به گزارش حلقه وصل، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی به بررسی کارشناسی نحوه مواجهه نظام آموزشی کشور با ویروس کرونا پرداخت و پیشنهاداتی برای اصلاح ارائه کرد.
در این گزارش یادآور شده است: ویروس کرونا تاکنون در جهان حدود 36 کشور ازجمله ایران را درگیر کرده است. اگرچه همه اقشار و گروههای سنی در معرض خطر این بیماری قرار دارند، اما با توجه به جمعیت بالای دانش‌آموزان و دانشجویان، تراکم کلاسهای درسی و دانشگاهی، استفاده از امکانات و فضاهای عمومی و مشترک و درنتیجه آن پیامدهای سلامتی و احتمال بالای انتقال ویروس از طریق این دو گروه به آحاد جامعه، مراقبت و کنترل فضاهای آموزشی از نخستین اقدامات کشورهای مبتلا به این بیماری است. لذا در ادامه برای یافتن راهکارهای مواجهه کشورمان با ویروس کرونا در فضای مدارس و دانشگاهها، ابتدا تجربه مواجهه نظام آموزشی کشور چین با این ویروس از نظر گذرانده میشود و در ادامه به بررسی ضرورت‌های اتخاذ اقدام مناسب در مدارس و دانشگاههای کشورمان پرداخته میشود.
* نظام آموزشی چین چطور با کرونا مواجهه کرد؟
آغاز شیوع ویروس کرونا در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین به حدی رسید که مدارس و دانشگاهها ازجمله اولین نهادهایی بودند که ازسوی دولت چین تعطیل شدند. با توجه به خطر انتقال سریع این ویروس به خصوص در مکان‌های پرازدحام و با عنایت به حجم گسترده جمعیت دانش‌آموزی و دانشجویی در کشور چین، با گذشت حدود یک ماه (از 22 ژانویه) از تعطیلی مدارس و دانشگاهها دولت چین تاکنون نیز اجازه بازگشایی به آنها نداده است. گفتنی است که مقرر گردیده این روند تا پایان فوریه 2020 نیز ادامه یابد. اما سیاست دولت چین در این مدت این بوده است که «مدارس و دانشگاهها تعطیل است؛ لکن آموزش و یادگیری تعطیل نیست.» بر همین اساس سازوکارهای بسیار گستردهای برای پیشبرد امور آموزشی و تحقیقاتی با تمرکز بر بستر فضای مجازی و آموزش از راه دور طراحی و تدوین نموده‌اند.
ازجمله سازوکارهای جدی دولت چین در این خصوص عبارتند از:
- تشکیل کمیته‌ای در هر دانشگاه برای پیگیری‌های فعالیتهای آن دانشگاه درخصوص مواجهه با ویروس کرونا.این کمیته‌ها امور آموزشی، رفت‌وآمد دانشجویان داخلی و خارجی (تمامی دانشجویانی که در فضاهای خوابگاهی زندگی میکنند حق خروج از فضاهای خوابگاهی را ندارند)، بخشنامه‌های صادره و تمام اتفاقاتی که در آن دانشگاه رخ میدهد پیگیری، گزارش و اقدام میکنند. قابل ذکر است مقرر گردید تعداد روزهای تعطیل در این ایام از تعطیلات تابستان کم شود.
ـ برگزاری کلاسهای درس در بستر فضای مجازی (ازجمله: meeting online ، Meeting Tencent،WeChat .) این سازوکار به خصوص برای دروس تئوری، فعالیتهای تحقیقاتی، پایان نامه ها و رساله ها که نیاز کمتری به فعالیتهای آزمایشگاهی دارند، کارایی بیشتری دارد.
ـ دسترسی رایگان به محتوای مقالات، کتابها، پایان‌نامه‌ها برای دانش‌آموزان، دانشجویان و اساتید؛ اکثر دانشگاههای کشور چین جزوات آموزشی که سابقاً برای دریافت آنها نیاز به پرداخت هزینه بوده است، در این ایام به صورت رایگان در اختیار مخاطبان قرار داده است. در کنار دانشگاهها بسیاری از کتابفروشیها، فایل الکترونیکی کتابها را به صورت رایگان در دسترس مخاطبان قرار داده‌اند.
ـ ارائه محتوی و تکالیف درسی ویژه دانش‌آموزان در بستر فضای مجازی ازسوی دولت و ایجاد امکان ارتباط دانش‌آموزان و اولیای آنها با مدیران و معلمان مدارس.
ـ پُر کردن اوقات دانش‌آموزان در منزل با برگزاری مسابقات تلویزیونی: برای جلوگیری از رخوت کودکان و نوجوانان از طریق شبکه‌های تلویزیونی انواع مسابقات (ورزشی، خاطره نویسی، نقاشی و... نوآوریها و خالقیت ها.
ـ دسترسی آزاد به بازیهای رایگان: با توجه به علاقه زیاد کودکان و نوجوانان چین به انجام بازیهای رایانه‌ای، دولت چین در زمان کنونی دسترسی عموم را برای انجام بازیهای رایگان تسهیل کرده است.
*ضرورت‌های تعطیلی مدارس و دانشگاهها در ایران
ـ تجربه شیوع بیماری هایی نظیر آنفلوانزا در مدارس و دانشگاهها نشان میدهد که محیط متراکم کلاسهای درسی مدارس و دانشگاهها محلی برای شیوع بیماری همچون کرونا میباشد به نحوی که در کوتاهترین زمان، این قبیل بیماریها به همه افراد سرایت خواهد کرد.
یک مطالعه جدید در چین بر روی 425 مورد مبتلایان به این ویروس نشان میدهد که انتقال ویروس از انسان به انسان در تماس نزدیک رخ داده است.
ـ پایین بودن سطح امکانات و تجهیزات بهداشتی در مدارس و دانشگاهها و استفاده مشترک از سرویسهای بهداشتی، سالن‌های غذاخوری، امکانات خوابگاهی، کتابخانه‌ها، تجهیزات ورزشی و... شیوع و گسترش ویروس کرونا در اینگونه فضاهای آموزشی را سرعت میبخشد.
ـ روش خودمراقبتی که برای پیشگیری از ابتلای به این بیماری توصیه اکید شده است، در جمعیت دانش‌آموزی اساساً قابل اتکا نیست. لذا علاوه بر احتمال ابتلای دانش آموزان و پیامدهای سلامتی برای آنان میتواند زمینه ساز انتقال ویروس به دیگر اعضای خانواده شود.
ـ دوره کمون بیماری 2-14 روز میباشد و علائم بیماری شامل تب، سرفه و تنگی نفس است. به تعبیری دیگر، ممکن است دانش‌آموز یا دانشجویی مبتلا به ویروس کرونا بوده و به سبب طولانی بودن دوره کمون، مراقبتهای ضروری را انجام نداده باشد در حالی که ویروس کرونا طی همین دوره کمون به ویژه در جمعیت متراکم دانش آموزان و دانشجویان میتواند به صورت تصاعدی چند هزار فرد را آلوده کند.
ـ از توصیه های مراقبتی جدی که مراجع دانشگاهی درخصوص ویروس کرونا ارائه داده اند عبارتند از: حتی الامکان از منزل خارج نشوید، در منزل از اتاق خود خارج نشوید و از سرویس بهداشتی مجزا استفاده کنید. همه اینها در صورتی است که حدود 13 میلیون دانش آموز و بیش از 3.5 میلیون دانشجو، یعنی جمعیتی حدود 16.5 میلیون نفر روزانه از منزل خارج میشوند، از وسایل و امکانات عمومی استفاده میکنند و بدون داشتن تجهیزات بهداشتی اولیه با دیگران ارتباط برقرار میکنند.
ـ راهکارهای ارائه شده ازسوی وزارت آموزش و پرورش و وزارتین متولی آموزش عالی و آموزش پزشکی به دانش آموزان و دانشجویان بیشتر از جنس توصیه های رعایت بهداشت فردی همچون شست وشوی دست، عدم تجمع در یک مکان واحد، تعطیلی فعالیتهای ورزشی، توزیع بروشورهای مورد نیاز و مواردی از این دست است. این در حالی است که از یکسو تجهیزات مراقبت بهداشتی همچون ماسک و محلولهای ضدعفونی کننده در مدارس و دانشگاه یافت نمیشود و دوم آنکه حضور دانش آموزان و دانشجویان در کلاس درس و محوطه مدارس و دانشگاهها، خود به معنای تجمع در مکان واحد است. بنابراین چنین توصیه هایی به ویژه با توجه به شدت شیوع تصاعدی ویروس کرونا به هیچ وجه عملیاتی نخواهد بود.
ـ با توجه به طول دوره کمون ویروس کرونا از یکسو و در اختیار نبودن کیت های تشخیصی در مدارس و دانشگاهها و نیز جمعیت بالای دانش آموزان و دانشجویان، امکان رصد و پایش لحظه‌ای شیوع این ویروس در مدارس و دانشگاه وجود ندارد.
ـ توصیه وزارتخانه‌های متولی حوزه آموزش و پرورش عمومی و آموزش عالی به خانواده‌ها مبنی بر عدم حضور فرزندانشان در مدارس و دانشگاهها در صورت بروز علائم بیماری، توصیه‌ای غیرمنطقی و کارشناسی نشده است، زیرا بروز علائم بیماری به معنای آن است که فرد بیمار دوره کمون و نهفتگی بیماری را طی کرده است و در طول آن مدت در کلاسهای درس حضور یافته است که این خود به معنای امکان انتقال بیماری به دیگر افراد است. مضافاً اینکه واسپاری اختیار به خانواده ها در این خصوص باعث نیمه تعطیلی مدارس و عدم امکان ارائه خدمات آموزشی و ایجاد اختلاف در روند یادگیری ـ یاددهی میشود.
ـ در پیشگیری از کرونا فاصله یک متری از افراد و در مواجهه با فرد تب دار و مشکوک به کرونا فاصله در سطح 5/1 تا 2 متر باید رعایت شود. ازسوی دیگر، یکی از راهکارهای وزارت آموزش و پرورش در مواجهه با ویروس کرونا آن است که فاصله دانش آموزان به حد ایمن برسد. درخصوص ناکارآمدی این راهکار باید اشاره کرد؛ رعایت فاصله 1 تا 2 متری در کلاسهای با تراکم دانش آموزی بالای 40 و 45 نفری با وجود نیمکت های یک متری برای 3 دانش آموز اساساً امکان پذیر نیست. همچنین در مدارس با جمعیت دانش آموزی بالا، حضور دانش آموزان در ساعات تفریح در حیاط مدرسه و سایر فضاهای مشترک غیرقابل کنترل است.
ـ با توجه به استفاده عموم از سرویسهای حمل ونقل دانش آموزان، عدم امکان رعایت فاصله ایمن در هنگام تردد از این طریق و افزایش امکان آلودگی و سرایت ویروس از این طریق به دانش آموزان، اساساً پاکسازی و ضدعفونی نمودن فضای آموزشی و رعایت مراقبتهای بهداشتی در مدارس بلااثر میشود.
**راهکارهای پیشنهادی
ـ با هدف کنترل و مقابله بهینه با شیوع و گسترش این بیماری در جامعه و ایجاد وحدت رویه در مدیریت نظام آموزشی کشور، کلیه مدارس و دانشگاههای دولتی و غیردولتی کشور به مدت سه هفته تا پایان اسفندماه تعطیل شوند و برای جبران عقب ماندگی های تحصیلی به میزان روزهای تعطیل شده به سال تحصیلی افزوده شود.
ـ سازمان صداوسیما برنامه های رایج شبکه آموزش را متوقف کند و متناسب با شرایط کنونی کشور درخصوص ویروس کرونا و تعطیلی نظام آموزشی، به تهیه و پخش برنامه های آموزشی و پرورشی ویژه دانش آموزان (به خصوص در مقاطع دبستان که امکان خودخوانی کتابهای درسی وجود ندارد) اقدام کند.
ـ وزارت آموزش و پرورش محتوای چندرسانه ای آموزش کتابهای درسی دانش آموزان در پایه های مختلف تحصیلی را برای استفاده دانش آموزان به صورت رایگان در پورتال خود قرار دهد.
ـ وزارت آموزش و پرورش مدیران مدارس و معلمان را مکلف نماید تا در راستای ارائه محتوای کتب درسی به دانش آموزان از بستر پیامرسان های اجتماعی داخلی استفاده نمایند.
ـ تشکیل کمیته هماهنگی مقابله با کرونا در تمامی دانشگاهها به منظور پایش و ارزیابی وضعیت آموزشی و سلامتی دانشجویان دانشگاه و تصمیم گیری درخصوص ضرورت حضور معدود دانشجویان دارای پروژههای تحقیقاتی در دانشگاه و خوابگاه.