پایان عصر انحصار در تاریخ؛ بورس آمریکا تَرک خورد

به گزارش حلقه وصل: سال‌هاست که صنایع و بزرگ تاثیرگذار بر اقتصاد جهان در انحصار آمریکا و برخی از کشورهای اروپایی بوده است؛ این صنایع نه صرفا در این کشورها بلکه در سایر کشورها هم تحت نفوذ و کنترل آنها قرار داشته است.

ذغال‌سنگ
برای مثال، صنعت ذغال‌سنگ در دوره‌های مختلف و در کشورهای گوناگون تحت تأثیر انحصار یا اولیگارشی بازار بوده است.

شرکت‌های بزرگ آمریکایی و بریتانیایی نظیر U.S. Steel و Consolidation Coal Company در قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ کنترل عمده‌ای بر بازار داشتند؛ حتی این شرکت‌ها در شوروی و چین، دولت مالکیت کامل معادن ذغال سنگ را در اختیار داشتند و بازار کاملا انحصاری بود.

اگرچه در اروپا و آمریکا اکنون این صنعت به شکل رقابتی درآمده است اما شرکت‌های بزرگی نظیر Peabody Energy و Arch Resources همچنان نقش کلیدی دارند.

نفت
این شرایط در نفت وضعیت بسیار پیچیده‌تری دارد؛ این انحصار گاهی توسط شرکت‌های خصوصی بزرگ و گاهی توسط دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی اعمال شده است.

برای مثال جان دی. راکفلر در اواخر قرن ۱۹ با تاسیس شرکت Standard Oil در آمریکا(سال ۱۸۷۰)، نخستین انحصار بزرگ نفتی جهان را ایجاد کرد.
این شرکت تا اوایل قرن ۲۰ بیش از ۹۰ درصد صنعت نفت آمریکا را تحت کنترل داشت و بعدها به شرکت‌های ایکسون موبیل، شورون و آموکو (که بعدها جزئی از BP شد) تقسیم شد.

پس از پس از فروپاشی Standard Oil، ۷ شرکت بزرگ نفتی غربی که به «هفت خواهران» (Seven Sisters) معروف شدند، کنترل بازار جهانی نفت را به دست گرفتند. 

این شرکت‌ها، Exxon (اکسون، آمریکا)، Mobil (موبیل، آمریکا، بعدها با اکسون ادغام شد)، Chevron (شورون، آمریکا)، Gulf Oil (گلف اویل، آمریکا، بعدها با شورون ادغام شد)، Texaco (تکساکو، آمریکا، بعدها بخشی از شورون شد)، BP (بریتیش پترولیوم، بریتانیا)، Royal Dutch Shell (رویال داچ شل، هلند-بریتانیا) هستند که تا دهه ۱۹۷۰ تقریبا کنترل ۸۵ درصد نفت جهان را در اختیار داشتند.

اکنون نیز هنوز این بازار تحت کنترل چند شرکت است اما پس از تاسیس اوپک این انحصار از کنترل شرکت‌های اروپایی و آمریکایی خارج شده و ایران، چین، روسیه و عربستان هم بر بازار نفت تاثیرگذار هستند.

هوش مصنوعی
صنعت هوش مصنوعی در حال حاضر تحت تسلط تعداد محدودی از شرکت‌های بزرگ فناوری است که بیشتر در آمریکا مستقر هستند. این شرکت‌ها با در اختیار داشتن منابع عظیم داده، زیرساخت‌های پیشرفته و سرمایه‌گذاری‌های کلان، نقش بسزایی در توسعه و پیشرفت هوش مصنوعی ایفا می‌کنند.

شرکت‌های ماکروسافت با (OpenAI)، گوگل با (DeepMind)، آمازون با (با ارائه خدمات هوش مصنوعی از طریق AWS و توسعه دستیار صوتی الکسا) از فعال‌ترین شرکت‌های آمریکایی به شمار می‌روند.

اخیرا چین هم تلاش زیادهای زیادی برای کاهش انحصار در این صنعت انجام داده است و می‌توان در این زمینه به سرعت به آمریکا نزدیک می‌شود. شرکت‌های باید.، علی‌بابا و تنسنت در این حوزه فعال هستند.

با وجود تحریم‌های غرب و محدودیت در دسترسی به تراشه‌های پیشرفته، توسعه‌دهندگان چینی با اشتراک‌گذاری منابع و همکاری‌های داخلی، به پیشرفت خوبی در این زمینه دست ‌یافته‌اند که در این زمینه می‌توان به شرکت دیپ‌سیک (DeepSeek) با توسعه مدل‌های هوش مصنوعی کارآمد اشاره کرد که بازار رقبا را متلاطم کرده است.

این شرکت ۶ میلیون دلاری چینی در یک روز به دنبال محبوبیت شدید آن، ارزش سهام شرکت انویدیا (NVDA)، یکی از پیشگامان تولید تراشه در هوش مصنوعی را بیش از ۶۰۰ میلیون دلار کاهش دهد.

گفته می‌شود ترس سرمایه‌گذاران از پیشرفت سریع چین در حوزه هوش مصنوعی و سبقت گرفتن از آمریکا که موجی از ترس را در میان آنها ایجاد کرد، باعث سقوط وال‌استریت شد.

تغییر مسیر تاریخ 
عضو هیات‌علمی هوش‌مصنوعی و بیوانفورماتیک، دانشکده‌ی مهندسی کامپیوتر، دانشگاه صنعتی شریفف علی شریفی زارچی معتقد است که با کاهش بیش از ۶۰۰ دلاری ارزش سهام انویدیا و ارزش غول‌های فناوری آمریکا به میزان بیش از یک تریلون دلار، تنها چند روز پس از انتشار کد و پارامترهای شرکت DeepSeek چین، می‌تواند این موضوع تغییر مسیر تاریخ هوش‌مصنوعی در جهان در نظر گرفت.

وی با اشاره به سقوط ارزش شرکت‌های بیوتکنولوژی آمریکا در ۲۵ سال پیش که تغییر تاریخ دانش و فناوری ژنتیک و بیوتکنولوژی را رقم زد، این شرایط را نویددهنده تغییر مسیر تاریخ در هوش مصنوعی می‌داند.

دنیا تجربه انحصار در صنایع بزرگ را طی سال‌های متمادی داشته است اما اکنون این روند انحصاری با این شرکت چینی شکسته شده و باید دید که آیا این مسیر در سایر صنایع نیز ادامه پیدا می‌کند یا نه.