تهران: انتظار علاوه بر اعتراض، اعتقاد می‌خواهد

به گزارش حلقه وصل، حجت الاسلام پناهیان در کتاب «انتظار عامیانه، عالمانه، عارفانه» می نویسد:

عنصر سوم انتظار، «اعتقاد به تحقق وضع مطلوب» است. یعنی به تحقق وضع مطلوبی که به آن آگاه هستیم، معتقد و جازم باشیم. امید هم برخاسته از همین اعتقاد است. در شرایط سختی که همه چیز انسان را به یأس دعوت می کند امید داشتن، ناشی از یک اعتقاد راسخ به تحقق امری در آینده است. بعد از اینکه ما به وضع موجود معترض شدیم و تصور درستی هم نسبت به وضع مطلوب پیدا کردیم حالا باید به «شدنی بودن» آن وضع مطلوب هم اعتقاد داشته باشیم و امید رسیدن به وضعیت موعود ما را به سوی آن بکشاند.

در جریان ترسیم وضع مطلوب به ویژگی هایی می رسیم که برای بسیاری از دیرباورها به سهولت مورد پذیرش قرار نمی گیرد. خیالی جلوه کردن مختصات جامعه مهدوی که در روایات ذکر شده است، برای بعضی ها آن چنان غیرقابل باور است که حتی زحمت انکار آن را هم به خود نمی دهند؛ آنها از کنار جامعه موعود بی اعتنا عبور کرده و وضعیت مطلوب ترسیم شده  در آن را ناشدنی می پندارند.

اگر چه دلایل این عدم اعتقاد را باید در عدم سلامت عقل ها و وجود قساوت قلب ها جست و جو کرد، اما ما باید به گفت و گوی خود ادامه دهیم. شاید راهی برای اهلش باز شود.

غرق شدن در تجربه های بشری که در مکاتب اندیشمندان غربی تئوریزه شده اند یکی از عوامل کوته نگری و نپذیرفتن تحقق وضع مطلوب است. منفی بافی و برخوردار نبودن از یک فلسفه متین برای حیات انسان هم، زمینه دیگری برای بدباوری نسبت به جامعه موعود است.

اگر چه اعتقاد به مهدویت و وضعیت مطلوب وعده داده شده، دشواری هایی دارد که ذکر خواهد شد، اما موانع جدی معتقد شدن به هر کدام از وعده های الهی را نباید از نظر دور داشت. اساسا ایمان آوردن به هر وعده ای از وعده های پیامبران و اعتقاد به تحقق آنها، نیاز به نوعی صفای باطن دارد تا بال های اندیشه بتوانند در فضای مطبوع آن، آزادانه پرواز کنند و به قله های حقیقت دست یابند.

گاه کوچک ترین گرفتاری پنهان در روح انسان می تواند راه پذیرش وعده های الهی و تعقل در مورد آنها را مسدود کند. بسیاری از انواع بی دینی ها می توانند موجب عدم اعتقاد به جامعه مهدوی شوند. وقتی  مسیر زندگی کسی در تعارض کامل با باورهای مهدوی باشد و از طرفی بنا باشد اوج حیات و نهایت کمال را در باورهای مهدوی ببیند راحت ترین کار برای او این است که از اساس جامعه مهدوی را انکار کند.  و الا باید سمت و سوی زندگی خود را تغییر دهد و یا لااقل به اشتباه بودن مسیر حرکت خود اعتراف کند و این برای خیلی ها کار سختی است.

در این میان دلیل عدم اعتقاد زورمندان و زرپرستان به جامعه موعود هم معلوم است و تلاش همیشگی آنها برای بی اعتقاد کردن و یا لااقل بی اعتنا نمودن مستضعفان به آینده ای بدون حضور آنان، بسیار آشکار است. البته زورگویی تنها به عرصه ثروت و حکومت اختصاص ندارد بلکه انواع و اقسامی دارد و ممکن است در هر عرصه ای بروز کند. مانند اینکه یک دانش ورز از باب حبّ مقام در یک گفت وگوی علمی از حرف باطل خود پایین نیاید. این کار هم نوعی زورگویی است.

در مقابل اعتقاد به تحقق جامعه موعود همیشه به مثابه چشم اندازی برای سعادت بشر عمل کرده است و آثاری در استحکام دینداری مومنان داشته است که به برخی از این آثار هم اشاره خواهیم کرد. شما اگر به این آینده پُرنور اعتقاد دارید، لااقل از  سلامت قلبی خود دلشاد باشید که این علامت خوبی است و منتظر برکات فراوان آن در زندگی معنوی خود باشید.

اساسا اعتقاد به امور معنوی علامت سلامت روح انسان است و زودباوری در مقابل وعده های الهی ناشی از صفای باطن اوست. اگر چه زودباوری بعضی وقت ها هم به خاطر ساده لوحی است که مذموم است؛ ولی بعضی وقت ها هم به دلیل شدت درایت و حکمت است. و این بسیار مطلوب است کسی که از حکمت و بینش عمیق، سرعت انتقال بالا و قدرت تحلیل هوشمندانه ای برخوردار است معمولا به سرعت به وعده های الهی ایمان می آورد. البته همیشه باید نقش صفای باطن را در نظر گرفت چون اگر فرد هوشمند از صفای باطن برخوردار نباشد باز از تمام درایت خود در جهت باطل استفاده خواهد کرد.

البته آن طرف قصه هم صادق است یعنی در صورتی که انسان از خرد کافی برخوردار نباشد، هرچند صفای باطن هم داشته باشد بعضی وقت ها نمی تواند راه درست را انتخاب کند. به همبن دلیل به سهولت فریفته شده و با اندک صحنه سازی دچار انحراف می شود. اگر هم فریبکاران بر سر راه  چنین انسانی قرار نگیرند و او از این ورطه جان سالم به در ببرد، چه بسا مواجهه با کوچک ترین امتحان و یا غیرمنطقی فرض کردن وعده های الهی، دچار بی ایمانی شود.