زندگی اینستاگرامی از کجا آمد؟

به گزارش حلقه وصل،  شاید شیوه نوین ارتباط از راه دور اولین بار در ایران توسط پیامک باب شد. با پیشرفت زمان و گسترش تکنولوژی ابزارهای ارتباطی، راه‌های ارتباطی بیشتری برای تسهیل این امر فراهم شد. سایت‌های مختلفی برای ارتباط بین کاربران به وجود آمدند و به سرعت طرفداران میلیونی یافتند. اما دوران آنها هم به زودی فرا رسید. فیس بوک و توئیتر کم کم تنزل رتبه یافته و جای خود را به نرم افزارهایی مانند وایبر، وی چت، واتس اپ، اسنپ چت، تلگرام و… دادند. با ارتقای سیستم عامل‌های اندروید و آی او اس در تلفن‌های همراه؛ امروز هر روزه شاهد معرفی برنامه‌ها و پیام رسان های جدیدی هستیم که خیلی زود روانه بازار می‌شوند و با استقبال مواجه می‌شوند. اینستاگرام هم یکی از این شبکه هاست که با ارائه آپدیت‌ها و قابلیت‌های جدیدی، محبوب دل کاربران زیادی شده است.

روزانه میلیون‌ها کاربر عکس‌های خود را در برنامه‌ای به نام اینستاگرام با استفاده از قابلیت‌های مختلف این برنامه به اشتراک می‌گذارند؛ موارد مورد پسند خود را لایک و درباره عکس‌ها و مطالب سایرین اظهارنظر می‌کنند. اینستاگرام چند سالی است که به زندگی ایرانی‌ها وارد شده است؛ با فیلتر تلگرام به یکباره رشد صعودی پیدا می‌کند و حالا در روزگار قرنطینه‌؛ با استفاده مکرر از قابلیتی نه چندان جدید به نام «لایو» به سبد مصرف رسانه‌ای ایرانی‌ها اضافه شده است.

به پخش زنده ویدئو در اینستاگرام لایو می‌گویند. لایوها در ابتدای بخش استوری‌ها قابل دسترسی هستند. یک کاربر با استفاده از گوشی همراه خود هر زمانی که بخواهد می‌تواند دوربین را روشن کند و از خود و محیط پیرامون به صورت زنده فیلم بگیرد و همزمان پخش کند تا دیگر کاربران هم قادر به مشاهده همزمان آن باشند. استفاده از این برنامه کاربردی بیشتر به منظور کسب درآمد از راه تبلیغات؛ سرگرمی‌سازی سلبریتی ها و یا دور زدن محدودیت‌ها برای اطلاع‌رسانی رسمی استفاده می‌شود.

اینستاگرام از کجا آمد؟

اینستاگرام یک شبکه اجتماعی است که در سال ۲۰۱۰ توسط کوین سیستروم و مایک کرایگر در محل تولدش یعنی سانفرانسیسکو بنیان گذاری شد. اینستاگرام ترکیب دو واژه Instant Camera و Telegram به معنی پیام رسانی فوری از راه عکس و دوربین است. رشد سرسام آور این شبکه تعداد کاربران این نرم افزار را تا آوریل ۲۰۱۲، به بیش از ۱۰۰ میلیون و تا دسامبر ۲۰۱۴ به ۳۰۰ میلیون کاربر افزایش داد. برخی از آمارها نیز نشان دهنده کاربران ۱ میلیاردی آن تا به امروز است. این نرم افزار از زمان ظهور دو تغییر عمده یافت. تغییر اولیه آن در قالب افزایش و بهبود کارایی و تقویت رابط کاربری صورت گرفت. تغییر دوم آن مربوط به اضافه شدن «استوری» در آوریل سال ۲۰۱۷ بود. این برنامه از ابتدا تا به حال پیوسته در حال بروزرسانی و ارائه قابلیت‌های جدیدتری است. سیستم عامل اندروید، آیفون، آی پد و آی‌پد تاچ قابلیت پشتیبانی از این نرم افزار را دارا هستند.

آمار کاربران اینستاگرامی در ایران

طبق آخرین آمارگیری سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در سال ۱۳۹۷، تعداد کاربران اینترنت در ایران ۷۴ میلیون و ۵۱۸ هزار نفر است. در این بین، تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام ۲۴ میلیون نفر اعلام شده است. این یعنی ۳۲ درصد ایرانیان کاربران فعال دارای صفحه شخصی در این نرم افزار هستند. کشور آمریکا با ۱۱۰ میلیون نفر کاربر در رده نخست استفاده از اینستاگرام قرار داد. کشورهای برزیل، هند، اندونزی، روسیه، ترکیه و ژاپن نیز به ترتیب رده‌های دوم تا ششم را به خود اختصاص داده اند. جایگاه ایران نیز در استفاده از این برنامه پرطرفدار رده هشتم است.

تعداد کاربران اینترنت در ایران ۷۴ میلیون و ۵۱۸ هزار نفر است. در این بین، تعداد کاربران ایرانی اینستاگرام ۲۴ میلیون نفر اعلام شده است. این یعنی ۳۲ درصد ایرانیان کاربران فعال دارای صفحه شخصی در این نرم افزار هستند

بر اساس بررسی کاربران برتر اینستاگرام در دپارتمان تحلیل داده شرکت پایشگر، ۳۵ درصد کاربران از صفحه‌های تبلیغاتی استفاده می‌کنند. صفحات سرگرمی مانند زیبایی و مد فعالیت زیادی در تبلیغات دارند. نزدیک به ۴۷ درصد محتوای صفحات سرگرمی و ۷۶ درصد صفحات مد و زیبایی را مطالب تبلیغاتی تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، آمارها نشان می‌دهند سهم فالوئرهای صفحات مشاهیر به مراتب بیشتر از تعداد صفحات آنها در بین پیج‌های مطرح اینستاگرام است. به همان نسبت سهم فالوئرهای صفحات سرگرمی نسبت به تعدادشان در صفحات برتر این نرم افزار کمتر است. دسته مدل‌ها هم که رتبه ششم تعداد صفحات برتر در اینستاگرام را دارند در جدول فالوئرها ارتقا یافته اند و دارای رتبه چهارم هستند. این موضوع نشان می‌دهد که مخاطب سلبریتی ها به مراتب بیشتر از صفحات سرگرمی و تبلیغاتی است. مدل‌ها نیز نسبت به سهم تعداد صفحاتشان تأثیرگذاری بیشتری دارند.

قدرت تغییر حقیقت

هر روزه بیش از ۱۰۰ میلیون عکس در اینستاگرام منتشر می‌شود. هوشمندی اینستاگرام در تشخیص تمایل زیباانگاری کاربران، این نرم افزار را با فیلترهای مختلف زیباسازی همراه کرده است که به تدریج در حال دگرگون کردن واقعیت هستند.

اگر برای مدتی فیلترهای اینستاگرام غیرفعال شوند احتمالاً خیلی از خانه‌ها، غذاها، اندام‌های بدن و قیافه‌های پیشین قابل شناخته شدن نیستند. فیلترهای اینستاگرام، اصلی است که واقعیت‌ها را پنهان می‌کند. عکس‌هایی که یکهویی نیستند و برای گرفته شدنشان مدت‌ها زمان صرف شده تا به بهترین شکل ویرایش شوند. کاربران به قدری تغییرات روی عکس‌هایشان اعمال می‌کنند تا در نهایت به شکل دلخواهشان برسند. از طرفی دست بالای دست بسیار است. بسیاری دیگر هستند که همواره این روش را برای زیباتر دیده شدنشان به کار می‌گیرند. درنتیجه زنجیره‌ای از حسادت‌ها شکل می‌گیرد و برای کاستن حس حسادت خود سعی می‌کنند عکس‌های زیباتری بگیرند. اینجاست که به صرف زمان طولانی برای این کار توجهی نمی‌کنند و این رقابت پایان ندارد.

اگر برای مدتی فیلترهای اینستاگرام غیرفعال شوند احتمالاً خیلی از خانه‌ها، غذاها، اندام‌های بدن و قیافه‌های پیشین قابل شناخته شدن نیستند. فیلترهای اینستاگرام، اصلی است که واقعیت‌ها را پنهان می‌کند همه ما با یک جستجو ساده در اکسپلورر اینستاگرام دنیای متفاوتی را شاهد هستیم؛ زندگی‌هایی با بالاترین سطح ایده آل ها و به اصطلاح لاکچری. افرادی که لباس‌های شیک و فاخر می‌پوشند، مرتب و آراسته اند، غذاهای رنگارنگ با ظاهری زیبا می‌خورند، کمترین نوشیدنی صبحانه شأن قهوه است، مدام دنبال تفریح و سفر هستند و سلفی گرفتن. زندگی رویایی که آرزوی خیلی هاست. اما همه اینها مختص زندگی‌های اینستاگرامی است. هر کسی که این گونه زندگی‌ها را می‌بیند با خود می‌اندیشد که چقدر از زندگی عقب مانده است. دچار حسادت و به هر وسیله و ابزاری متوسل می‌شود تا خود را به آن شکل بیاراید و زندگی اش را تغییر دهد در نتیجه از واقعیت دورتر و دورتر می‌شود. غافل از اینکه همه این تصاویر فقط یک روی سکه را نشان می‌دهند. مخرب‌ترین اثر اینستاگرام روی نوجوانان و جوانان است که با مقایسه سبک زندگی خود احساس فاصله بسیاری با زندگی‌های اینستاگرام می‌کند. این مقایسه روی روان تأثیر گذاشته و به تدریج سبب افسردگی می‌شود.

لایوهای جنجال‌ساز کرونایی

تا پیش از شروع قرنطینه در ایران؛ استوری‌ها، پست‌ها و لایوها به ترتیب در مقام پرمخاطب‌ترین بخش‌های این نرم‌افزار ارتباطی بودند. با خانه‌نشین شدن ایرانی‌ها و وقت‌گذرانی طولانی و پرکسالتی که استوری ها و پست‌ها را زود تمام می‌کرد به یکباره لایوها به شدت رونق یافتند.

اولین استفاده جدید از لایو در دوران قرنطینه مربوط به برگزاری هیئت‌های مجازی بود. چند هیئت مشهور و پرطرفدار تهرانی تصمیم گرفتند در چند مناسبت مذهبی پیش رو به جای تعطیل کردن هیئت؛ آن را با مداح برجسته‌شان به صورت زنده از اینستاگرام پخش کنند. رضایت از این شیوه هیئت‌داری و روضه خوانی ظاهراً مطلوب نبود. این هیئت‌های مجازی اینستاگرامی خیلی زود تعطیل شدند و پدیده‌های جدید دینداری در ایران در اینستاگرام پا نگرفتند. هر چند که پیش از دوران در خانه بمانیم نیز خیلی از هیئت‌های همزمان با برگزاری هیئت اقدام به پخش لایو آن می‌کردند.

این روزها بازار لایوهای اینستاگرامی داغ است. معلمها درس می‌دهند. چهره‌های سرشناس هنرنمایی می‌کنند. خواننده‌ها آواز می‌خوانند و حضور افراد کمتر دیده شده آنها را تبدیل به چهره‌ای پررنگ می‌کند تا نامشان بیشتر در ذهن‌ها نقش ببندد. مردم نیز پای گفت و گوی آنها می‌نشینند و اگر بخش کامنت ها باز باشد، در بحث‌ها مشارکت می‌کنند. البته که حضور برخی از سلبریتی ها در این فضا جنجال‌های بسیاری نیز به پا کرده است و واکنش‌های زیادی نیز به همراه داشته است.

بیشترین بازدیدکنندگان از لایو سلبریتی ها در روزهای اول قرنطینه مربوط به «بهرام افشاری» بازیگر مجموعه تلویزیونی «پایتخت» است که ۱۴۵ هزار بیننده داشت. اما به زودی تتلو خواننده ایرانی و چهره مشهور اینستاگرام در یک حرکت غافل‌گیر کننده با یکی از دخترهای جنجال‌ساز اینستاگرام لایومشترکی گذاشتند. این لایو که در نیمه‌های شب ساعت ۱۲ و ۱۰ دقیقه صورت گرفته با استقبال فراوانی روبرو شد و یک رکورد جهانی از خود به جای گذاشت :۶۴۰ هزار بازدیدکننده. این رکورد تتلو سر و صدای بسیاری نیز به همراه داشت؛ تتلو رکورد لایو بسیاری از سلبریتی های آمریکایی و فوتبالیست‌ها از جمله کریستیانو رونالدو را شکست.

یکی دیگر از مهمترین لایوهای پخش شده چند شب گذشته که واکنش‌های زیادی هم در پی داشت مربوط به لایو حسن آقامیری، روحانی خلع لباس شده و واعظ مشهور و فعال در شبکه‌های اجتماعی، با احلام، خواننده ایرانی مقیم امارات، است. احلام که ظاهراً به احترام حسن آقامیری در این لایو با پوشش روسری ظاهر شده بود همراه با او در اینستاگرام ارتباط زنده برقرار کرده و بخشی از یک آهنگ را با یکدیگر هم خوانی کردند. عده‌ای انتقادات تند و تیزی به اقدام وی کردند. در مقابل، عده‌ای دیگر نیز این حرکت او را ستوده و از جنبه‌های مثبت حرکت او مطالبی را عنوان کردند. به اعتقاد برخی هم، لایو آنها بیشتر شبیه مصداق همزیستی مسالمت آمیز بود.

ماجرای لایو حسن آقامیری فقط به لایو با احلام ختم نشد. بلکه او به تازگی نیز لایو دیگری برای اولین بار با حسین تهی، خواننده رپ گرفته است.

با مشاهده استقبال از لایوها در دوران قرنطینه به تدریج تعداد آن‌ها در حال افزایش است و از سلبریتی‌های همیشه توجه جلب کن تا اندیشکده‌های دینی و تحلیلی؛ شب‌ها برنامه‌های گفتگویی برای ایرانی‌های در خانه مانده ای که پایتخت‌شان هم تمام شده است می‌گذارند.

هم اکنون دایره لایوهای اینستاگرام به هیچ مرز سنی، جنسی، ایدئولوژیک و مذهبی، سازمانی یا مستقل و… محدود نمی‌شود. از لایوهای دوستان با مخاطبی که به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد تا لایوهای چند ده هزارتایی که سلبریتی‌ها یک پای آن هستند هم اکنون دایره لایوهای اینستاگرام به هیچ مرز سنی، جنسی، ایدئولوژیک و مذهبی، سازمانی یا مستقل و… محدود نمی‌شود. از لایوهای دوستان با مخاطبی که به تعداد انگشتان دست نمی‌رسد تا لایوهای چند ده هزارتایی که سلبریتی‌ها یک پای آن هستند.

لایو تبدیل به ابزار پرمخاطبی در فضای مجازی ایرانی‌ها شده است و حالا همه در حال استفاده از این مزیت فضای مجازی برای جلب کردن بیشتر مخاطب و همین طور رساندن صدای خود به عده بیشتری از آدم‌ها هستند. اینستاگرام با به وجود آوردن این ابزار تعامل بی‌واسطه و مستقیم یک بار دیگر از شبکه‌ها و رسانه‌ها و نرم‌افزارهای مشابه پیش افتاده است و از ۸ شب به بعد بازار لایوهای اینستاگرامی داغ می‌شود. لایو امکان کامنت‌گذاری دارد. کامنت‌هایی که ممکن است در همان زمان توسط لایودهنده خوانده شود و جواب داده شود و به این ترتیب یک تعامل واقعی دوطرفه اتفاق بیفتد. ارتباطی که شیوه تعاملی‌تر از آن در ارتباط‌های فضای مجازی ظاهراً دیگر میسر نیست. لایوهای اینستاگرام احتمالاً در دوره بعد از قرنطینه هم رونق به دست آمده را حفظ خواهند کرد. این تعامل به دوران کرونا منحصر نخواهد شد و لایو در حال تبدیل به یک ارتباط رسانه‌ای دو طرفه و هیجان برانگیز است.بدون هیچ کنترل و محدودیت رسانه‌ای (تنها یک ساعته بودن زمان) آدم‌های روبروی یکدیگر می‌نشینند و بدون هیچ گونه محدودیت فرمی و محتوایی درباره هر آنچه می‌خواهند صحبت می‌کنند. امکانی که در رسانه‌های رسمی حتی قابل‌تصور نیز نیست.

رسانه‌های رسمی دوباره با رقیب سرسختی مواجه شده‌اند و دوباره به زحمت زیادی افتاده‌اند تا مشتریان همیشگی شب‌هنگام خود را حفظ کنند. تلویزیون فعلاً به «نون.خ» امیدوار است؛ رادیو به پخش گفتگوها و موسیقی‌های شبانه و دیگر شبکه‌های مجازی نیز به بحث و گفتگوهای شکل گرفته زیر پست‌ها. اما اینستاگرام زودتر از همه فکر کرده است و فعلاً در حال بردن سود زودتر فکر کردنش است.