سوم پرواز کرده را تکذیب کرد.

برخی منابع خبری سپس ادعا کردند، اشرف غنی در عمان حضور دارد و احتمالاً راهی آمریکا می‌شود. رسانه‌های افغانستانی در خصوص جزئیات فرار وی نوشتند در جریان این اقدام، بیشتر محافظان ویژه رئیس‌جمهور از کاخ ریاست‌جمهوری اخراج و به وزارت دفاع این کشور فرستاده شدند.

بر اساس گزارش کابل نیوز، اشرف غنی قبل از فرار، به پرسنل گارد ریاست‌جمهوری دستور داده بود که به وزارت دفاع بروند و امنیت را تأمین کنند زیرا او برای سخنرانی به آنجا خواهد رفت. بنابراین تعداد کمی از نیروهای او در قصر باقی ماندند، وی سپس درخواست بالگرد کرده و برای فرار راهی فرودگاه می‌شود. همچنین گفته می‌شد اشرف غنی سعی داشت سه خودرو مملو از دلار را قاچاق کند. 

با گذشت چهار روز از فرار اشرف غنی و گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای درباره محل حضور وی، یک رسانه افغان اعلام کرد که رئیس‌جمهور فراری افغانستان در ابوظبی پایتخت امارات حضور دارد.

غنی سپس در پیامی فیس‌بوکی این مسئله را تایید کرد و در توجیه فرار خود افزود: مسئولان امنیتی به من خبر داده بودند که توطئه جانی در کمینم بوده و جنگجویان طالبان در اطراف دروازه‌های ارگ بودند. نمایندگان بین‌المللی به من گفته بودند که اگر نروی، اوضاع خراب می‌شود و افغانستان مانند سوریه و یمن می‌شود. من مجبور شدم از کشور خارج شوم‌.

غنی درباره خروج دلار از افغانستان نیز گفت: من هیچ چیزی با خود خارج نکردم. حتی با چبلی (دمپایی‌هایم) خارج شدم و وقت نکردم کفش بپوشم. من حتی کتاب‌هایم که سرمایه‌های معنوی من هستند را نتوانستم با خود ببرم. خارج کردن پول از افغانستان توسط من دروغ است. خروج من از کابل سبب شد که وضعیت کابل خراب نشود. 

غنی در پایان مدعی شد: من قصد فرار و جلاوطنی ندارم. فعلا در امارات هستم تا از خون‌ریزی جلوگیری شود و در حال مشورت هستم تا دوباره به افغانستان بازگردم.

واکنش‌ها به فرار اشرف غنی

خبر فرار غنی همراه با چند صد میلیون دلار پول نقد، به‌صورت گسترده در میان کاربران افغان شبکه‌های ‏اجتماعی بازتاب یافت و شهروندان خشمگین افغانستانی با راه انداختن کارزاری با هشتگ‎«#InterpolArrestGhani»‎ ‎ از جامعه‌ جهانی و ‏پلیس اینترپل خواستند اشرف غنی را بازداشت کنند.‌

بسیاری از رهبران سیاسی افغانستان هم خروج مخفیانه‌ غنی را شرم‌آور و ‏تحقیرآمیز خوانده و گفتند که وی با سرنوشت جمعی میلیون‌ها نفر قمار کرده است.

«عبدالله عبدالله» رئیس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان در یکی از اولین واکنش‌ها به فرار اشرف غنی از این کشور گفت رئیس‌جمهور سابق افغانستان کشور را در شرایط سخت ترک کرد و خداوند برای او محاسبه کند. 

«محمدظاهر اغبر» سفیر افغانستان در تاجیکستان گفت که اشرف غنی و مقام‌های دیگر دولتش که همراه او خارج شدند، باید به اتهام سرقت بیت‌المال توسط پلیس اینترپل بازداشت شوند.

سفیر افغانستان در تاجیکستان در اظهارنظری دیگر گفت هیچ یک از معاونان غنی نمی‌دانستند رئیس‌جمهور برنامه فرار از کشور را دارد و وی از مردم کشورش دزدی کرد و پا به فرار گذاشت.

حامد کرزی ‏رئیس‌جمهور پیشین افغانستان هم در واکنش به فرار مخفیانه‌ غنی، گفت که برای وی متأسف است‎.

«صلاح‌الدین ربانی» رهبر حزب جمعیت اسلامی افغانستان گفت ‏که فرار تحقیرآمیز و شرم‌آور غنی، به طرز قابل ملاحظه‌ای شبیه فرار ایالات متحده‌ آمریکا از ‏افغانستان است. وی در توضیح این مسئله گفت: «دزدکی، در تاریکی شب و خیانت به یک ملت، چیزی است که ما یک هفته پیش ‏در بگرام (مهمترین و بزرگترین پایگاه  سابق نیروهای آمریکایی در افغانستان) شاهد آن بودیم. اگر در آن زمان او را با خود برده بودید، بسیار کم‌هزینه بود.»‌

 جمهوری‌خواهان کمیته نظارت مجلس نمایندگان آمریکا هم که در روزهای گذشته منتقد سرسخت نحوه خروج دولت بایدن از افغانستان بوده‌اند، از دادستان کل ایالات متحده خواستند تا درباره گزارش‌ها مبنی بر فرار غنی به امارات عربی متحده با کیف‌های محتوی ۱۶۹ میلیون دلار از کشور افغانستان تحقیق کند.