تهران: زمینه‌های فرهنگی گناه/ افراد جاهل چه ویژگی‌هایی دارند؟

به گزارش حلقه وصل، حجت‌الاسلام محسن قرائتی استاد تفسیر قرآن کریم بیش از 30 سال است به تدریس معارف قرآن و اهل‌بیت(ع) می‌پردازد و سال‌ها است که پنج‌شنبه‌ها در برنامه درس‌هایی از قرآن میهمان خانه‌های ایرانیان است.

با توجه به تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر توجه به انس عمومی با قرآن و توجه به مفاهیم الهی، حلقه وصل در سال جدید گزیده‌ای از تفسیر قرآن حجت‌الاسلام قرائتی در سال‌های گذشته را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد.

در ادامه بخشی از تفسیر قرآن حجت‌الاسلام قرائتی در برنامه درس‌هایی از قرآن با موضوع «گناه‎شناسی، زمینه های فرهنگی گناه» که در 9 تیرماه سال 1362 ایراد شده است، تقدیم می‌شود.

-  مردم به موسی(ع) گفتند: «یا مُوسَى اجْعَلْ لَنا إِلهاً کَما لَهُمْ آلِهَةٌ قالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ»(اعراف/138) یعنی‌ ای موسی(ع) برای ما خدایی درست کن که ما او را ببینیم و مجسمه‌ای باشد. حضرت موسی فرمود: «قالَ إِنَّکُمْ» به درستیکه شما قوم و گروهی «تَجْهَلُونَ» جاهل هستید، «قالَ إِنَّکُمْ قَوْمٌ تَجْهَلُونَ» جهل زمینه فرهنگی گناه است. 

- قرآن می‌فرماید «یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ»(نساء/17) کار بد می‌کنند. می‌گویند: فلانی سوء سابقه دارد، یعنی سابقه بد است. «یعملون السوء» یعنی عمل بد انجام می‌دهند. «بِجَهالَةٍ» عمل سوء گاهی بخاطر جهالت است... گاهی مردم نمی‌دانند و کار سویی را انجام می‌دهند. یک مقدار از فساد‌ها به خاطر جهل مردم است. 

- یوسف(ع) را بردند و در چاه انداختند. حضرت یوسف به برادرهایش گفت: می‌دانید شما با یوسف چه کردید؟ بعد حضرت یوسف می‌گوید: «قالَ هَلْ عَلِمْتُمْ ما فَعَلْتُمْ بِیُوسُفَ وَ أَخیهِ إِذْ أَنْتُمْ جاهِلُونَ»(یوسف/89) برای اینکه شما نمی‌دانید و نفهمیدید. آیا شما «عَلِمْتُمْ» علم دارید. «ما فَعَلْتُمْ» چه کاری را با یوسف انجام دادید؟ «إِذْ أَنْتُمْ جاهِلُونَ» اینجا نیز درباره‌ جهل می‌گوید. 

- جهل یعنی اینکه انسان واقعیت را درک نمی‌کند گرچه خواندن و نوشتن را بلد است. امیرالمومنین(ع) فرموده‌اند: «الجهل معدن الشر»(غررالحکم، ص‏73) «الجهل أصل کل شر»(غررالحکم، ص‏73) «الجهل یفسد المعاد»(غررالحکم، ص‏75) جهل و نادانی آن است که واقعیاتی را که باید درک کند، درک نمی‌کند.

- امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: دو دسته کمر مرا شکستند: 1- باسوادی که دریده باشد و هتک حرمت بکند و فاسق باشد. 2- جاهلی که عابد باشد. «و جاهل متنسک» وقتی قرآن را بر سر نیزه کردند، هرچه حضرت امیر فریاد زد که قرآن ناطق من هستم؛ گفتند: نه! قرآن سر نیزه کردند که ما نمی‌جنگیم. جاهل اینگونه است. 

- مواظب جاهل‌هایی که اهل عبادت هستند، باشید. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «إِلَى اللَّهِ أَشْکُو مِنْ مَعْشَرٍ یَعِیشُونَ جُهَّالاً»(نهج‌‏البلاغه، خطبه 17) خدایا پناه می‌برم به تو از مردمی که جاهل هستند.

- قرآن می‌فرماید: «لَوْ لا أَنْتُمْ لَکُنَّا مُؤْمِنینَ»(سبأ/31) گروهی می‌گویند «لَوْ لا أَنْتُمْ» اگر شما نبودید ما مومن بودیم. افراد منحرفی به مستکبرین می‌گویند که تقصیر شماست. اگر شما نبودید ما مؤمن بودیم. شما جامعه را فاسد کردید و ما هم در آن فساد غرق شدیم. 

- خصوصیات آدم جاهل در سفینه البحار به طور کامل آمده است. پیغمبر(ص) فرمود: نشانه جاهل این است که وقتی با او رفیق می‌شوی، ذلیلت می‌کند «وَ إِنِ اعْتَزَلْتَهُ شَتَمَکَ» اگر او را ترک کنی به تو فحش می‌دهد. آدم جاهل نیش می‌زند. «وَ إِنْ أَعْطَاکَ مَنَّ عَلَیْکَ» اگر چیزی به تو بدهد منت می‌گذارد. «وَ إِنْ أَعْطَیْتَهُ کَفَرَکَ» اگر تو به او کمک کنی، کفران نمی‌کند. نمک می‌خورد و نمکدان می‌شکند. «وَ إِنْ أَسْرَرْتَ إِلَیْهِ خَانَکَ» در راز تو خیانت می‌کند و به تو تهمت می‌زند. «وَ إِنِ اسْتَغْنَى بَطِرَ» پول دار می‌شود، از خوشحالی بالا می‌پرد و ظرفیت ندارد. «وَ إِنْ افْتَقَرَ جَحَدَ نِعْمَةَ اللَّهِ» اگر دو روز پول گیرش نیاید به تمام هستی و نیستی فحش می‌دهد. آدم‌های پست و جاهل هستند. «وَ إِنْ فَرِحَ أَسْرَفَ وَ طَغَى» اگر خوشحال شد، خیلی بد مستی می‌کند. 

- اصولا ما در جامعه سه نوع آدم داریم. 1- آدم‌هایی که در جامعه فاسد هضم می‌شوند. «وَ کُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخائِضینَ» فرو می‌رفتیم با این‌هایی که فرو می‌روند. یعنی از خودمان اراده نداشتیم. اراده‌ ما ضعیف بود. 2- تنها خود را حفظ می‌کنند. «إِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ»(کهف/13) جوانمردانی که مانند اصحاب کهف هستند «فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ» اینها ایمان آوردند و خدا نیز کمکشان کرد. 3- جامعه را عوض می‌کنند «فَتًى یَذْکُرُهُمْ یُقالُ لَهُ إِبْراهیمُ»(انبیاء/60).