رمزگشایی از چنگ و دندان نشان دادن اروپا به مسکو

به گزارش حلقه وصل، «مهدی خورسند»، کارشناس مسائل چین و اوراسیا طی یادداشتی درباره تنش اخیر انحادیه اروپا با روسیه نوشته است.

متن یان یادداشت را در ادامه بخوانید:

پس از اوج‌گیری مناقشات مرزی روسیه و اوکراین که با تحریک «ولادیمیر زلینسکی» رییس‌جمهور اوکراین از سوی دولت دموکرات آمریکا صورت گرفت، اروپا هم برای بازیگری فعال‌تر و داشتن نقش بیشتر در مناسبات آمریکا برای صحنه روابط بین‌الملل در دوران پساترامپ، وارد گود این مناقشه شده است.

در دوران ترامپ، اروپا به عنوان یک سربار نگاه می‌شد و ترامپ رسماً از اروپایی‌ها می‌خواست که هزینه حضور در صحنه روابط بین‌الملل و حمایت آمریکا را باید بپردازند که این به ذائقه بروکسل خوش نمی‌آمد و تاجایی این واگرایی پیش رفت که اروپایی‌ها به فکر ارتش مستقل افتادند.

اما با روی کار آمدن بایدن و بازگشت ادبیات چندجانبه‌گرایی در دیپلماسی بین‌المللی واشنگتن، اروپا برای اینکه مجدداً بتواند نظر ارباب خود را جلب کند، وارد گود شده است. در پی پیش‌دستی مسکو جهت مقابله با اقدام آفندی کی‌یف در حمله به مناطق الحاق‌شده به روسیه، بروکسل تلاش کرده با مواضعی در همسویی با واشنگتن، وزن اوکراین را در این تقابل بالا ببرد.

این در حالی است که در اواخر ماه مارس ستاد فرماندهی نیروهای مسلح اوکراین اعلام کرد که روسیه گویا تعداد نیروهای نظامی در مرزهای خود با اوکراین را افزایش داده و این اقدام مسکو، تهدیدی برای امنیت این کشور محسوب می‌شود.

همچنین در همان روزها، نیروهای دولتی اوکراین تیراندازی‌های تحریک‌آمیزی را علیه نیروهای جمهوری خودخوانده دونتسک در منطقه دونباس انجام دادند. مسکو اقدامات خود را برای حراست از جغرافیای سرزمینی خود و اقداماتی پیش‌دستانه نامیده که ظاهراً این اقدامات نقشه مشترک اوکراین و غرب را نقش بر آب کرده و نوع برخورد شتابزده غربی‌ها بیانگر همین موضوع است.

از سوی دیگر، ناتو تلاش کرده که بازیگری فعالی در این مناقشه برعهده بگیرد. کشورهای عضو پیمان ناتو نگران شکست توافق ناظر بر آتش‌بس در شرق اوکراین هستند.

سخنگوی ناتو در مصاحبه با روزنامه دی ولت گفته است: «ناتو از حق حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین حمایت می‌کند.» وی در عین حال افزوده است که کشورهای عضو این پیمان با دقت اوضاع را تحت نظر دارند.

گفته شده است که اقدامات روسیه و افزایش حضور نظامی این کشور در مرز اوکراین می‌تواند نقشی بی‌ثبات کننده ایفا کرده و عملاً تلاش‌های ناظر بر کاهش تنش در اوکراین را بی‌ثمر سازد. حتی در اقدامی بالاتر، عضویت اوکراین در ناتو مطرح شده که این موضوع با واکنش قاطع طرف روس روبرو شد.

وزارت خارجه روسیه درباره پیامدهای تهدید اوکراین برای پیوستن به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی هشدار داد و تأکید کرد که این اقدام موجب نابودی اوکراین خواهد شد.

از سال ۲۰۱۰ به این سو که طبق سند سیاست خارجی آمریکا، ایندوپاسیفیک در مرکز توجه آمریکایی‌ها قرار گرفته، قوی شدن هم‌پیمانان آمریکا در دستور کار قرار گرفته تا در مقابل قدرت‌های نوظهور اقتصادی و سیاسی آینده دنیا ایستادگی صورت گیرد. اما بحران مالی اروپا و همه‌گیری کرونا و همچنین دوران ترامپ، باعث شده هم‌پیمان اروپایی آمریکا قدرت چندانی برای بازیگری فعال‌تر نداشته باشند و اگر موضعی نیز اتخاذ می‌شود برای حفظ وجهه است.

نوع اتفاقات و صف‌کشی‌های میدانی و همچنین ارتباطات مشکوک و پی‌درپی مقامات نظامی آمریکا با مقامات اوکراینی، بیانگر در پیش بودن یک منازعه مرزی بین روسیه و اوکراین است.

آمریکا و اروپا از این مهم دو هدف بزرگ را دنبال می‌کنند. اولین هدف، میزان سنجش وزن و سطح واکنش یکی از قدرت‌های نوظهور است تا از این طریق و بنا به واکنش روسیه، گام‌های بعدی را علیه دیگر کشورها بردارند و همچنین خود را برای تقابل همه‌جانبه با چین آماده کنند.

هدف دوم و شاید مهمتر آمریکا از این فضاسازی، اعلام تغییر حاکمیت و رویکرد در آمریکاست. آمریکا به این موضوع نیاز دارد که به دنیا بفهماند دوران انزوا و درونگرایی این کشور و همچنین عدم حمایت از شرکا، که در دوران ترامپ جریان داشت به پایان رسیده و آمریکای هژمون همچنان در رأس قدرت قرار دارد.

نکته مهمی که در هر دو هدف موجود است، اروپایی است که باید بازیگری فعالی با هم‌پیمان و شریک سنتی خود، واشنگتن داشته باشد. آمریکا همواره با استعانت از این هم‌پیمان، هزینه اقدامات یکجانبه‌گرایانه علیه دیگر کشورها را توجیه کرده و از بار حقوقی اقدامات خود کاسته است.

اروپا نیز این روزها اوضاع مناسبی ندارد و نیاز دارد که همچنان نظر مثبت آمریکا را در پس خود داشته باشد. برگزیت ضربه بزرگی بر پیکر اتحادیه اروپا بود و اروپای درگیر کرونا و بحران‌هایی چون انرژی، برای قامت راست کردن نیاز به یک اعلام برادری دوباره و فوری به آمریکای تغییر رویکرد داده دارد.

مناقشه مرزی اوکراین و روسیه، بهترین فرصت است تا هم این مهم رخ دهد و هم سرشکستگی قدیمی اروپا نسبت به روسیه در زمان الحاق کریمه به خاک روسیه را اندکی جبران کند. عقده‌گشایی اروپا علیه اقدام روسیه در الحاق کریمه به خاک خود، آنقدر برای این کشور تبعات داشت که نظام سیاسی اتحادیه اروپا را زیر سوال برد که نمی‌تواند از تمامیت ارضی هم‌پیمان و شریک خود یعنی اوکراین دفاع کند. برهمین اساس است که شاه‌بیت مواضع و بیانیه‌های اروپایی‌ها در قبال مناقشه مرزی اوکراین و روسیه، تأکید بر حمایت از تمامیت ارضی اوکراین است.

اما همانطور که گفته شد، احتمال یک مناقشه مرزی بین روسیه و اوکراین محتمل است، اما این رویارویی نه مشارکت آمریکا و اروپا را در پی خواهد داشت و نه مشارکت ناتو را و اوکراین تنها بازنده دامی است که آمریکای بایدن برای آنها پهن کرده است.