«وزیر شعار»ی که حنجره‌اش را جز برای انقلاب هزینه نکرد! +صوت

سرویس معرفی: محمود مرتضایی‎فر همان کسی است که نخستین بار در مراسم سخنرانی امام(ره) در بهشت زهرا(س) تکبیر گفت و بعد از آن به «بلال انقلاب» نيز معروف شد؛ او خود خاطره‌ي اين روز به ياد‌ماندني را در گفتگويي با فارس اين‌چنين بيان كرده بود: «حضرت امام با شور و هيجاني بي نظير در حال صحبت بودند كه فرمودند: من دولت تعيين مي كنم، من تو دهن اين دولت مي‌زنم... در همين حال، مردم هم كه به اشتياق آمده بودند، شروع كردند به دست زدن، من متوجه شدم كه دست زدن معنايي ندارد، براي همين فرياد زدم الله‌اكبر كه به يادماندني شد...» او همچنين در بيست و يك‌بار اعزام به حج، اجراي مراسم برائت از مشركين را به عهده داشت.

محمود مرتضایی‌فر از جمله چهره‌های شناخته شده سه دهه اخیر ایران بود که به مدت 28 سال مراسم نماز جمعه تهران و اعیاد اسلامی را با خواندن دعا و سر دادن شعارهایش مدیریت می‌کرد. 

وی پس از یک دوره بیماری و بستری در بیمارستان میلاد تهران، در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۲ درگذشت.

به همین مناسبت یکی از مصاحبه‌های قدیمی مرحوم مرتضایی‌فر با روزنامه جام‌جم را با هم مرور می‌کنیم.

آقای مرتضایی فر! شما را بیشتر با عنوان وزیر شعار می شناسند. چه کسی شما را به این عنوان معرفی کرد؟

آیت الله توسلی یک بار مرا دیدند و فرمودند آقای مرتضایی‌فر خبر داری وزیر شعار شده‌ای؟ با تعجب پرسیدم چطور؟ گفتند دیروز امام از حاج احمد آقا حال شما را پرسیدند که حاج احمد آقا فرمودند وزیر شعار را می‌فرمایید که امام خندیدند و از آنجا بود که این موضوع سراسری شد و به خاطر نفس گرم امام(ره)، بدون اینکه کسی تبلیغ کند، همه جا به من وزیر شعار می‌گویند.

آقای مرتضایی فر چه شد که در نماز جمعه مشغول به فعالیت شدید؟

از کوچکی به مجریگری علاقه داشتم. کلاس چهارم بودم که به خاطر علاقه و استعدادم مسوولان مدرسه من را برای قرائت قرآن در صف انتخاب کردند. به قرآن علاقه‌مند بودم و در کلاسهایی شرکت می‌کردم. استاد قرآنم آقای شریفی بودند که مرا با تجوید و کلاسهای قرائت آشنا کردند. بعدها در مجالسی که در مسجد هدایت و لاله زار تشکیل می شد پیش از سخنرانی آیت الله طالقانی، آیت الله مطهری و برخی دیگر از بزرگان، چند آیه قرآن می‌خواندم و گاه جلسه را اداره می‌کردم. این سابقه‌ای که آیت‌الله طالقانی از من در مجریگری سراغ داشتند زمینه‌ساز حضورم به عنوان مجری نماز جمعه شد.

با آیت الله طالقانی چگونه آشنا شده بودید؟

مسجد هدایت، مرکز فعالیت آیت الله طالقانی بود که امامت آن را نیز به عهده داشتند. معمولا از مغازه که نزدیک مسجد بود می رفتم اذان می‌گفتم. آن موقع از بهترین قاریان قرآن بودم (با فروتنی می گوید البته الان نه) و در بهترین برنامه‌ها از من دعوت می‌کردند و از طرف آیت‌الله طالقانی دعوت به همکاری شدم.

علت انتخاب آیت الله طالقانی به امامت جمعه تهران چه بود؟

آقای طالقانی یک روحانی مبارز و روشنفکر بود که سالها زندان کشیده و مورد توجه امام و مردم بود. پس از پیروزی انقلاب اسلامی خدمت امام رفتند و عرض کردند الحمدلله حضرتعالی در راس حکومت اسلامی هستید و جا دارد نماز جمعه اقامه شود. امام هم فرموده بودند از همین هفته خودتان بخوانید. شفاهی فرمودند و حکم ندادند. ایشان هم چهارشنبه در مصاحبه‌ای به مردم اعلام فرمودند که این جمعه در دانشگاه تهران نماز جمعه برگزار می‌شود. حتی یکی از دلایل زندان رفتن ایشان در زمان طاغوت، به خاطر مطلبی بود که درباره نماز جمعه بیان کرده بودند. ظهر جمعه ماه مبارک رمضان بود و ایشان در آن سال، ممنوع‌المنبر بودند. بعد از نماز فرمودند: «به من گفته اند که سخنرانی نکنم. من هم سخنرانی نمی کنم. گفته اند تفسیر هم نگویید. منبر هم نروید ما هم نمی رویم، ولی مساله که می توانیم بگوییم. گفتند چون امروز جمعه است، می خواهم مساله نماز جمعه را بیان کنم.»

ایشان از طرح این مساله، یک هدف سیاسی را دنبال می کردند. پرسش خود را این طور مطرح کردند که علت چیست که در تمام جهان اسلام، نماز جمعه اقامه می شود، ولی شیعه نماز جمعه را اقامه نمی‌کند. حال آن که سوره‌ای به نام جمعه در قرآن آمده و تمام فرقه‌های اسلامی هم اقامه نماز جمعه دارند. ایشان در جمعه اول ماه رمضان این موضوع را مطرح کردند و پاسخ ایشان به همراه توضیحات مفصل، در دیگر جمعه‌های ماه رمضان ادامه داشت تا این که در جمعه آخر ماه، علت اصلی را به این شکل مطرح کردند که اقامه نماز جمعه از نظر تشیع 3 حالت دارد: اول این که امام معصوم حاضر و ظاهر باشد. خودش امام جمعه می شود و مردم هم اقتدا می کنند. دوم این که امام معصوم کسی را انتخاب کرده باشد و حالت سوم این است که اگر 2 موضوع اول نبود، رئیس حکومت باید عادل باشد و او امام جمعه را تعیین کند. امام زمان (عج) که در غیبت هستند، طبعا وقتی ظاهر نیستند، کسی را هم انتخاب نکرده‌اند. رئیس حکومت هم عادل نیست.

به این علت است که ما نمازجمعه نداریم. به این شکل به طور رسمی اعلام کردند که شاه عادل نیست. همان شب بود که به منزل ایشان ریختند و بازداشتشان کردند.

این تکبیرهای نماز جمعه ها از کجا آمده است؟

وقتی زمزمه بازگشت امام به ایران مطرح شد از سوی کمیته استقبال مرا برای اجرا و شعارها انتخاب کردند. زمان سخنرانی پرشور امام (ره) در بهشت زهرا(س)، در مردم نیز نشاط و شعف خاصی پدید آمده بود. صحبت های امام (ره) به اینجا رسید که ایشان فرمودند: «من تو دهن این دولت می زنم. من دولت تعیین می کنم، من به پشتیبانی این ملت، دولت تعیین می‌کنم.»

عده ای از خبرنگاران، پایین جایگاه نشسته بودند و شروع کردند به کف زدن و مردم هم شدید به ابراز احساسات پرداختند. من هم از آنجا که خیلی احساساتی شده بودم، دست زدم. ناگهان متوجه شدم در برابر بزرگان دست زده ام. ما در جریان مبارزه علما هرگز دست زدن نداشتیم، بلکه برای این که موضوعی را تایید کنیم، 3 بار می گفتیم صحیح است. در آن لحظه بود که یکدفعه کلمه الله اکبر بر زبانم جاری شد و 3 بار این کلمه را تکرار کردم. این بود که تکبیر گفتن در صحبت مسوولان از آنجا رسم شد و بحمدالله تا به امروز هم ادامه دارد.

پس از ارتحال مرحوم طالقانی بافت اجراکنندگان نماز جمعه تغییر کرد. چه شد که شما ماندید؟

عده‌ای شیطنت‌هایی کردند، ولی بزرگانی همچون شهیدان رجایی و باهنر و اسلامی سوابق سیاسی من را تایید کردند و گفتند فرد دیگری نمی تواند نماز را اداره کند و مردم نیز ایشان را دوست دارند. با حمایت این بزرگواران حضور من به عنوان مجری ادامه یافت؛ البته من با برخی از یاران نزدیک امام(ره) در ارتباط بودم و از آنها نظر می خواستم و راهنمایی می گرفتم.

یکی از برجسته ترین روزهای نماز جمعه روز انفجار بمب بود، از آن روز برایمان بگویید.

آخرین جمعه سال 63 بود. روز پنجشنبه صدام اعلام کرده بود فردا نماز جمعه تهران را منفجر می کنیم و این بین مردم پیچیده بود. برخلاف معمول که جمعه آخر سال به علت گرفتاری های روزهای پایانی سال کمی خلوت تر است، جمعیت موج می زد. حضرت آیت الله خامنه ای در حال ایراد خطبه ها بودند که انفجار صورت گرفت. موج و حرارت انفجار تا جایگاه هم رسید، ولی خوشبختانه به ایشان آسیبی نرسید. ایشان در عین حال اصرار داشتند به صحبت خود ادامه دهند.

من هم می ترسیدم مبادا حادثه ادامه داشته باشد و ایشان هدف سوء قصد قرار گیرند. از ایشان خواهش کردم اندکی به کنار جایگاه بیایند تا من مردم را به آرامش دعوت کنم؛ البته هدف دیگری هم داشتم. از قبل می دانستم که امام خمینی (ره) تمامی نمازهای جمعه تهران را به طور مستقیم از طریق رادیو گوش می‌کردند. اگر مشکلی هم بود تذکر می دادند. آن روز هم که این اتفاق افتاد، احساس کردم الان امام (ره) گمان می کنند که حتما برای حضرت آیت الله خامنه‌ای اتفاقی افتاده است. بسرعت در جایگاه قرار گرفتم و 3 بار این جمله را بیان کردم: «لطفا توجه کنید! رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران، هم اکنون به خطبه‌های عالمانه خود ادامه می‌دهند» این سخن علاوه بر این که آرامش را به نمازگزاران برگرداند، در واقع به امام (ره) هم این پیام را رساندم که آقا سالم هستند. چیزی که خیلی از آن روز برایم خیلی جالب است این بود که چنین حادثه‌ای، حتی در صدای آقا هم تاثیری بر جای نگذاشت و ایشان با صلابت همیشگی و با همان عظمت ادامه خطبه ها را ایراد کردند، به گونه ای که ظاهرا هیچ اتفاقی نیفتاده است. مردم هم از جای خود تکان نخوردند و نماز جمعه برگزار شد. در این حادثه 14 نفر به شهادت رسیدند. بعدها خانواده شان گفتند برخی از آنها صبح به بهشت زهرا(س) رفته و از مجروحان در بیمارستان عیادت کرده بودند و با غسل شهادت به نماز آمده بودند.

این که امام نماز جمعه را مستقیم گوش می کردند خیلی جالب است. هیچ گاه تذکری هم به شما داده بودند؟

بله؛ یک بار یکی از مداحان آمده بود و شعرهایی می‌خواند که ترحم برانگیز بود و از مردم گریه می‌گرفت. آقای توسلی تماس گرفتند که امام فرمودند ما مرد جنگیم و نگذارید اینگونه اشعار خوانده شود. تذکر دادند که مداحان باید اشعار حماسی بخوانند. بجز این مورد به یاد ندارم تذکری داده باشند.

تهران تا به حال چند امام جمعه داشته است؟

تهران تاکنون به غیر از رهبر معظم انقلاب 11 امام جمعه دیگر داشته است که به ترتیب اقامه اولین نماز حضرات آیات طالقانی، منتظری، موسوی اردبیلی، هاشمی رفسنجانی، امامی کاشانی، ربانی املشی، یزدی، مهدوی کنی، جنتی، طاهری خرم‌آبادی و سید احمد خاتمی هستند. شهید آیت الله ربانی املشی که توسط منافقین به شهادت رسیدند با اقامه 3 نماز جمعه کمترین و آیت الله هاشمی رفسنجانی با حدود 400 نماز جمعه بیشترین تعداد نماز جمعه تهران را اقامه کرده اند.

در این میان به نظر شما کدام نمازجمعه پرشورتر بود؟

همه نمازجمعه ها پرشور است. در آغاز نماز چون آیت الله طالقانی، مبارز دیرین محبوبیت فراوانی داشتند، طبیعی بود. پرشورترین نماز جمعه اولین نماز جمعه روز قدس بود که از زمین چمن تا خیابان طالقانی تا شریعتی و خیابان‌های متصل، بلوار کشاورز و... همه مملو از جمعیت بود. شور عجیبی در مردم افتاد. به ابتکار حضرت امام(ره) و با این کار، نماز جمعه سراسر جهان اسلام احیا شد. هم اینک هر زمان که رهبر معظم انقلاب خطبه ها را ایراد می کنند سیل جمعیت در خیابان‌های اطراف مستقر می شود به گونه‌ای که گاه رساندن صوت به آنها مشکل می شود و مردم از طریق رادیو به خطبه ها گوش می دهند.

ماجرای جوانگرایی در مجری نماز جمعه چیست؟

حس کردم که سنم در حال افزایش است و ضرورت دارد افرادی برای جایگزینی آماده شوند. چند سالی است که از دوستان جوان و تحصیلکرده‌ای دعوت کرده‌ایم که حضور یابند برنامه از اول تا آخر با آنهاست و من فقط چند شعار می دهم. شکر خدا در کارشان هم مسلط هستند.

و خاطره پایانی؟

هر روز منتظر حمله بودیم. آمریکا به طبس حمله کرده بود. آقا نماز جمعه را اقامه کرده بودند و برای نماز عصر آماده می شدند به من اطلاع دادند که این حادثه رخ داده و هواپیماهای آمریکا در طوفان طبس گرفتار شده اند. به آقا عرض کردم و فرمودند خودتان اعلام کنید. پشت تریبون رفتم و اعلام کردم: «توجه فرمایید! توجه فرمایید! هم اینک خبری از وادی طبس به دستمان رسیده است. هواپیماهای استکبار جهانی به طبس حمله کردند و طوفان الهی آنها را گرفتار کرده است.» اعلام این خبر هیجان گسترده مردم را به دنبال داشت. آن روزها همیشه منتظر حادثه‌ای بودیم.

عکس‌هایی از مراسم تشییع مرحوم مرتضایی‌فر:

در ادامه می‌توانید دعای معروف روز عید فطر با صدای مرحوم مرتضایی‌فر  را دریافت نمایید.