دستاوردهای فرهنگی در ریل انقلاب اسلامی

به گزارش حلقه وصل، درست در زمانی که تمام ایدئولوژی‌های دست‌ساخته بشر خود را فاتح دنیا دانسته و بر سر برتری‌طلبی با یکدیگر جنگ می‌‌کردند، انقلاب اسلامی به وقوع پیوست. انقلاب اسلامی ما ناشی از یک عقلانیت بود. این‌طور نبود که مردم بی‌حساب و کتاب به خیابان بریزند و بتوانند یک رژیم غرب‌گرای آنچنانی را ساقط کنند؛ محاسبات عقلانی و کار منطقی فراوانی شده بود. در طول سال‌های متمادی پیش از انقلاب، یک گفتمان حق‌طلبی، عدالت‌خواهی و آزادی‌خواهی در بین مردم ایران به‌وجود آمده بود.

مبارزه با فرهنگ از مختصات فعالیت‌های فرهنگی رژیم طاغوت است. اسلام‌زدایی از یک طرف و ترویج فرهنگ غربی از طرف دیگر، از اولویت‌های کاری تمامی دستگاه‌های فرهنگی رژیم پهلوی بود. رادیو و تلویزیون، تئاتر و سینما، مطبوعات و مکتوبات، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی همگی مأموریت داشتند تا فرهنگ غربی را برای تغییر سبک زندگی ایرانیان از زندگی ایرانی و اسلامی به یک زندگی با سبک غربی ترویج كنند.

به بیانی دیگر، حکومت پهلوی تمام توان خود را برای ترویج فرهنگ ابتذال غرب به کار گرفت و به تعبیر شهید مطهری به‌جای اینکه به علم غرب پل ارتباطی بزنند به فاضلاب غرب متصل شده و ولنگاری فرهنگی را ترویج می‌‌کردند؛ اما پیروزی انقلاب نقطه عطفی در مباحث فرهنگی جامعه بود که با نفی مظاهر فرهنگی غرب همراه بود.
 
گفتمان فرهنگی عمیق
انقلاب در اصطلاح به معنی تغییر و تحولِ شدیدِ کیفی است. هنگامی که از یک انقلاب سیاسی سخن می‌‌گوییم، منظور، تغییر جدی در ساختار سیاسی و نحوه حکومت است. انقلاب اسلامی ایران از انقلاب‌های بزرگ و همه‌جانبه محسوب می‌شود که با تغییرات اساسی در فرهنگ، حکومت و ساختار اجتماعی همراه بوده است.
ابتدا این تغییرات فرهنگی در زندگی و عملکرد شخصیت‌های مؤثر انقلاب و برخی نهادهای حکومتی و جریان‌های اجتماعی دیده شد و به تدریج در ترویج و تسرّی آن به همه نهادها، جریان‌ها و آحاد جامعه تلاش شد.
به عقیده برخی کارشناسان، در انقلاب اسلامی با نوعی تغییر در فرهنگ عمیق مواجه هستیم. واکاوی و تشریح نمونه‌های عینی به ما می‌گوید این تغییرات، سطحی نبوده، به عناصر ظاهری محدود نیستند، بلکه برعکس، به طور عمده عبارت بوده‌­اند از تغییر در نحوه نگرش به اموری که شامل تغییر در پیش‌فرض‌ها، هنجارها و ارزش‌ها می‌شود.
 
انقلاب فرهنگی
یکی از مهم‌ترین اقدامات فرهنگی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در حوزه آموزش صورت گرفت. اولین اقدام موثر در این زمینه پیام نوروزی امام (ره) در فروردین 59 بود که در آن بر ضرورت ایجاد «انقلاب اساسی در دانشگاه‌های سراسر کشور»، «تصفیه‌ اساتید مرتبط با شرق و غرب» و «تبدیل دانشگاه به محیطی سالم برای تدوین علوم عالی اسلامی» در جهت استقلال فرهنگی تاکید ‌کردند.

بعدها امام(ره) در 23 خرداد 59 دستور تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادر ‌کردند. از این‌رو ستاد انقلاب فرهنگی با تاکید بر تغییر ارزش‌ها و تصفیه و پاک‌‌سازی محیط علمی و دانشگاهی با دعوت از صاحب‌نظران حوزه‌های مختلف برنامه‌های جدیدی را در دستور کار قرار داد. تهیه و تدوین نظام آموزشی کشور، ادغام و انحلال بعضی از موسسات 
آموزش عالی موجود و تاسیس دانشگاه‌های جدید، بررسی و تعیین محتوای کتب و برنامه درسی دانشگاه‌ها، بررسی کادر علمی و گزینش اساتید و... از آن جمله بود.

بعد از دو سال و نیم تلاش ستاد انقلاب فرهنگی، دانشگاه‌ها بازگشایی شد و فضای جدید محیط دانشجویی و علمی کشور را فرا گرفت؛ اما اهمیت حفظ و حراست از استقلال فرهنگی کشور و تسری انقلاب فرهنگی در بدنه جامعه موجب شد تا ستاد انقلاب فرهنگی به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی تغییر پیدا کند.
 
مطبوعات و کتاب
بررسی تنوع و حجم انتشارات در موضوعات گوناگون، توسعه و افزایش شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی جمهوری اسلامی در داخل کشور، احداث و توسعه فرهنگسراها و مراکز فرهنگی و هنری، افزایش میزان مطالعه در بین مردم و ارتقای بینش و آگاهی‌های عمومی و اجتماعی در سطح جامعه، از مهم‌ترین گام‌های فرهنگی جمهوری اسلامی به شمار می‌روند.

در دوره پهلوی فقط 86 نشریه و به طور متوسط دو هزار عنوان کتاب در سال چاپ و منتشر می‌شد که بیشتر آنها از محتوای علمی مناسب برخوردار نبودند و بسیاری نیز در موضوعات مبتذل به چاپ می‌رسید.

اخوان هم با اشاره به وضعیت فرهنگی کشور بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بیان می‌‌کند: «در پیروزی انقلاب تحرک خود مردم، اعتقادات خاص فرهنگی آنها و نقش رهبری تعیین‌کننده بود و بعد از انقلاب اسلامی، اساسی‌ترین مطالبه مردم استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی بود که در زیرمجموعه همان حکومت اسلامی که مردم خواهان آن بودند، حوزه کتاب، فرهنگ، عفاف و ارزش‌های اسلامی هم وجود دارد؛ کتاب‌‌هایی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی منتشر می‌‌شوند، روشنگری‌‌‌های بیشتری به مردم می‌‌دهند و حتی در حوزه سینما و تئاتر، دستاوردهای قابل توجهی داشتیم؛ البته همه اینها نیازمند این بود که کانون مدونی هم داشته باشند.»
 
تشکیل نهضت سوادآموزى
 در دوره پهلوی اکثریت مردم بی‌سواد بودند و رژیم پهلوی برخلاف شعار مبارزه با بی‌سوادی و تبلیغات گسترده در این زمینه، کار آنچنانی در کاهش و ریشه‌کنی بی‌سوادی از پیش نمی‌برد؛ اما امروز با گذشت چهار دهه از پیروزی انقلاب، مردم ایران مرزهای علم و دانش را درنوردیده­اند و به پیشرفت‌های بزرگی دست یافته‌اند.

بی سوادی در قبل از انقلاب به حدی بود که حضرت امام (ره) در 7 دی 1358 طی پیامی برای مبارزه عمومی با 
بی سوادی تأکید ‌کردند: «از جمله حوائج اولیه برای هر ملت که در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهم‌تر از آنهاست، آموزش برای همگان است. مع‌الاسف کشور ما وارث ملتی است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن برخوردار نیستند، چه رسد به آموزش عالی.» (صحیفه امام، جلد 11، ص 446) با این تفاسیر بالاترین عنصرى که در موجودیت هر جامعه دخالت اساسى دارد، فرهنگ آن جامعه است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعمیم 
استقلال فکری به افراد جامعه، باعث ایجاد جریان خودباوری و حضور آحاد مردم در روند توسعۀ دانش و فناوری شد، به گونه‌ای که پیشرفت‌های علمی، فنی و... بعد از انقلاب با تمام قرون گذشته متفاوت است و این مرهون شکل‌گیری اندیشۀ استقلال فرهنگی در مردم بوده است.

انقلاب اسلامی به منظور سالم‌‌‌سازی جامعه از آلودگی‌های فرهنگی، اقدامات بسیاری همچون برچیدن مراکز شراب‌فروشی، مراکز فساد و قمار و... انجام شد و احیای فرهنگ ‌اسلامی را مورد توجه قرار داد و در تحول محتوا و نشر کتب و مجلات و محتوای صدا‌وسیما و گسترش فرهنگ اصیل عاشورا، اقدامات ارزشمندی صورت گرفت.
 منبع: صبح نو