تهران: ‏«پرسمان یاد» نقشه راه برای خاطره‌نگاری است

به گزارش حلقه وصل، مراسم رونمایی کتاب «پرسمان یاد» که گفتاری در باب خاطره‌نگاری و خاطره‌نویسی جنگ و جبهه و دفاع مقدس است با سخنرانی علیرضا کمری، گلعلی‌ بابایی، محمدرضا سنگری، ابوالفضل رضوی، حسام مظفری و معصومه رامهرمزی در خانه کتاب برگزار شد.

در این مراسم گلعلی بابایی نویسنده و پژوهشگر جنگ گفت: انتظار ما بود مراسم رونمایی از این کتاب ارزشمند در جلسه وزین‌تر برگزار شود.

وی افزود: بعد از سال‌ها تجربه خاطره‌نویسی در حوزه جنگ متوجه شدیم که خیلی از استان‌ها و خیلی از نویسندگان و علاقمندان به نوشتن خاطره‌نگاری شبهاتی دارند که قرار بود در یک شورایی یکسری سوالاتی مطرح شود و جناب کمری که نویسنده و پژوهشگر هستند پاسخ دهند. ماحصل آن کتابی شد به نام «پرسمان یاد» که اکنون رونمایی شد.

بابایی افزود: این کتاب به عنوان نقشه راه محسوب می‌شود و سعی شده است سوالاتی که در ذهن نویسندگان است پاسخ داده شود.

رامهرمزی: کتاب پرسمان یاد با دیگر کتاب‌های خاطره‌نگاری متفاوت است

معصومه رامهرمزی نویسنده و پژوهشگر ادبیات جنگ از دیگر سخنرانان این مراسم بود که طی سخنانی اظهار داشت: پرسش درباره کتاب «پرسمان یاد» این است که چرا و چگونه این کتاب شکل گرفت. من و امثال من که در حوزه خاطره‌نویسی کار می‌کردیم برای پاسخ یافتن بسیاری از سوالات خدمت جناب کمری که معاونت پژوهش بود می‌رفتیم و ساعت‌ها گفت‌وگوهایمان طول می‌کشید.

وی با بیان اینکه یک سال و اندی فرصت پیش آمد که گلعلی بابایی مسئولیت خاطره‌نگاری دفاع مقدس را برعهده گرفت. ما سعی کردیم جلساتی را برای ا ستان‌های همجوار داشته باشیم که به سوالات نویسندگان پاسخ داده شود، افزود: در آنجا با این نیاز که در حوزه تاریخ شفاهی جنگ نیازمند به روز شدن دانش خاطره‌نویسی هستیم به فکر افتادیم که با آقای کمری سوالات را مطرح کنیم که این جلسات 15 جلسه طول کشید و سعی کردیم در این پرسش‌ها به سوالات مبتلا به برسیم و برای این کار جمعی را که درگیر مساله بودند و اذعان داشتند را و در حوزه خاطره‌شناسی جنگ شناخت داشتند را جمع کردیم و سوالاتمان را با آقای کمری درمیان گذاشتیم.

این نویسنده و پژوهشگر گفت: «پرسمان یاد» ویژگی‌های خاصی دارد که با سایر کتاب‌ها فرق می‌کند، سوالات مطرح شده باعث شده است تا هر موضوع را واکاوی کنیم و امیدواریم این کتاب خوانده شود و با نقد کتاب در چاپ بعدی کامل‌تر شود.

سنگری: کمری هزار چراغ دارد اما با چراغ خاموش حرکت می‌کند

محمدرضا سنگری از دیگر سخنرانان این برنامه بود که اظهار داشت: امیر مومنان در تقسیم‌بندی انسان‌هایی که اثرآفرینی دارد عبارت شیرینی دارند، حضرت می‌فرمایند آدم‌ها دو دسته هستند برخی که مانند ابری که رعد و برق می‌زنند تا زمینیان را منتظر باران می‌گذارند اما بعد از مدتی ابر گسسته می‌شود بدون آنکه نمی ببارد. آن حضرت در توصیف خود می‌فرماید اما ما تا خوب نباریم رعد نمی‌زنیم. آقای کمری جزو آن دسته‌ آدم‌هایی است که هزار چراغ در خود دارد اما چراغ خاموش حرکت می‌کند.

وی افزود: مجموعه‌ای از پرسشگران کتاب «پرسمان یاد» 9 نفر هستند و شاخص‌ترین چهره‌ای که در این جمع حضور دارد خانم رامهرمزی است. در این گفت‌وگوی 9 نفره پرسشگران واقعا اهلش را پیدا کردند که 20 سال تفحص و تامل در حوزه تاریخ‌نگاری کرده است .

سنگری ادامه داد: یکی از نقض‌های جدی اثر نشان ندادن پشت صحنه کتاب است به طور مثال در روسیه نویسندگان حواشی اثر را برای ما بیان می‌کنند،  اثری مانند جنگ و صلح 16 بار بازنویسی و 220 بار خوانده شده است.

وی با طرح این سوال که چه باید پرسید و چگونه باید پرسید گفت: آنچه از کتاب پیدا است پرسشگران قبل از پرسش هماهنگ نبودند که هم دارای آفات و هم مزایا است. تکثر به اثر ضربه می‌زند، همچنین تقدم و تاخر سوال نیز رعایت نشده است، به طور مثال درباره چیستی خاطره در صفحه 130 کتاب سوال شده است در حالی که این باید جزء اولین پرسش‌ها باشد.

سنگری گفت: مدیریت زایش سوال موضوع مهمی است که باید در مصاحبه رعایت شود و ربودگی در بحث آفت پرسشگر است چون پرسشگر باید خود را مدیریت کند تا در بحث ربوده نشود. یکی دیگر از مسائل ربودگی، ربودگی خود پاسخگو است، بعضی مسائل را دوستان طرح کردند که خود پاسخگو ربوده شده است، نابودگی در بحث نیز این است که برخی از پرسشگران اهل این موضوع نبوده اند. با این که  2یا 3 تا از دوستان خیلی در زمینه خاطره گویی کار کردند اما چون به دنبال مسائل نظری نبوده اند بیشتر در پی جواب سوالات خود برای کارهای خود بوده اند.

ابوالفضل رضوی: نگاه پراگماتیستی بر حوزه خاطره‌نگاری جنگ حاکم است

ابوالفضل رضوی از دیگر سخنرانان این برنامه بود، گفت: حوزه خاطره، حوزه وسیعی است که مربوط به جنگ نیست اما مسائلی که این سال ها در ادبیات جنگ ما وجود دارد نوستالژیک است.

وی افزود: بی تردید جنگ یکی از منظومه های تاثیرگذار در زندگی اجتماعی است که می تواند گفتمان دوره جنگ را احیا کند. جنگ به عنوان موضوع وسیع بی تردید در تعامل محقق و پژوهشگر مصداق پیدا می کند و نوع مواجهه با تاریخ یا هر پدیده تاریخی بستگی به روشی است که محقق و پژوهشگر انتخاب می کند که وارد تعامل با آن پدیده ای که تحقیق می کند شود.

رضوی افزود:آقای کمری در فضای کنونی جامعه ما زندگی می کند و به نظرم باید با فضای کنونی با جنگ تعامل داشته باشیم، من سوال بنیادینم این است که خاطره نویسی در پی آن است که وضعی از جنگ را برای ما بازگو کند اما نسل آینده این سوال را می پرسد تا چه حد امر کشف شده مبتنی بر واقع است.

وی افزود: بسیاری از دوستان ما که در حوزه جنگ کار می کنند با نگاه پراگماتیسمی برخورد کرده اند. در آغاز جنگ بسیجی وار در برابر دشمن دفاع کردیم و بعد از مدتی از جنگ وارد جنگ های سازمان شدیم و بسیاری از دوستان را در سازمان جای دادیم.

این پژوهشگر در پایان گفت: آقای کمری از عهده کتاب بخوبی برآمده است و این کتاب، کتاب خوبی است.

مظاهری: خاطره‌نگاری جنگ در خدمت تاریخ جنگ نیست

حسام مظاهری از دیگر سخنرانان برنامه بود که طی سخنانی بیان داشت: آقای کمری ویژگی هایی دارند که وقتی کتاب او را می خوانیم با مولفی روبرو هستیم که در استخدام واژگان وسواس و متدولوژی دارد و روش او غیرفرمالیستی است.

وی ادامه داد: زبان ایشان دو ویژگی دارد، نخست اینکه زبان او استخوان دار و مستحکم است. دوم اینکه فقط مصرف کننده زبان نیستند و تولید کننده هستند. ویژگی دیگر کمری این است ایجازگو هستند و در حوزه جنگ آثارش جزء پیشروترین است.

مظاهری گفت: زبان آقای کمری هم برای او محدودیت و هم مصونیت ایجاد کرده است. این کتاب خرق عادت است و به علت اینکه گفت وگو محور است زبانش شکسته می شود.

وی با طرح این پرسش که چرا پرسشگران این کتاب بعد از 30 سال خاطره نویسی ضرورت نوشتن این کتاب را حس کردند، گفت: اولین مساله که به نظر من متولیان این کتاب را تشویق کرده است که به نوشتن یا پرسیدن چیستی خاطره بپردازند فربگی خاطرات است. مدت ها است که در حوزه جنگ اتفاق جدیدی نمی بینیم کتاب ها شبیه هم هستند عرضه این کتاب در قالب پدیده سازی است که بازار این کتاب هر دفعه نیاز به شوکی دارند که کتاب را پدیده کند.

این پژوهشگر ادبیات جنگ با طرح این پرسش وقتی از خاطرات جنگ داریم حرف می زنیم از چه داریم حرف می زنیم و تاکجا می شود روش تاریخ نگاری جنگ را به این سیاق ادامه داد. گفت: کتاب هایی در زمینه خاطره نگاری منتشر شده است که روی فرم، تبلیغات و گرافیک تاکید شده است اما به نظرم برای پدیده سازی کتاب تا کجا می توانیم این روش را ادامه دهیم من فکر می کنم در پایان این مرحله هستیم.

وی در پاین سخنانش گفت: در کتاب «پرسمان یاد» دغدغه این بود که تعریف فهم و چیستی جنگ، دوم باید و نباید خاطره جنگ بیان شود و با یک رویکردی آغاز شده است که اما کتاب های جنگ بیشتر برای مصرف کنندگان کالاهای فرهنگی است نهادهای تولیدکننده خاطرات جنگ، دفتر ادبیات و مقاومت است اما در خدمت تاریخ جنگ نبود.

کمری: کتاب پرسمان یاد آغازی برای مطالعات معطوف به خاطر‌نویسی جنگ است

علیرضا کمری نویسنده و پژوهشگر از دیگر سخنرانان پایانی این مراسم بود که اظهار داشت: مقصود از رونمایی کتاب معرفی کتاب است، در مراسم رونمایی به دوربینی نیازمندیم که این کار تا حدودی انجام شده است. رونمایی مقدمه ای برای نقد کتاب است.

وی افزود: مجموعه کارشناسان فرهنگی و حفظ آثار دفاع مقدس مجموعه ای آسان بدست آمده ای نیستند، تداوم این کار به امسال گل بابایی، رامهرمزی و شاه رضایی وابسته بود.

کمری افزود: «پرسمان یاد» در قامت کتاب چاپ شد اما کتاب به معنای مرسوم نیست این کتاب بر اساس پرسش هایی که سوال کنندگان گفتند به صورت مکتوب شد. البته این کتاب درس گفتار هم نیست، تلفیقی از شیوه پرسش و پاسخی جدی است. در علم گفت وگو یک روش است. با توجه به اینکه ای بسا پرسش هایی که نپرسیدند برای اینکه این مکتوب کتاب بشود باید مورد خوانش قرار بگیرد و پاسخ هایی که من دادم باید نقد شود.

وی ادامه داد: علم یک مقوله بین الاذهانی است. این مساله، مساله مهمی است روزگار خوبی در کتابخوانی نداریم و بلیه مضاعفی داریم که بدخوانی و ناتوان خوانی کتاب است و مکتوبی مانند «پرسمان یاد» که باید نقد شود باید به درستی خوانده شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد:«پرسمان یاد» را کتاب پایانی تلقی نکنید در آغاز مطالعات معطوف به خاطره نویسی جنگ هستیم و این کار آغاز کننده است و پایانی نیست.