منابع طبیعی بلا استفاده، خط‌شکن تحریم‌های روزافزون

به گزارش حلقه وصل، «هنر ضد تحریم ها؛ پاسخی از درون میدان» عنوان سلسله یادداشت هایی به قلم دکتر محمدرضا ناری ابیانه است که در این خبرگزاری منتشر می شود. این سلسله یادداشت ها در پاسخ به کتاب «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» اثر ریچارد نفیو، مسئول تیم طراحی تحریم های علیه ایران در دولت اوباماست. در ادامه قسمت نهم این سلسله یادداشت ها آمده است:

*آسیب شناسی منابع طبیعی کشور

- آب: کمبود دائمی آب در قالب خشکسالی، مصرف بی رویه آب در بخش کشاورزی سنتی، عدم مدیریت آب های سطحی و روان آب ها، مصرف نامناسب آب در بخش خانگی، سیل و خسارت های ناشی از آن، آلودگی آب ها به پساب های صنعتی، سیاست های مهار نامناسب سدسازی، آلودگی های زیست محیطی حاشیه رودخانه ها و سواحل دریاها، برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، قطعی آبا آشامیدنی در برخی مناطق کشور

- هوا: آلودگی هوا، ریزگردها، ورود غیرقانونی آلاینده های صنعتی کارخانه ها به هوا، تولید وسایل نقلیه بی کیفیت با آلایندگی بالا، ناکارآمدی روش های مبارزه با آلودگی هوا بویژه در فصل سرما، توسعه نامناسب ناوگان حمل و نقل عمومی، مشکل خشک شدن تالاب ها در ایران و کشورهای همسایه، گسترش نامناسب کمربند سبز اطراف شهرها و فضاهان سبز درون شهرها، وزش باد و طوفان موسمی همراه با ذرات معلق فراوان در برخی مناطق کشور

- خاک: فرسایش خاک در اثر روان شدن سیلاب های فصلی، فرونشست خاک در اثر برداشت از منابع زیرزمینی آب، نابودی زمین های کشاورزی در اثر تغییر کاربری آنها، بهره وری پایین خاک در کشاورزی سنتی، افزایش آلودگی های شیمیایی خاک، صادرات نامناسب و فله ای محصولات کشاورزی، آلودگی خاک به سموم مصرفی پیشگیرانه، پدیده نامتعارف قاچاق خاک

- انرژی: وابستگی درآمدهای کشور به صادرات نفت و گاز خام، تلاش ناکافی برای برداشت صحیح از میادین نقتی مشترک با کشورهای همسایه، عدم جایگزینی سایر منابع طبیعی مانند انرژی های نو بجای سوخت های فسیلی، مصرف بی رویه بنزین در وسایل نقلیه موتوری، مصرف بی رویه سوخت های فسیلی در نیروگاه های تولید برق

- کوه: پدیده کوه خواری و تغییر کاربری مناطق کوهستانی در مناطق خوش آب و هوا، صادرات معدنی بصورت خام و فله ای، بهره وری پایین محصولات معدنی در صادرات، آلودگی های زیست محیطی کوهستان ها، عدم رعایت اصول ایمنی و پیشگری در معادن، وجود مزاحمت معادن داخل یا نزدیک شهرها برای زندگی مردم، عدم استفاده از ظرفیت گردشگری کوه‌ها

- کویر: بلااستفاده بودن کویر از نظر انرژی خورشیدی، بهره برداری نادرست از گردشگری طبیعی در کویر، توسعه نیافتگی شهرها و روستاهای حاشیه کویر، افزایش روزافزون بیابان زایی، ناکافی بودن اقدامات بیابان زدایی در کشور

- مرتع: نابودی بخشی از مراتع کشور در اثر خشکسالی، از بین رفتن مراتع کشور در اثر چرای بی رویه دام، عدم تجدید حیات مراتع، بی توجهی به دانش و تجارب مرتعداری جهانی

- جنگل: نابودی بخش عظیمی از جنگل ها در اثر برداشت بی رویه چوب و قطع درختان، وقوع آتش سوزی های مکرر در جنگل های کشور، ابتلای درختان جنگل ها به برخی بیماری های خاص، بهره برداری ناکافی از گردشگری طبیعی جنگل‌ها

- تنوع زیستی: تغییر تنوع زیستی در اثر تغییرات اکوسیستم های طبیعی، هجوم شهرها به زیستگاه های گیاهان و جانوران، تغییر زیستگاه های طبیعی در اثر اقدامات انسان ها، تهدید تنوع زیستی با حضور فناوری انسانی در محیط طبیعی

- حیات وحش: انقراض گونه های جانوری در حال انقراض در اثر شکار بی رویه، انجام اقدامات ناکافی در حفظ حیات وحش کشور، ناکافی بودن مناطق حفاظت شده در کشور، ناکارآمدی آثار مهارکنندگی قوانین در مبارزه با شکارچیان غیرقانونی، دست انداز انسان ها به زیستگاه های طبیعی حیات وحش

- زیستگاه های انسانی: گسترش بی رویه شهرها، گسترش حاشیه نشینی در اطراف شهرهای بزرگ، خالی از سکنه شدن روستاها و مهاجرت روستائیان به شهرها، نامناسب بودن زندگی برای اقشار آسیب پذیر در شهرهای بزرگ، نابودی طبیعت و کمربند سبز اطراف شهرها، افزایش حجم زباله های شهری و مشکل دفن آنها و معضل پسماندهای خطرناک، ترافیک

- حاکمیت غذایی: اتکای کشور به واردات غلات برای خوراک انسان و دام، بهره وری پایین کشاورزی در تامین برنج کشور، وجود نوسانات بسیار در تامین آبزیان و طیور در سبد مصرف خانوار، تغییر سبک زندگی و افزایش میل به تغذیه وارداتی، کنترل قیمت های مواد غذایی از طریق واردات، واردات بی رویه چای و برنج و گندم با وجود محصولات داخلی، وابستگی به بیگانگان در تخم مرغ اجداد در مرغ گوشتی و تخمگذار

بررسی گذشته نگر پیرامون آسیب شناسی منابع طبیعی کشور موید این واقعیت است که منابع طبیعی موجود کشور دارای حال و روز مناسبی نیست. به علت استفاده به روش های سنتی، میزان بهره وری از منابع طبیعی در کشور بسیار پایین است. مدیریت اکتشاف منابع طبیعی به عنوان جزیی مهم از راهبرد مقابله با تحریم ها در دسترسی به منابع، اساسا در دستور کار قوای سه گانه نیست. آنچه که بصورت موضوعی (وزارتخانه ای) یا موضعی (استانی) از منابع طبیعی و نحوه بهره برداری از آن مشاهده می شود، مجموعه ای از اقدامات سطح و روزمره دستگاه های مربوطه در مواجهه با افکار عمومی و رسانه های گروهی است.

منابع طبیعی، حجم عظیم و غیرقابل شمارش از دارایی های مادی و خدادادی کشور است که استفاده بهینه از آن می تواند سطح وسیعی از وابستگی های کشور را به بیگانگان بر طرف سازد. تا امروز کشور از طریق فروش بخشی از منابع طبیعی کشور یعنی نفت آنهم بصورت خام فروشی اداره شده است و بر اساس نظر کارشناسان منابع نفتی ایران رو به کاهش است. پس دیر یا زود باید به فکر منابع طبیعی جایگزین با بهره وری بالا بود. مدیریت اکتشاف منابع طبیعی، مجموعه هدف گذاری و سازماندهی و نظارت بر اقدامات تقسیم کار ملی در حوزه منابع ملی است که هر یک می تواند و باید بتواند به عنوان جایگزین نفت و گاز در دوران دشوار تحریم ها به کشور کمک کند.

پیروان مکتب دورزدن تحریم ها! برای دورزدن فروش نفت به عنوان منبع اصلی درآمد کشور چه راهکاری دارند؟ با جایگزینی نفت با سایر منابع طبیعی و البته با کار و تلاش طاقت فرسا می توان طومار تحریم و تحریمیان را از کشور برچید. ولی حیف و صد افسوس که در چهل سال گذشته فرصت های فراوانی در این زمینه از دست رفته است. سیاست جایگزینی افزایش اخذ مالیات بجای فروش نفت برای جبران کسری درآمدهای ناشی از فشار تحریم ها نیز بخشی از خودتحریمی‌هاست که فشار اقتصادی ناشی از تحریم ها را چند برابر کرده و می کند. همیشه اولین و راحت ترین راه ممکن، لزوما بهترین راه نیست.

سیاست جایگزینی منابع طبیعی با یکدیگر راهکاری است که نه با فشار و رکود بلکه با رونق اقتصادی همراه است. فواید و مضرات تحریم ها و اقدامات مقابله با تحریم ها در حسابداری اجتماعی در سطح ملی محاسبه می شود نه با چرتکه ممیزان مالیاتی و بریدن رگ حیات نیمه جان کارفرمایان خرده پا بصورت علی الراس در سازمان مالیاتی کشور که ارمغانی جز رکود را برای بخش تولید و اقتصاد کشور به همراه نداشته و ندارد. با در جا زدن در استفاده از منابع طبیعی رو به اتمام موجود چاره جز انتقال فشار ناشی از تحریم ها به لایه های میانی و پایین جامعه نیست اما در صورت مدیریت اکتشاف منابع طبیعی براحتی می توان منابع طبیعی را برای حصول درآمدهای مورد نیاز اداره کشور جایگزین کرد. برای ترویج گفتمان اجتماعی پیرامون مدیریت اکتشاف منابع طبیعی، چاره ای جز پرسشگری آگاه ساز از تقسیم کار ملی وجود ندارد.

*پرسشگری از مجمع تشخیص مصلحت نظام

- چشم انداز بیست ساله و سیاست کای کلی نظام چگونه استفاده بهینه از منابع طبیعی هدف گذاری می کند؟

- سیاست های کلی نظام چگونه مدیریت اکتشاف منابع طبیعی را سازماندهی و برآن نظارت می کند؟

- آیا مدیریت اکتشاف منابع طبیعی در مقابله با تحریم ها به مصلحت کشور است؟

- آیا جایگزینی اخذ مالیات از مردم به عنوان راهبرد تامین منابع مالی ناشی از تحریم فروش نفت به مصلحت کشور است؟

- آیا بر اساس چشم انداز بیست ساله و سیاست های کلی نظام در دوران سخت تحریم ها، افزایش فشار مالیاتی به جامعه تجویز می شود؟

*پرسشگری از دولت

- هدف گذاری دولت برای استفاده هر چه بیشتر و بهتر از منابع طبیعی کشور چیست؟

- برنامه سازماندهی استفاده بهینه از منابع طبیعی در دولت چیست و چگونه انجام می شود؟

- مدیریت اکتشاف منابع طبیعی در دولت برای مقابله با تحریم ها چگونه انجام می شود؟

- آیا بهترین راه برای جبران کمبود درآمدهای کشور از فروش نفت، افزایش دریافت مالیات از خرف و مشاغل است؟

- برنامه های دولت برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی غیر از افزایش اخذ مالیات از جامعه چیست؟

*پرسشگری از مجلس شورای اسلامی

- هدف گذاری مجموعه قوانین مرتبط با منابع طبیعی، برای مدیریت اکتشاف منابع طبیعی چیست؟

- گزارش عملکرد تقنینی مجلس شورای اسلامی در مدیریت اکتشاف منابع طبیعی چیست؟

- نحوه عملکرد نظارتی مجلس شورای اسلامی بر مدیریت اکتشاف منابع طبیعی کشور چیست؟

- چرا مجلس شورای اسلامی برنامه جایگزینی مالیات برای کاهش درآمدهای نفتی کشور در دوران تحریم ها را مصوب می نماید؟

- چرا به زبان بازی های دولت در برنامه بودجه سالیانه پیرامون کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی رسمیت می بخشد؟

*پرسشگری از شورای نگهبان

- برنامه شورای محترم نگهبان در تایید صلاحیت نامزدهای آشنا به مدیریت اکتشاف منابع طبیعی در انتخابات مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی چیست؟

- چرا شورای نگهبان از نظارت استصوابی خود در تایید صلاحیت افراد واجد دانش و تجربه کافی در راستای مدیریت اکتشاف منابع طبیعی استفاده نمی کند؟

- آیا تایید مصوبات مجلس شورای اسلامی بدون داشتن برنامه برای مدیریت اکتشاف منابع طبیعی (به عنوان راهبرد اصلی مقابله با تحریم ها) و یا با افزایش سطح وابستگی به بیگانگان مغایر با قانون اساسی و شرع نیست؟

- آیا تداوم سیاست های ناقص در مورد کاهش وابستگی کشور به درآمدهای نفتی و انتقال فشار ناشی از آن در دوران تحریم ها به جامعه با تهدید کردن منافع عمومی مغایر با قانون اساسی و شرع نیست؟

- آیا جایگزینی کاهش درآمدهای نفتی با مالیات و وارد نمودن صدمه به حفظ استقلال ملی در دوران دشوار تحریم ها، مغایر با اصول قانون اساسی نیست؟

*پرسشگری از قوه قضاییه

- گزارش عملکرد نظارتی سازمان بازرسی کل کشور پیرامون قوانین معطوف مدیریت اکتشاف منابع طبیعی چیست؟

- از نظر سازمان بازرسی کل کشور نحوه هدف گذاری، سازماندهی و نظارت بر مدیریت اکتشاف منابع طبیعی در وزارتخانه ها و استان های کشور چیست؟

- ارزیابی سازمان بازرسی کل کشور از مدیریت اکتشاف منابع طبیعی در کشور برای مقابله با تحریم ها چیست؟

- گزارش عملکرد نظارتی سازمان بازرسی کل کشور پیرامون جایگزینی کاهش درآمدهای نفتی با مالیات چیست؟

- برنامه های نظارتی سازمان بازرسی کل کشور در سیاست های کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی چیست؟

*پرسشگری از رسانه های گروهی

- نقش رسانه های گروهی در هدف گذاری اکتشاف منابع طبیعی چیست؟

- رسانه های گروهی چگونه می توانند به سازماندهی اکتشاف منابع طبیعی در تقسیم کار ملی کمک نمایند؟

- چگونه می توان با کمک رسانه ها به گفتمان مدیریت اکتشاف منابع طبیعی در مقابله با تحریم ها دست یافت؟

- چرا رسانه های گروهی به رسالت تاریخی خود پیرامون خطرات جایگزینی کاهش درآمدهای نفتی با مالیات عمل نمی کنند؟

- برنامه رسانه های گروهی در نقد و بررسی سیاست های جایگزین منابع طبیعی بجای درآمدهای نفتی در دوران تحریم ها چیست؟

*پرسشگری از اندیشمندان و فرهیختگان

- آیا زمان آن فرا نرسیده است که اندیشمندان به رسالت تاریخی خود چیرامون ضرورت مدیریت اکتشاف منابع طبیعی برای مقابله با تحریم ها ارائه نظر نمایند؟

- ارزیابی اندیشمندان جامعه از عملکرد تقسیم کار ملی در مدیریت اکتشاف منابع طبیعی چیست؟

- آیا بدون حضور فعال عمومی اندیشمندان و فرهیختگان می توان به گفتمان سازی علیه تحریم ها پرداخت؟

- آیا اندیشمندان و نخبگان جامعه به انتقال فشار تحریم ها به جامعه را بجای جایگزینی درآمدهای نفتی با منابع طبیعی جدید تایید می کنند؟

- اندیشمندان و نخبگان چه راهکارهای عملی برای کشف منابع طبیعی جدید و جایگزینی آنها بجای منابع نفتی پیشنهاد می کنند؟