به گزارش حلقه وصل، از آن روزها که جمعهای خانوادگی رنگ و بوی متفاوتی داشت زمان زیادی نمیگذرد اما وقتی پای صحبتهای مادران و مادربزرگهایمان مینشینیم؛ احساس میکنیم چنین دورانی وجود نداشته است و یا به سالهای خیلی دور باز میگردد. روزهایی که خانوادهها کنار یکدیگر جمع میشدند؛ درد دل میکردند و خبری از گوشیهای موبایل و فضای مجازی نبود.
از روزهایی که جوانان دهه ۵۰ و ۶۰ در کنار خانوادههایشان اوقات فراغت میگذرانند و بهانههای زیادی برای جمع شدن بچههای فامیل کنار یکدیگر بود زمان زیادی نمی گذرد، بهانههایی مثل عید نوروز، شب یلدا و تابستان روزهایی که پر از همدلی و هم زبانی بود؛ اما با ورود به دهه ۷۰ همه چیز تغییر کرد با ورود تکنولوژی دیگر خبری از دورهمی های فامیل نبود و همه برای باخبر شدن از حال یکدیگر اقدام به درست کردن یک گروه خانوادگی در فضای مجازی کرده و از طریق آن از حال یکدیگر باخبر می شوند. خانوادهها از فرزندان فاصله گرفتند و رفتهرفته در نوع ارتباطگیری هم مشکل پیدا کردند به شکلی که این روزها فرزندان برای بیان مشکلات و مسائل خود به جای خانوادهها به فضای مجازی پناه میبرند.
در حال حاضر فضای مجازی به نوعی بخشی از زندگی افراد شده است. در روزگار نه چندان دور کودکان و نوجوانان بهدلیل محدودیتهای آن زمان به جای اینکه از همان دوران کودکی با گوشیهای موبایل و اینترنت آشنا باشند با دورهمی های خانوادگی آشنا میشدند؛ این در حالی است که این روزها زندگی بدون فضای مجازی و اینترنت تقریباً برای کودکان و نوجوانان امکان پذیر نیست و نسبت به این فضا وابستگی و اعتیاد دارند. اما زنگ خطر نسبت به این آسیب باید به صدا دربیاید آنهم نه به دلیل مخرب بودن اینترنت و فضای مجازی که تقریباً به اثبات رسیده است، بلکه به دلیل وابستگی کودکان و نوجوانان به این فضا و قرار گیری در بستر انواع مختلفی از آسیبهای اجتماعی.
فرهنگسازی لازمه استفاده از فضای مجازی
دکتر مجید ابهری، آسیب شناس و رفتار شناس اجتماعی در خصوص آسیبهای فضای مجازی بر خانوادهها گفت: «اعتیاد به فضای مجازی باعث تضعیف شدن ارکان خانواده میشود؛ و برای حل این مشکلات باید قبل از ورود هر فناوری به جامعه فرهنگسازی و بسترسازی شود؛ در غیر این صورت عوارض و آسیبهای آن بسیار بیشتر از محاسن و امتیازات آن خواهند بود، امروزه فضای مجازی آفت روابط گفتاری و عاطفی در خانوادهها گردیده است و این در حالی است که متوسط زمان گفتاری در بین خانوادههای ما ۱۷ دقیقه برآورد میشد، فضای مجازی این فرصت کوتاه را از ما گرفته است و همانطور که مشاهده میکنید در بسیاری از جمعهای خانوادگی هر کس به دنبال هدف خود در این فضا است.
فضای مجازی جایگزین روابط خانوادگی
ابهری با اشاره به اینکه فرزندان ما سبک استفاده از این فضا را نیاموختهاند اظهار داشت: امروزه مشاهده میشود که پدر و مادر هر یک در گوشهای از خانه مشغول استفاده از تلفن همراه هستند و فرزندان نیز در حد اعتیاد در این فضا و در چت رومهای مختلف به گفت و گو میپردازند و می توان گفت: فضای مجازی جایگزین روابط خانوادگی شده است؛ در حال حاضر ۴۰ میلیون از هموطنان ما عضو شبکههای اجتماعی مثل تلگرام واینستاگرام هستند.
وی در ادامه بیان کرد: به طور متوسط روزانه ۴ تا ۹ ساعت از وقت فرزندان ما به وب گردی و اتلاف وقت میگذرد این در حالی است که حضور جوانان ژاپنی در فضای مجازی ۱۵ تا ۴۵ دقیقه در روز است.
این آسیب شناس و رفتار شناس اجتماعی با اشاره به اینکه فضای مجازی روابط خانوادگی را تبدیل به روابط موزائیکی کرده است گفت: «گاه دیده میشود خانوادهها با اینکه در کنار یکدیگر زندگی میکنند هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشته و حتی برای دعوت یکدیگر بر سر میز شام از پیامک استفاده میکنند؛ بدین ترتیب عاقبت روابط عاطفی در خانوادههای ایرانی با وجود فضای مجازی مشخص نیست.»
آسیبهای فضای مجازی بیشمارند
وی در ادامه به بیان آسیبهای فضای مجازی پرداخت و اظهار داشت: دوستیهای ناخواسته، هویتهای جعلی و دروغین، آموزش تولید و مصرف انواع مواد مخدر، قمارها و شرط بندیهای عجیب و غریب، میهمانی و مراسم مختلف غیر اخلاقی از کوچکترین آسیبهای بی شمار این فضاست که فرزندان ما در معرض آن قرار دارند.
ابهری با اشاره به وابستگی افراد به فضای مجازی عنوان کرد: متاسفانه اعتیاد به تلفن همراه و فضای مجازی باعث بروز وابستگی افراد نسبت به این فضا شده است به شکلی که در صورت عدم دسترسی به تلفن همراه یا نقص فنی آن فرد دچار اضطراب و دلهره میگردد.
گفت و گو راهحل کاهش آسیب های فضای مجازی
این آسیب شناس اجتماعی در آخر به ارائه راهکارهایی برای جلوگیری از آسیبهای فضای مجازی به خانوادهها پرداخت و بیان کرد: خانوادهها باید تا دیرتر از این نشده است به سبک زندگی اسلامی بر گردند در حال حاضر گفت وگو در خانواده یکی از اصلیترین روشهای ایجاد صمیمیت و رفع مشکلات است در جایگاه دوم رسانهها به خصوص صدا و سیما باید در غالب برنامههای جذاب و متنوع زیانهای این مشکل را بیان نماید دولت و نهادهای متولی نیز باید وسایل و ابزار رفاهی و تفریحی رایگان و ارزان برای جوانان فراهم کند تا مسیر آنها از فضای مجازی به فضای حقیقی تغییر کند.
نقش والدین در جلوگیری از آسیبهای فضای مجازی
سید محمود میرزمانی، استاد روانشناسی در خصوص نحوه ارتباط گیری والدین با فرزندان به منظور جلوگیری از آسیبهای فضای مجازی بر آنها گفت: برای بهبود روابط والدین با فرزندان ابتدا باید شرایط خانوادهها را درک کرد؛ متاسفانه در حال حاضر درگیریهایی از قبیل اشتغال و مشکلات اقتصادی به حدی است که والدین از فرزندان غافل باشند؛ اما همواره باید به این نکته توجه کرد که خانواده یکی از ارکان مهم زندگی است و باید نسبت به فرزندان توجه نمود و از فرصتهای کوتاه خود با تمرکز در امر تعلیم و تربیت و فرزندپروری بیشتر نقش داشته باشند.
این استاد روانشناسی همچنین در خصوص تفاوتهای ارتباط والدین در گذشته وامروز نسبت به فرزندان اظهار کرد: بیشتر والدین در گذشته فرزندان را از انجام کارهایی که خلاف نظر آنها بود منع میکردند اما در جامعه امروزی این رفتار مؤثر نیست و رابطهها باید به شکل عاطفی و مثبت و پر جاذبه برای فرزندان باشد.
رابطههای خانوادگی با توجه و تمرکز بالا
میرزمانی در باره کیفیت ارتباط والدین با فرزندان نیز عنوان کرد: والدین باید همواره در جهت بالا بردن کیفیت ارتباطات با فرزندان خود بکوشند واز همان فرصتهای کم نهایت استفاده را برده و رابطهای با گیرایی بالا، محبت فراوان، توجه و تمرکز ایجاد کنند.
وی در ادامه با اشاره به اینکه امروزه متاسفانه شاهد وابستگی والدین به فضای مجازی نیز هستیم بیان کرد: رابطه والدین باید به شکلی باشد که نهایت اثر بخشی را بر فرزندان داشته باشد به شکلی که این رابطه خوب خانوادگی به فضای مجازی غلبه کرده. لازم به ذکر است؛ در شرایط فعلی جامعه باید برای ایجاد این رابطه خوب تلاش بسیاری انجام داد و فقط محدود به تذکرهای لسانی نباشیم.
میرزمانی در خصوص درگیریهای اجتماعی و اقتصادی که والدین با آن مواجهه هستند گفت: خانوادهها امروزه به دلیل بالا بودن دغدغههای ذهنی خود علاوه بر ارتباط خوب فیزیکی که با فرزندان خود دارند متاسفانه از نظر روحی با آنها فاصله بسیاری دارند و فرزندان فقط حضور آنها را کنار خود حس میکنند.
این استاد روانشناسی در آخر درباره نحوه بهبود ارتباطات والدین با فرزندان گفت: امروزه شاهد آن هستیم که ارزشهای والدین نسبت به گذشته تفاوتهای بسیاری پیدا کرده است و به همین دلیل با فرزندان نمیتوانند ارتباط خوبی داشته باشد. گفتنی است، فرزندان نمیتوانند از ارزشهای خود کم کنند و این کار به عهده والدین است که بتوانند این فاصله را که خود تاثیری بر روابط عاطفی روانی و کیفی ارتباطات دارد را کم کنند لازم به ذکر است که والدین باید تفاوت ارزشهای خود نسبت به ارزشهای کودکان را درک کرده تا بتوانند رابطه منطقی در جهت رشد و بالندگی فرزندان ایجاد کرد.