«گذشت» اخلاق الهی است/ به اخلاق پروردگار آراسته شوید

به گزارش حلقه وصل،  حجت‌الاسلام والمسلمین حسین انصاریان در ادامه سلسله جلسات سخنرانی خود در بیت‌الاحزان اصفهان گفت: ما انسان‌ها در امر تربیت و رشد، به وجود مقدس حضرت حق، انبیای او و ائمهٔ طاهرین(ع) نیازمندیم چراکه مسألهٔ تربیت، رشد، کمال و سعادت ما در گرو راهنمایی، هدایت و دلالت آنهاست. به‌ نظر نمی ‌رسد کسی در کل کرهٔ زمین منکر آن باشد، چون حرفش را از قدیم‌الایام در شرق و غرب زده‌اند و در حال حاضر هم دارند این حرف را می‌زنند. این زندان‌های عریض و طویلی که در همهٔ کشورها هست و دادگستری‌های پهناوری که در همهٔ ملت‌ها هست، ثابت‌کنندهٔ این حرف است و اگر این نبود، یقیناً زندانی، دادگاهی و جریمه‌ای وجود نداشت. و آن، این است که همه قبول دارند انسان چنانکه بیماری بدنی می‌گیرد، دچار بیماری فکری هم می‌شود و چنانکه بدنش در معرض آفت قرار می‌گیرد، روانش هم در معرض آفت قرار می‌گیرد. بیماری فکری، یعنی انحراف فکری و بیماری روانی، یعنی انحراف اخلاقی؛ چون ما یک اخلاق مثبتی داریم - که همهٔ منصفان عالَم قبول دارند - و یک اخلاق منفی.

حجت‌الاسلام والمسلمین انصاریان به چهار تقسیم‌بندی اخلاق توسط متخصصین قرآن اشاره کرد و گفت: دانشمندان با انصاف همهٔ جوامع از سه‌هزار سال قبل از میلاد مسیح، مسألهٔ اخلاق مثبت و اخلاقی منفی را مطرح کرده‌اند و سپس متخصصین آیات قرآن اخلاق را بر چهار قسمت تقسیم کردند: اول اخلاق الهی، اخلاقی است که می‌تواند در بشر تجلی کند؛ وجود مبارک مرحوم علامهٔ مجلسیِ(ره) پسر - صاحب بحارالأنوار - این روایت را از رسول خدا(ص) نقل می‌کند که از نخبهٔ روایات پیغمبر اکرم است و حضرت در این روایت به امت امر دارند و امرشان هم با قرینه همراه نیست که ما طلبه‌ها بگوییم این امر، امر استحبابی است؛ نه، امر واجب است و آن این است: «تخلقوا باخلاق الله»، بر شما واجب است که به اخلاق پروردگار متخلق و آراسته باشید. اخلاق پروردگار هزار بخشش در دعای جوشن کبیر است.

«گذشت» اخلاق الهی است

وی یک مرحله از اخلاق خداوند را که در قرآن مطرح است «گذشت» دانست و یادآور شدد: اگر من در برابر تلخی، اشتباه، خطا و از کوره در رفتن بی‌دلیل یا با دلیل کسی قرار گرفتم، به آن شکل عکس‌العمل نشان ندهم و عکس‌العمل الهی داشته باشم و تنها با زبان اعلام نکنم. عصبانیت و ناراحتی طرف مقابل که فروکش کرد، شاید تواضع کند و بیاید به من بگوید بد کردم، من را ببخش! پس از آن قلباً از او گذشت کنم و نه ظاهراً، چون اگر بگویم از تو گذشتم، ولی دلم نمی‌گذرد، دروغ است و این دیگر اخلاق الهی نیست. خداوند وقتی بنا باشد که از کسی گذشت کند، گذشتش یک گذشت جدی است، نه گذشت ظاهری؛ یعنی قلب باید بدرقه‌ عفو الهی شود.

این مفسر و مترجم قرآن کریم خاطرنشان کرد: نمی‌توانیم ادعای عصمت کنیم و اگر هم کسی ادعای عصمت کند و بگوید که من به عمرم هیچ گناهی مرتکب نشده‌ام، از ملکوت عالم جوابش را می‌دهند که دروغ می‌گویی. مثلاً در روایات آمده که شخصی معبودش پول یا شکم یا شهوات و صندلی است، یعنی تمام جهت‌دهی‌های به زندگی‌اش بر این اساس گذاشته شده و خدا را هم قبول دارد و دو رکعت نماز هم می‌خواند و روزه هم می‌گیرد، اما این معبودها در زندگی‌اش مقدّم بر پروردگار هستند و برای رسیدن به آنها از هیچ راهی دریغ نمی‌کنند. ما بر اثر این معبودها به گناه می‌افتیم، یعنی کارهایی را می‌کنیم که خدا نمی‌خواهد؛ وقتی معبود پول باشد، یقیناً به حرام، ربا، رشوه، اختلاس و تقلب در جنس مردم می‌افتیم.  

حجت‌الاسلام والمسلمین انصاریان با بیان اینکه خداوند برای همه موارد اخلاقی مثبت، ارزش‌گذاری بی‌نظیری کرده است، گفت: آیه‌ای در سورهٔ مبارکهٔ احزاب وجود دارد که یک سؤال از مردم مؤمن و متدین می‌کند، خداوند این سؤال را از کفار، مشرکین، منافقین و لائیک‌ها نمی‌کند، چون آنها که با وجود مقدس او سر و کار ندارند و تهمتِ نبودن هم به او می‌زنند، لذا این آیات خطاب به ما فعلی‌هاست که زنده هستیم؛ اگر مُردیم، خطابات قرآن از ما برداشته می‌شود، اما تا در دنیا هستیم، خطابات متوجه ماست. خدا سؤال می‌کند و ما هم موظف هستیم در برابر سؤال پروردگار بی‌تفاوت نباشیم؛ حال اگر آره گفتیم، برده‌ایم و اگر نه گفتیم، باخته‌ایم.

به اخلاق پروردگار آراسته شوید

وی ادامه داد: «تخلقوا باخلاق الله»، به اخلاق پروردگار آراسته شوید؛ اخلاق پروردگار هم در قرآن و هم در جوشن کبیر آمده است؛ اگر این جوشن کبیر، جریان یک‌ ماهه در ماه رمضان - قبل از شب‌های احیاء و بعد از شب‌های احیاء - پیدا کند و سه شب احیا همه‌ آن را بخوانند، ولی 27 شب دیگر، یک عالم متخصص، آن را برای مردم توضیح دهد، مردم در خداشناسی هم قوی می‌شوند.

این مفسر و مترجم قرآن کریم به دو نوع انحراف بندگان اشاره کرد و افزود: ما یک انحراف فکری و یک انحراف روانی و روحی داریم؛ در انحراف روانی، انسان دچار رذایل اخلاقی و بیماری‌های بسیار بدی است؛ گاهی یک‌ بیماری روانی، مثل بُخل در ثروتمندان و مثل حسد در مردان و زنان، عذاب بسیاری دارد. در سورهٔ مبارکهٔ توبه و سورهٔ مبارکهٔ آل‌عمران، نتیجه‌ تنها بُخل، عذاب قطعی است؛ نه برای کافران و منافقان، آنها که با کفر و نفاق خود به جهنم می‌روند، آیه خطاب به ثروتمندان مسلمان و مؤمن است و این خطر رذائل اخلاقی است.