تهران: آنچه امروز شاهد اجرای آن هستیم به معنای جشنواره شعر فجر نیست

به گزارش حلقه وصل، محمود اکرامی‌فر شاعر؛ با اشاره به جشنوار شعر فجر و انتخاب یک شاعر افغانستانی به سمت دبیری جشنواره گفت:‌ بحث بین‌المللی شدن جشنواره شعر فجر از همان ابتدا و در دوره دوم برگزاری آن مطرح بود. وقتی هم از بین‌المللی شدن بحث به میان می‌آید، هدف این نیست که شاعرانی از نقاط مختلف دنیا را دعوت کنیم تا در محافل جشنواره شعر بخوانند. در حقیقت بین‌المللی برگزار شدن آن مطرح است. انتخاب یک شاعر از کشور دیگر و با ملیتی غیر از ایران هم یکی از اقدامات در خصوص بین‌المللی شدن جشنواره است، چون معنای درست بین‌المللی شدن در جشنواره‌ها این است که مدیریت جشنواره هم بین‌المللی باشد. حالا با توجه به شأنیت آقای کاظمی بین شاعران و حُسن نام و شهرتی که از آن برخوردار است و شاعری وی و اعتمادی که شاعران به او به عنوان یک شاعر و منتقد شعر دارند، از این انتخاب دفاع می‌کنم.

وی هم‌چنین افزوده شدن بخش ویژه افغانستان به این دوره جشنواره را چندان مرتبط با بین‌المللی شدن جشنواره ندانست و افزود:‌ برگزاری این بخش را در بین‌المللی شدن جشنواره خیلی دخیل نمی‌دانم. به هر حال شاید سال آینده بخش ویژه تاجیکستان یا هند راه‌اندازی شود. وقتی صحبت از بین‌المللی بودن جشنواره‌ای به میان می‌آید، یعنی اینکه از صفر تا صد جشنواره و از مدیریت و شعرخوانی تا افتتاحیه و اختتامیه، به صورت بین‌المللی برگزار شود. من این را مهم‌تر از برگزاری بخشی به نام افغانستان می‌دانم و معتقدم که مدیریت جشنواره بین‌المللی باید بین‌المللی باشد.

اکرامی‌فر تصریح کرد:‌ از این بخش‌ها می‌توان با عبارت «جنبی» در جشنواره یاد کرد. امسال بخش ویژه افغانستان برگزار می‌شود و ممکن است سال بعد تاجیکستان باشد و یا پاکستان و یا کشورهای دیگر. اینها بخش‌های جنبی جشنواره هستند؛ مانند بخش‌‌های ویژه شهدای حرم یا شعر عاشورایی و ... که پیش از این در جشنواره شعر فجر برگزار شده‌اند. حالا چون راجع به انتخاب این بخش چیز بیشتری نمی‌دانم، خیلی به آن ورود نمی‌کنم؛ ولی به هر حال اینها بخش‌های جنبی جشنواره هستند که هر سال هم بودند و قابل اعتنا هم برگزار شده‌اند.

دبیر سومین دوره جشنواره شعر فجر در پاسخ به اینکه به نظر شما جشنواره شعر فجر در سال‌های اخیر تا چه اندازه رشد داشته است،‌ گفت:‌ پاسخ این پرسش بستگی دارد به اینکه رشد را چگونه تعریف کنیم. متأسفانه صحبت‌هایی که در خصوص این جشنواره‌ها بیان می‌شود، بیشتر نظر شخصی هستند و پشتوانه علمی ندارند. کسی می‌تواند از رشد آن بگوید و دیگری هم سخنی غیر از آن مطرح کند. یکی از ایرادات این جشنواره‌ها انجام ندادن ارزشیابی‌های کمی است. زمانیکه جشنواره را ما برگزار می‌کردیم از یک جامعه‌شناس دعوت می‌کردیم تا با استفاده از پرسشنامه‌هایی استاندارد، نظر مخاطبان جشنواره‌ها را از چگونگی برگزاری کمی و کیفی جشنواره گردآوری کند. بعد از آن تحلیل می‌کرد که آیا جشنواره به اهداف پیش‌بینی‌شده خود دست یافته است یا نه. از آنجا که خودم هم یک پژوهش‌گر هستم، دوست ندارم بدون مطالعه و پژوهش از رشد و تنزل جشنواره صحبت کنم. معتقدم که باید ابتدا اهداف جشنواره مشخص شود و بعد از ارزشیابی علمی و سنجش کارشناسی، میزان رشد و موفقیت جشنواره‌ها را مشخص کرد.

وی ادامه داد:‌ ما جشنواره را در 30 استان کشور به صورت استانی برگزار کردیم و بعد با حضور مجموع انتخاب‌های برتر استان‌ها، جشنواره اصلی برگزار شد. اما باید تأکید کنم که الان نگاه مدیریتی بر روند برگزاری جشنواره متفاوت از دوره‌های ابتدایی آن است. البته هر کدام از این جشنوار‌ه‌ها مزایای مخصوص به خود را دارند. ما مواردی همچون حُسن شاعری، شهرت شاعری، کتاب‌های چاپ‌ شده، شهرهای منتشر شده و مواردی از این دست را در داوری‌های خود می‌سنجیدیم؛ اما الان داوری تنها در خصوص کتاب‌های شعر صورت می‌گیرد.

اکرامی‌فرد با اشاره به تغییر در جشنواره شعر فجر مبنی بر داوری کتاب‌های شاعران به جای اشعارشان تصریح کرد:‌ ما پیش از این در کتاب سال جمهوری اسلامی، بخش کتاب سال شعر را داشتیم که داوران به بررسی کتاب‌هایی با موضوع شعر می‌پرداختند و کتاب سال هم معرفی می‌شود،  اما در حال حاضر، جشنواره شعر فجر این کار را انجام می‌دهد. هر چند این کار با هدف و برنامه‌ا‌ی خاص انجام می‌شود؛ اما نوع برگزاری و هدف و شیوه مدیریت جشنواره در دوره کنونی به این سمت رفته تا بهترین کتاب شعر سال را به عنوان برنده جشنواره شعر فجر انتخاب کند.

وی با اشاره به نقاط قوت و ضعف جشنواره نیز گفت:‌ جشنواره شعر فجر، جشنواره‌ای لازم‌الوجود است و قرار بود که باشد و شکراً لله که هست. هم اینکه یک فستیوال ادبی است و شاعران در جریان کار همدیگر قرار می‌گیرند و کتاب‌های تازه تولید شده سنجیده می‌شوند و فعالیت‌هایی از این دست اتفاق می‌افتد، رخداد خیلی خوبی است. اما آنچه امروز شاهد اجرای آن هستیم به معنای جشنواره شعر فجر نیست؛ بلکه بایداز آن با عنوان جشنواره کتاب سال شعر فجر یاد کنیم.

اکرامی‌فر گفت: هر قطعه شعر، استقلال هویتی دارد و واحد سنجش شعر، قطعه شعر است، نه کتاب. بر این اساس نظر من این است که باید در جشنواره شعر داوری شود. با این حال داوری کتاب شعر حتماً بر اساس ایده و برنامه‌ای انجام می‌شود که این اقدام هم البته قابل اعتناست.

وی برگزاری محافل شعری در استان‌های مختلف را کمک‌کننده به رشد جشنواره عنوان کرد و گفت:‌  من یکی از موافقان برگزاری این محافل هستم که در نتیجه تمرکززدایی و خروج از مرکز استان‌ها اتفاق می‌افتد. ما مراکز فرهنگی در کشور داریم که مرکز استان نیستند. مثلاً در استان خراسان شهر نیشابور و در استان اصفهان هم شهر کاشان. این شهرها مراکز فرهنگی هستند و در آنها باید توجهات ادبی بیشتری را لحاظ کرد و هر چقدر شب‌های شعر و محافل ادبی بیشتری در شهرهای گوناگون برگزار کنیم، به همان نسبت به فرهنگ کل کشور خدمت کرده‌ایم. باور من این این است که باید تعداد این محافل را افزایش داد و لزوماً هم نباید در مرکز استان‌ها؛ بلکه در شهرهای مختلف استان‌ها برگزار شود.

اکرامی‌فر پیشنهاد داد که جشنواره به سمت برگزاری جشنواره‌های مجازی حرکت کند تا از ظرفیت اینترنت و شبکه‌های اجتماعی استفاده کنیم. در این صورت بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان که متولی برگزاری جشنواره شعر فجر است به عنوان یک مرجع ادبی و هنری بتواند در فضای مجازی هم فعالیت‌های خود را توسعه دهد. در این صورت بحث داوری و بررسی و معرفی آثار برتر نه در یک دوره مثلاً یک ماهه که در طول سال انجام خواهد شد و بدون شک منجر به توسعه شعر و ادبیات در کشور می‌شود.