به گزارش حلقه وصل، «مهدی سنایی» در آخرین مصاحبه خود به عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه به تشریح ابعاد روابط دو کشور پرداخت و در عین حال در مورد آینده برجام هم گفت که اقدامات آمریکا و بی‌عملی اروپا می‌تواند این توافق را از بین ببرد.
وی که با نشریه «کامرسانت» گفت‌وگو می‌کرد، در پاسخ به این سؤال که آیا روسیه به قدر کافی برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران تلاش کرده، گفت: «روسیه و چین از منظر اقتصادی احتمالا می‌توانند کارهای بیشتری برای حمایت از ایران انجام دهند. اما از منظر سیاسی، آن‌ها، به خصوص روسیه، در حمایت از ما بسیار فعال هستند. روسیه در شکل‌گیری و انعقاد برجام نقشی فعال داشت و تا همین امروز به حفظ این توافق ادامه می‌دهد. مسکو خروج یکجانبه آمریکا از برجام را به شدت محکوم کرد و از ساز و کار "اینستکس" که کشورهای اروپایی برای معامله با ایران ایجاد کردند، حمایت کرد، هرچند که این ساز و کار هنوز عملیاتی نشده است.»
وی افزود: «کشورهای اتحادیه اروپا بسیار منفعل هستند. روسیه مهمترین شریک ایران در این توافق بوده و هست. انتظار داریم همکاری‌های کنونی ایرانی-روسی در چارچوب اجرای برجام خصوصا در تأسیسات هسته‌ای فردو ادامه یافته و حتی گسترش یابد.»
سنایی ادامه داد: «اما در ارتباط با اقدامات ایالات متحده و بی‌عملی اتحادیه اروپا، شورای امنیت ملی ایران تصمیم گرفت که ایران به مرور و در بازه‌های ۶۰ روزه تعهد خود به برجام را کاهش دهد. این احتمال وجود دارد که بعد از چند دوره کاهشی دیگر، عملا هیچ تعهدی برای آنکه ایران به آن پایبند باشد، باقی نماند.»
تحول در روابط ایران و روسیه
سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه در بخش دیگری از این مصاحبه به روابط گسترده و عمیق میان دو کشور پرداخت و گفت این رابطه از سال ۲۰۱۳ به بعد متحول شده است.
وی گفت: «اگر تصویر کلی را ببینید، امکان ندارد که متوجه این تغییر قابل توجه نشوید. رابطه ما در تمام حوزه‌ها عمیق‌تر و فشرده‌تر شده است. هیچ حوزه‌ای نبوده که در آن این تحول مثبت رخ نداده باشد. آن زمان چه اتفاقی افتاد؟ روسیه تصمیم گرفت سامانه پدافند هوایی "اس-۳۰۰" را که پیش از آن وعده داده بود و پول آن را هم دریافت کرده بود، به ایران تحویل ندهد. اما بعد از آن یک مرحله تازه در رابطه دوجانبه آغاز شد که شاخصه‌های آن گفت‌وگو، همکاری و فهم متقابل بود.»
سنایی ادامه داد: «این سطح از تماس‌ها بین سران دو کشور هرگز سابقه نداشته است. در طول کل این رابطه ۵۰۰ ساله. از سال ۲۰۱۳، "ولادیمیر پوتین" رئیس‌جمهور روسیه سه بار به ایران سفر کرده و "حسن روحانی" رئیس‌جمهور ایران هم پنج بار [به روسیه رفته است]. در ۶ سال گذشته، دو رئیس‌جمهور ۱۷ بار با یکدیگر دیدار کرده‌اند. "محمد جواد ظریف" وزیر امور خارجه [ایران] ۲۶ بار به مسکو سفر کرده است. روابط بین پارلمانی هم به میزان قابل ملاحظه‌ای تقویت شده است. اکنون رؤسای پارلمان دو کشور مرتبا با یکدیگر دیدار می‌کنند، در حالی که این در گذشته هرگز اتفاق نمی‌افتاد. در سطح شورای امنیت ملی دو کشور هم گفت‌وگویی نزدیک شکل گرفته است. کمیسیون بین‌دولتی به شکل مثمر ثمر در حال فعالیت است و بین دو منطقه روابط مداوم وجود دارد. روابط علمی و فرهنگی تشدید شده و گردشگری هم در آستانه تقویت است.»
وی افزود: «در حوزه اقتصادی هم تحولات مهمی رخ داده، همین‌طور در حوزه همکاری‌های فنی نظامی، به ویژه اینکه سامانه اس-۳۰۰ هم تحویل داده شد. سفارت ایران در روسیه تلاش کرد به این روند کمک کند.»
دلایل بهبود روابط دو کشور
این دیپلمات ایرانی در پاسخ به این سؤال که آیا تقابل با غرب عامل گرم شدن این روابط بوده، گفت: «فکر نمی‌کنم دلیل اصلی آن تقابل میان روسیه و غرب بوده باشد. افزایش گفت‌وگو میان ایران و روسیه مدت‌ها پیش از آن آغاز شده بود که، ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه روسیه تحریم اعمال کردند.»
وی ادامه داد: «من ارتقاء روابط را ناشی از چند دلیل می‌دانم. اولا، اراده سران دو کشور که تصمیم گرفتند که اکنون زمان آن است که از بیانیه، به سمت عمل کردن برویم. ثانیا، برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که تعامل ایران با دیگر کشورها را تسهیل کرد.»
سنایی افزود: «پیش از آن، روسیه بیش از حد وابسته به غرب بود. چه از لحاظ سیاسی و چه از منظر اقتصادی. این کشور تا چند سال پیش لبنیات و گوشت مورد نیاز خود را عمدتا از کشورهای غربی می‌خرید، اما اکنون به همسایگان دیگرش، از جمله در جنوب، می‌نگرد.»
او در مورد همکاری‌های منطقه‌ای دو کشور از جمله در سوریه، گفت: «روسیه در همکاری‌های منطقه‌ای هم نقشی مثبت و مثمر ثمر ایفا کرد، از جمله در سوریه. ببینید ما چه دستاوردی داشتیم؟ تقریبا تمام اراضی عراق و سوریه تحت کنترل تروریست‌ها قرار داشت. و حالا در چه وضعیتی هستند؟ بازیگران خارج از منطقه هم برای سوریه طرح‌هایی داشتند: آن‌ها می‌خواستند دولت قانونی سوریه را سرنگون کنند. اما مجبور به عقب‌نشینی شدند.»
سفیر ایران در روسیه با اشاره به گفت‌وگوهای آستانه که با مشارکت ایران، روسیه و ترکیه شکل گرفته و به مذاکرات مستقیم دولت و معارضین منجر شده، این روند را یکی از نتایج همکاری‌های تهران و مسکو توصیف کرد و گفت: «برقراری صلح و ثبات در سوریه کمکی مهم به امنیت کل منطقه است.»
دیدگاه مشترک به نظم جهانی
او در مورد اختلاف نظرهای احتمالی میان ایران و روسیه نیز گفت: «واقعیت این است که وجود اختلاف نظر در مورد برخی موضوعات، طبیعی است. هر کشور منافع ملی خودش را دارد و این یک واقعیت است. اما مسئله اصلی این است که دو کشور آماده همکاری و کنار آمدن هستند. ما رویکردی مشابه با هم داریم و به همین دلیل می‌توانیم به تفاهم برسیم. ما با مداخله از خارج از منطقه، استانداردهای دوگانه و جهان تک‌قطبی مخالف هستیم.»
وی افزود: «جمهوری اسلامی ایران نشان داده است که قابل‌اتکاترین متحد روسیه در خاورمیانه است. دیگر بازیگران این منطقه، متحدان آمریکا و بلوک غرب هستند و روسیه نمی‌تواند با آن‌ها همکاری راهبردی ایجاد کند. ما رویکردی مشترک در قبال نظم جهانی داریم که همین امر ما را به هم نزدیک‌تر می‌کند، خصوصا اکنون که هر دو کشور تحت تحریم‌های یکجانبه غرب قرار دارند.»
در ادامه مصاحبه، از سنایی درباره روابط اقتصادی دو کشور و دلایل عدم رشد قابل قبول سطح تجارت میان دو کشور سؤال شد. او گفت: «سطح اسنادی روابط اقتصادی شکل گرفته است: ما هرآنچه را که باید امضا می‌شده، امضا کرده‌ایم. ما تمام اسناد مبنایی برای همکاری فشرده را داریم، به عنوان نمونه همکاری‌های گمرکی، حفاظت از سرمایه‌گذاری و تأییدیه محصولات. با این وجود، اقتصاد، واقعا نقطه ضعف روابط دوجانبه ما باقی مانده است. این امر تا حدی به دلیل این واقعیت است که هم ایران و هم روسیه کشورهای صادرکننده انرژی هستند. افزایش سطح تجارت در چنین شرایطی ساده نیست.»
لزوم بهبود روابط اقتصادی
وی افزود: «اما شرایط به مرور در حال بهبود است. افزایش ۷۰ درصدی تجارت میان دو کشور در سال گذشته، نشانه‌ای از این امر است. موفق‌ترین پروژه‌ها، با مشارکت شرکت‌های دولتی انجام شده است. در سال ۲۰۱۴، رؤسای جمهور دو کشور توافق کردند که یک وام دولتی روسی چندین پروژه از زمینه انرژی و حمل و نقل را در این تأمین مالی کند. فازهای دوم و سوم نیروگاه هسته‌ای بوشهر هم در حال ساخت است. خط آهن "گرمسار-اینچه‌برون" هم در حال برقی شدن است. ساخت چهار بخش نیروگاه حرارتی بندر عباس هم در حال پیشرفت است. علاوه بر این، روسیه در حال صادرات واگن قطار به ایران است. کارهای مقدماتی برای استفاده فعالانه‌تر از پول ملی دو کشور در تراکنش‌های متقابل هم در حال انجام است. ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیایی هم توافقنامه منطقه آزاد تجاری امضا کرده است.»
سنایی ادامه داد: «اما قطعا این ایده‌آل نیست. ظرفیت ما به مراتب بیشتر است. مسئله اصلی این است که شرکت‌های خصوصی مثل شرکت‌های دولتی متمایل به همکاری نیستند. و حالا که ایالات متحده ایران را به تحریم‌های بیشتر تهدید می‌کند، شرکت‌های روسی، شرکت‌هایی که پیش از این برای همکاری با شرکای ایرانی تمایل نشان داده بودند، در حال تجدید نظر در طرح‌های خود هستند. ما سفرها، جلسات و سمینارهای متعددی برای گردهم آوردن کارآفرینان برگزار کرده‌ایم... اما امیدوارم که با پیوستن ایران به منطقه آزاد تجاری اتحادیه اقتصادی اوراسیایی، اوضاع بهبود یابد.»
وی در پایان در پاسخ به اینکه چرا هدف تجارت ۷۰ میلیارد دلاری بین دو کشور محقق نشده، گفت: «بله، طرح‌های فوق‌العاده‌ای وجود داشته، اما همه چیز عملی نشده است. امیدوارم که نزدیک شدن ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیایی به افزایش روابط اقتصادی ایران و روسیه شتاب دهد.»