تهران: ‏«آدم باش»‏؛ شبه خاطرات شخصی مسعود ده‌نمکی از زمان حضورش در جبهه با نثری ساده و صمیمی

سرویس دریچه: کتاب «آدم باش» خاطرات شخصی مسعود ده‌نمکی از نگاه او به عنوان یک رزمنده نوجوان به دفاع مقدس است که بخش‌هائی از آن پیش از این درفیلم‌های ده‌نمکی به تصویر کشیده شده‌اند، اما بخش‌های بسیار بدیع‌تر و دیدنی‌تر آنها با جزئیات بیشتر در این کتاب توصیف شده‌اند. بخش‌هائی که بی‌تردید می‌توانند دستمایه فیلم‌های بسیار با ارزش‌تری قرار بگیرند.

به گزارش حلقه وصل، دراین کتاب، خاطرات ده‌نمکی از دوران نوجوانی تا پایان جنگ آمده و امید است که خاطرات او از فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی و دوران روزنامه‌نگاریش در شلمچه و دوکوهه و دوران فیلم‌سازی او را در جلدهای بعدی این کتاب شاهد باشیم. 

به نظر نگارنده مهم‌ترین وجه ممیزه شبه خاطرات ده‌نمکی لحن بسیار ساده، صمیمی و صریح و شفاف اوست. در بین کتاب‌های خاطرات و یا گفتگوهای شفاهی در باره وقایع انقلاب و دفاع مقدس دیده شده که بعضاً آمیخته به اغراق و تصویرسازی‌های جعلی شدند که دقیقاً به مصداق «دفاع بد»، آثار نامطلوبی را بر روح و روان مخاطب بر جای می‌گذارند و او را نسبت به اصل ماجرا به تردید می‌اندازند.  شاید نویسندگان این گونه آثار، بی‌اطلاعی نسل جوان از تاریخ سرزمین خود،  به‌ویژه تاریخ معاصر را غنیمت می‌شمارند و رطب و یابس را به هم می‌بافند و آب و روغن قضیه را آن قدر زیاد می‌کنند که اصل ماجرا فراموش می‌شود. اینها تصور می‌کنند مخاطب معتاد به اکشن و فیلم‌های حادثه‌ای و پلیسی هالیودی وقتی با انقلاب و دفاع مقدس هم روبه رو می‌شود، دنبال همان پهلوان‌پنبه‌ها و قهرمانان جعلی‌ می‌گردد، در حالی که موضوع کاملاً بر عکس است و مخاطب وقایع انقلاب و دفاع مقدس در پی الگوهائی همسان و همجنس با خود است تا با دقت در سیر و سلوک آنها، پاسخی برای سئوالات بی‌شمارش پیدا کند و از اندروائی دردناکی که بدان گرفتار است،  نجات پیدا کند. شاید دلیل موفقیت اغلب فیلم‌های ده‌نمکی هم همین باشد که مخاطب، قهرمانان قصه را آشنا و دست‌یافتنی می‌یابد.

تجربه همواره نشان داده است که: «سخن که از دل برآید لاجرم بر دل نشیند» و به همین دلیل شبه خاطرات ده‌نمکی بی‌تردید جای خود را در دل مخاطبی که می‌خواهد سخن راست و ساده و بی شیله‌پیله بشنود، باز خواهد کرد. ده‌نمکی در این کتاب با خودش و با مخاطب رودربایستی ندارد و به او دروغ نمی‌گوید. او صادقانه دست خواننده اثر را می‌گیرد و او را به دیدن  لحظه‌های شگفت‌انگیز و بدیعی  می‌برد.  روایت‌های شیرین او از پدرش که کلاً با حضور او در جبهه مشکل دارد، بسیار بر شیرینی و باورپذیری اثر افزوده است. همچنین توانائی کم‌‌نظیر ده‌نمکی در یافتن جنبه‌های شاد و مفرح در دل مصائب و فجایع که بعضاً در فیلم‌های او هم به چشم می‌خورند، در این کتاب برجستگی خاصی دارد و لحظه‌ای خواننده را رها نمی‌کند.

این نگاهی است که رهبر معظم انقلاب همواره بر آن تأکید داشته‌اند که نویسندگان و هنرمندان و سینماگران ما باید این توانائی را پیدا کنند که در دل مصائب و دشواری‌ها و «عسر» ها، آسانی‌ها و «یسر» ها را تشخیص بدهند و امید به یاری و مدد خداوند را که اسباب امیدواری  و شادمانی حقیقی است،  هرگز وا ننهند، توصیه‌ای که متأسفانه به دلیل حاکمیت نگاه نه چندان توحیدی بر ذهن بسیاری از هنرمندان ما غالباً جدی گرفته نمی‌شود و از این روی دائماً در معرض آثار سینمائی و مکتوبی هستیم که جز ناامید کردن مخاطب، آن هم مخاطبی که زیر بمباران اخبار تلخی از مصائب جهانی و منطقه‌ای قافیه را باخته است، رسالتی و هنری ندارند.

ده‌نمکی اما در کتاب شبه خاطرات بی آنکه اغراق کند، فجایع تکان‌دهنده و دردناکی را که حتی تصور آنها هم ذهن را دچار آشفتگی و اضطراب می‌کند و او را تا مرز ناباوری پیش می‌برد، به تصویر می‌کشد، اما حتی در آن لحظات هم شوخ‌طبعی خود را از دست نمی‌دهد.

متأسفانه ادبیات و سینمای مقدس با وجود تلاش‌های تنی چند، قادر نبوده اوج سبعیت جهانی علیه انقلابی نوپا را به‌درستی به تصویر بکشد، به همین دلیل نسل سوم و چهارم انقلاب بسیاری از دستاوردهائی را که با خون جگر و ایثارگری‌های کم نظیر به دست آمدند، به‌درستی نمی‌شناسد و گاه آن نسل یگانه را که جان خود را در طبق اخلاص نهاد و حتی نامی هم از آنان باقی نماند، در آثار خود به سخره می‌گیرد.

متولیان فرهنگی نیز در بیان وقایع انقلاب و دفاع مقدس یا راه افراط را پیمودند و با اغراق‌گوئی‌ها و تصویرسازی‌های جعلی، نوعی دلزدگی و سپس بی‌تفاوتی نسبت به این برهه تاریخی را پدید آوردند و یا یکسره به تخطئه و تمسخر آن پرداختند و عرصه را برای طاعنانی باز کردند که به یمن موج عظیم انقلاب اسلامی و دفاع مقدس به سوراخ‌های خود خزیده بودند و اینک با وقاحتی بی‌سابقه خون به جگر دلسوزان انقلاب می‌کنند. 

شبه خاطرات ده‌نمکی اما توانسته است با مهارت قابل تحسینی روی خط میانی راه برود و ازافراط و تفریط اجتناب کند. از همین روی مطالعه آن در میان سیل کتاب‌های خاطراتی که غالباً نمی‌توانند تا به انتها خواننده را با خود همراه کنند،  بسیار مغتنم است، زیرا نمی‌توان حتی برای  لحظه‌ای آن را رها کرد، به‌ویژه که ده‌نمکی در طول کتاب هرگز دست از مزاح و خوشمزگی برنمی‌دارد و همواره خواننده را در شرایطی بین خندیدن و گریستن نگه می‌دارد.

چنانچه این کتاب بتواند رویدادهای دفاع مقدس را به‌درستی به نسل جوان بشناساند و این باور را در او تقویت کند که یک جمع بااراده  و مؤمن قادر است بر هر مشکل و مانعی چیره شود، رسالت خود را در تبیین، یادآوری و تقویت بزرگ‌ترین سرمایه ملی ما یعنی ایمان و امید انجام داده است.

ده‌نمکی بی‌تردید صاحب یکی از ساده‌ترین و شیرین‌ترین نثرها در بین نویسندگان ادبیات دفاع مقدس است. نثری سرشار از صداقت و شادمانی عمیق و واقعی.

شایان ذکر است این کتاب در شمارگان 2000 نسخه و در دو جلد شومیز (25000 تومان) و گالینگور (28000 تومان) توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی به زیور طبع آراسته شده است.