به گزارش حلقه وصل، هزاران سال است که گاو، جزئی از زندگی روزانه کشاورزی به شمار می‌آید. انسان در برابر حفاظت، نگهداری و تغذیه این حیوان، از فراورده‌های گوناگون آن استفاده می‌کرد. نزدیک به 6 هزار سال پیش از میلاد مسیح، بشر شیوه زندگی خود را تغییر داد، شکار حیوانات را کنار گذاشت، به زراعت پرداخت و به اهلی کردن حیوانات همّت گماشت. نخست سگ و سپس گوسفند و بز و بچه گاو را اهلی کرد.
اگر چه چگونگی اهلی شدن گاو کاملاً مشخص نیست اما زمان آغاز آن از آثار باستانی و نشانه‌های باستانشناسی پیدا است. یکی از تمدنهای نخستین که به اهلی کردن گاو پرداخت درخاورمیانه قرار داشت. کتیبه‌ای از معبدی در عراق به دست آمده که مربوط به 4500 سال پیش از میلاد مسیح است وشخصی را در حال دوشیدن شیر از گاو نشان می‌دهد. باستان شناسان چنین نتیجه گیری می‌کنند که اهلی شدن گاو در آسیا خاور میانه بین 4 هزار و 500 تا 6 هزار سال قبل از میلاد انجام شده است. شواهدی دیگر نشان می‌دهد که در همین زمان، اهلی شدن گاو در اروپا به طور جداگانه‌ای نیز انجام شده است.
در حال حاضر، حدود یک میلیون و 600 هزار واحد دامداری زیر نظر اتحادیهی دامداران ایران مشغول به فعالیت هستند که وظیفه تامین گوشت و شیر کشور را به عهده دارند. بر اساس آمارهای اعلام شده توسط وزارت کشاورزی، در حال حاضر 3 میلیون نفر در امور دامپروری کشور در قالب واحدهای صنعتی، سنتی، دامی کوچک و بزرگ و عشایری فعالیت دارند که ارزش سرمایهی آنان در زیربخش دام و طیور بیش از 209 هزار میلیارد ریال است. این مساله نشانگر اهمیت بسیار بالای صنعت دام و طیور در اقتصاد کشور است
شروع کار با 2 گاو بود
قادر دشتی که 46 بهار از عمرش می گذرد، هم اکنون ساکن دهلران است. او دارای 4 فرزند پسر است که هر 4 فرزندش در فعالیتها به او کمک می کنند. او که فردی با انگیزه و بانشاط است درباره ورودش به عرصه پرورش گاو شیرده این چنین می گوید:«شغل پدرم گاوداری بود. من همیشه بعد از تعطیل شدن مدرسه به سوله گاوداری می آمدم و هم بازی می کردم و هم به پدرم کمک می کردم. کم کم به این شغل علاقمند شدم. درنظرم بود که وقتی بزرگتر شدم شغل پدرم را ادامه دهم. زمان گذشت و من بزرگتر شدم. تحصیلاتم را نتوانستم تا دانشگاه ادامه دهم. از طریق یکی از دوستانم با حرفه کابینت سازی آشنا شدم. کار کابینت کار هنری بود و از انجام آن رضایت داشتم درآمدش هم بد نبود. حرفه کابینت سازی را تا مدتی ادامه دادم در کنارش دست و پا شکسته پرورش گاو شیری را هم انجام می دادم. اما بعد از مدتی کار و کاسبی چوب و کابینت سازی به دلیل رکود مسکن کساد شد و همچنین دست هم زیاد شده بود. این شد که خیلی زود تغییر رویه دادم به صورت جدی تر وارد شغل پرورش گاو شیری شدم.»
او می افزاید: «سوله پدری که در اختیارم بود، فقط باید یک برنامه ریزی مدون انجام می دادم تا گاوداری از نو راه بیفتد. شروع کارم فقط با 2 راس گاو بود. هم کار کابینت می کردم و هم کار گاوداری. اما با توسعه کارم در گاوداری و افزایش تعداد گاوها از 4 فرزند پسرم هم کمک گرفتم. الان با هم کار پرورش گاو شیری را انجام می دهیم. این شغل در دهلران به دلیل آب و هوای خوب و دشت های فراوان، درآمدزایی خوبی دارد. وقتی هوا خوب باشد گاوها را به دشت می بریم و وقتی هوا مساعد نباشد در سوله به گاو ها علوفه می دهیم. هزینه علوفه گاو ها خیلی بالاست و به صرفه نیست که همواره علوفه بدهیم. برای 6 نفر اشتغالزایی داشته ام. از درآمدم راضی هستم. با درآمد این شغل یکی از پسرهایم داماد شده است.»
گاوداری شغل پربرکتی است
این پرورش دهنده گاو شیری خاطرنشان می کند: «در حال حاضر 20 عدد گاو شیری دارم که از فروش شیرهای این گاوها کسب درآمد می کنم. اول هر سال تعدادی تلیسه ( گوساله جوان ماده نزاییده) نیز خریداری می کنم تا بزرگ شوند. تلیسه ها معمولا 8 ماهه هستند. زمان باردار شدن این تلیسه ها در 16 تا 18 ماهگی آنها است. یعنی نزدیک به 8 الی 10 ماه از آنها مراقبت می کنیم تا به زمان استاندارد باروری برسند. وقتی 18 ماهه شدند از طریق لقاح مصنوعی آنها را بارور می کنیم. از هر گاو تلیسه 10 بچه در 10 سال متوالی می شود گرفت. بعد از مدتی وقتی این گاوهای شیری پیرتر شدند آنها را به کشتارگاه تحویل می دهیم. این چرخه هر سال تکرار می شود. بعضی گوساله ها را هم می فروشیم. یعنی درآمدم هم از فروش شیر و هم از فروش گوساله و هم از فروش گوشت است.»
قادر دشتی اظهار می کند: «گاوداری واقعا شغل لذت بخشی است. من می گویم این شغل شغل سود در سود است. ضرر ندارد. تماما برکت است.. تولید روزانه شیر در مزرعه ما به طور میانگین 25 تا 20 کیلوگیرم از هر گاو است. هر گاو با توجه به نژادش شیردهی متفاوتی دارد. شیرها را به قیمت هر کیلو 2 هزارتومان می فروشیم. برای فروش شیر مشکلی نداریم حتی شرمنده اقوام می شویم. شیر زود به فروش می رسد. بستنی فروش ها، لبنیاتی ها و فروشگاه ها مشتری دائم ما هستند. میانگین درآمد ماهانه مزرعه پرورش گاو شیری با کسر هزینه های جاری ماهانه 15 میلیون تومان است. با توجه به تجربه ای که از پدرم در نگهداری از گاوها به یادگار دارم دامپزشک گاو ها خودم هستم و درمان گاوها و واکسن زدن آنها با خودم است. البته دامپزشکی را به پسر بزرگم هم یاد دادم.»
لقاح مصنوعی انجام می دهیم
او می افزاید: «امروزه دورانی که دامداران به انتظار لطف طبیعت، زاد و ولد دامهای خود را تسلیم سرنوشت می کردند سپری شده است. علم و دانش به کمک بشر آمده و میزان زاد و ولد را در دامها به مقدار زیادی بالا برده است. برای موفقیت در کار دامداری همراه شدن با پیشرفتهای علمی ضروری به نظر می رسد. متخصصان علوم دامپروری عقیده دارند تلقیح مصنوعی یکی از پیشرفتهایی است که درعصر حاضر می تواند کمک زیادی به دامداران کند. استفاده از گاوهای ممتاز برای افزایش انتقال توان تولید، کنترل امراض ومهمتر از همه اصلاح تعداد بیشماری دام همگی مدیون تلقیح مصنوعی است. استفاده از این روش بسیار مفید فایده و به صرفه است. در این روش اسپرم گاو نر را با سوزن به رحم گاو ماده انتقال می دهند بعد از گذشت 9 ماه و 9 روز گوساله بدنیا می آید. از زمان باروری تا 8 ماه گاو ماده شیر می دهد. در 40 روز آخر، شیر مادر قطع می شود تا گاو ماده آماده بدنیا آوردن گوساله شود. بعد از بدنیا آمدن گوساله بعد از 40 روز دوباره به گاو ماده سوزن می زنیم تا بارور شود. معمولا گاو ماده با این روش ظرفیت باروری برای 10 گوساله را دارد. هزینه هر سوزن بین 50 تا 200 هزارتومان است که با توجه به نژاد گاو قیمت ها متفاوت است».
هزینه های مختلف در یک گاوداری
این فعال اقتصاد مقاومتی خاطرنشان می کند: «بیشترین هزینه مربوط به تغذیه است که این هزینه در ایران متجاوز از 60 درصد است. پس خرید به موقع علوفه و خوراک و کاهش ضایعات آن در کاهش هزینه تغذیه موثر است. یک دامپرور آگاه، موقع فراوانی محصول یا سر فصل، خوراک دام خود را تهیه می نماید. تولید شیر و گرفتن گوساله هدف نهایی و بازدهی یک گاوداری شیری است و گاوی که آبستن نشود یا تولید پائینی داشته باشد، نگه داری اش اقتصادی نیست. معمولا هر گاو به ازای هر کیلو شیر 2 تا 5 برابر علوفه مصرف می کند. گاوداری مانند هر سازمانی نیازمند اداره و مدیریت صحیح است. هیچ کس نمی تواند با اتکای به سرمایه خود در کار گاوداری موفق شود بدون آنکه اصول مدیریت را رعایت کند. دامپرور با موجود زنده سر و کار دارد که تعطیل بردار نیست و مراقبت دایمی و شبانه روزی میخواهد. تنها داشتن گاو اصیل کافی نیست، مدیریت باید عالی باشد.»
با دو راس گاو هم می توان شروع کرد
قادر دشتی می گوید: «من انتظاری از دولت ندارم. فقط باید به این جوانها کمک کرد. باید برای جوانان اشتغالزایی کرد. باید برای جوانان امید و انگیزه ایجاد کرد. جوانان با خیلی از مشاغل آشنایی ندارند. باید به جوانها آموزش داد که با 2 راس گاو هم می شود شروع کرد. جوانها باید بدانند که باید از کم شروع کرد تا به قله موفقیت رسید. مثلا 2 راس گاو اگر در روز 50 کیلو شیر بدهد و کیلویی 2 هزار تومان هم که این شیرها را بفروشند می شود 100 هزار تومان. با یک حساب سرانگشتی می بینیم که می شود حتی با 2 راس گاو هم پیشرفت کرد. زندگی یک زن و شوهر با ماهی 3 میلیون تومان در ماه نمی چرخد؟ در سال اول 2 راس است و از سالهای بعد گاو ماده بارور می شود و تعداد گاوها افزایش می یابد. تعجب می کنم از این جوان هایی که در روستا با وجود این همه پتانسل و ظرفیت، باز هم برای کار به شهر می روند و متاسفانه اکثرا در شهر هم به دلیل ناشی بودن یا سرگرم شدن با شغل های کاذب شکست می خورند.»