تهران: آیه‌ای که خطابش به آدم و حوا نیست/چرا خدا از مشرکان می‌خواهد شکرگزار باشند؟

به گزارش حلقه وصل، ترجمه قرآن کریم یکی از مسائلی است که تقریباً عمر آن مساوی با زمان نزول قرآن است. قرن‌ها است که افراد مختلف این سؤال را مورد بحث قرار داده‌اند که آیا اساساً ترجمه قرآن کریم امکان پذیر است؟ و اگر آری، چگونه و با چه کیفیتی؟

سیدیحیی یثربی استاد دانشگاه که به تازگی ترجمه‌ای از قرآن کریم را منتشر کرده است در سلسله یادداشت‌هایی نگاهی داشته به مساله ترجمه قرآن کریم و نکات مربوط به آن.

آنچه می‌خوانید یازدهمین بخش از این یادداشت‌ها است:

«هُوَ الَّذِى خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَ جَعَلَ مِنهْا زَوْجَهَا لِیَسْکُنَ إِلَیهْا  فَلَمَّا تَغَشَّئهَا حَمَلَتْ حَمْلاً خَفِیفًا فَمَرَّتْ بِهِ  فَلَمَّا أَثْقَلَت دَّعَوَا اللَّهَ رَبَّهُمَا لَئنِ‏ ءَاتَیْتَنَا صَالِحًا لَّنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِین؛ فَلَمَّا ءَاتَئهُمَا صَالِحًا جَعَلَا لَهُ شُرَکاَءَ فِیمَا ءَاتَئهُمَا  فَتَعَلىَ اللَّهُ عَمَّا یُشْرِکُون‏»(سوره­ اعراف/189و190)

اوست که شما را از یک تن پدید آورد و به انسان از جنس خود همسری داد تا با او بیاساید و چون انسان با همسرش آمیزش کرد، باردار شد، مدتی را با سبکباری به سر برد، اما چون گرانبار شد، آن دو از پروردگارشان خواستند که اگر به ما فرزند شایسته‌ای بدهی، بی‌تردید حق‌شناس خواهیم بود!،‌ چون خدا به آنان فرزند شایسته‌ای داد، در آنچه خدا به آنان داده بود، برای خدا شریک تراشیدند. با اینکه خدا از شرک آنان بسی برتر است.

یکی از ویژگی‌های ترجمه‌ خوب و دقیق، نیاوردن کلمات و جملات اضافی است، چه این کلمات و جمله‌ها در پرانتز باشند و یا بدون پرانتز. اگر با دقت در پیام قرآن، متن قرآن را ترجمه کنیم، نیازی به افزودن کلمه یا جمله نخواهیم داشت. این کلمه‌های اضافی گاهی به خاطر بی‌دقتی باعث می‌شوند که آیه نادرست ترجمه شود.

برای نمونه، در این آیات، زبان وحی از مشرکان می‌خواهد که شکرگزار خداوندی باشند که آنان را از یک تن به وجود آورد و همسری از جنس خودشان برای آنان پدید آورد تا با آرامش زندگی کنند و چون همسرشان باردار می‌شود، زن و شوهر از خدا می‌خواهند که فرزند شایسته‌ای داشته باشند. اما چون فرزندشان به دنیا می‌­آید، باز هم ناسپاسی کرده و بت‌ها را در پدید آمدن و نگهداری فرزندشان دخالت می‌دهند و بدین‌سان مشرک می‌شوند. روشن است که منظور این آیه‌ها مشرکان هستند، نه آدم و حوا.

اینک به دو ترجمه از این آیه توجه کنید:

-فولادوند: اوست آن کس که شما را از نفس واحدى آفرید، و جفت وى را از آن پدید آورد تا بدان آرام گیرد. پس چون [آدم‏] با او [حوا] درآمیخت باردار شد، بارى سبک و [چندى‏] با آن [بار سبک] گذرانید و چون سنگین‏ بار شد، خدا، پروردگار خود را خواندند که اگر به ما [فرزندى‏] شایسته عطا کنى، قطعاً از سپاسگزاران خواهیم بود، و چون به آن دو، [فرزندى‏] شایسته داد، در آنچه [خدا] به ایشان داده بود، براى او شریکانى قرار دادند، و خدا از آنچه [با او] شریک مى‏‌گردانند برتر است.

-خرمشاهی: او کسی است که شما را از تن یگانه‌ای آفرید و همسرش را از او پدید آورد تا در کنار او آرام گیرد، و چون [آدم‌] با او [حوا] آمیزش کرد، باری سبک گرفت و با آن آسان به سر می‌برد و چون گرانبار شد، هر دو خداوند، پروردگارشان را به دعا خواندند که اگر به ما فرزند سالم و شایسته‌ای عطا کنی از سپاسگزاران خواهیم بود و چون به آن دو، فرزندی سالم و شایسته عطا کرد، آن دو در عطای او، برای او شریکانی قائل شدند، ولی خداوند از آنچه شرک می‌آورند منزه است‌.

اگر در این ترجمه‌ها نام حوا و آدم به میان نمی‌آمد، ترجمه‌ها درست بودند. اما با آوردن نام آدم و حوا ترجمه اشتباه شده است، زیرا در دنباله‌ آیه می‌خوانیم که این دو نفر پس از تولد بچه مشرک شدند و این درست نیست که آدم و حوا را مشرک بدانیم. بنابراین افزودن کلمات اضافی نه تنها لازم نیست، بلکه گاهی مایه‌ سردرگمی و اشتباه نیز می‌‌شود