به گزارش حلقه وصل، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان بعد از ظهر امروز در صحن علنی مجلس در پاسخ به سوال چند تن از نمایندگان در خصوص رژیم حقوقی دریای خزر، گفت: اگر به تاریخ معاصر ایران دقت داشته باشیم تنها حکومتی که در آن یک وجب از خاک و آب ایران عزیز ما مورد مذاکره قرار نگرفته و از دست نرفته، نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران است.
وی اضافه کرد: سلسله های پادشاهی گذشته را نگاه کنیم متاسفانه در تمام آن دوران قسمت هایی از ایران جدا شد و تنها در دوران جمهوری اسلامی است که علیرغم یک جنگ تحمیلی و فشارهای فراوان حتی یک وجب از خاک ایران از ما جدا نشده و این افتخار بزرگ است برای این نظام و مردم بزرگوار که در برابر همه فشارها مقاومت کردند و با خون شهدای گرانقدر خود از وجب به وجب خاک کشور خود دفاع کردند.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران از ابتدای فروپاشی دولت شوروی تمام هم خود را برای حفظ منافع خود در دریای خزر قرار دهد داده است، اظهار داشت: بنده به عنوان معاون حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه در دهه هفتاد شمسی اولین اجلاس مدیران حقوقی پنج کشور ساحلی دریای خزر را برگزار کردیم و از آن زمان به مدت ۲۱ سال مسئولان مختلف وزارت امور خارجه با هدایت شورای عالی امنیت ملی مسئولیت مذاکرات را برعهده داشتند.
ظریف اضافه کرد: این مذاکرات بسیار دشوار بود و تمام تلاش ما در این بود که حق جمهوری اسلامی ایران در تمامی این مذاکرات حفظ شود و به همین دلیل است که مذاکرات ۲۱ سال به طول کشیده است.
وی تاکید کرد: در طول مدت ۲۱ سال پروتکل های مختلف در خصوص حمایت از محیط زیست دریای خزر، ماهیگیری در دریای خزر و دیگر موضوعات مطرح شد و برای حفظ آبزیان دریای خزر و حفظ محیط زیست آن دریا به تایید رسید و در نهایت هم کنوانسیون جامع حقوقی دریای خزر که موضوع اصلی مذاکرات ما در ۲۱ سال بود به نتیجه رسید.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: این مذاکرات در سال ۹۵ و ۹۶ مراحل نهایی خود را طی کرد و پس از آن مراحل داخلی را در کشورهای عضو این کنوانسیون طی کرد. در نهایت این مذاکرات در سال ۱۳۹۷ و پس از تصویب در شورای عالی امنیت ملی به تصویب رسید.
ظریف تصریح کرد: هیچ چیز بدون تصویب مجلس شورای اسلامی قطعاً نهایی نخواهد شد. نکته‌ای در خصوص چارچوب حقوقی و سیاسی تنظیم کنوانسیون حقوقی دریای خزر خدمت نمایندگان محترم و مردم شریف ایران عرض کنم.
وزیر امور خارجه در خصوص اینکه آیا در این کنوانسیون سهمی برای جمهوری اسلامی ایران از پهنه آبی یا زیر بستر دریای خزر تعیین کرده‌ام یا خیر تصریح کرد: آنچه که در کنوانسیون کاملا مشخص است آن که ما در این دو زمینه به نتیجه نرسیدیم و مصوب شد این موضوع در کنوانسیون بر اساس قراردادهای دوجانبه تصویب بشود.
وی گفت: اما در خصوص پهنه آبی با توجه به مشکلاتی که در این زمینه از زیر بستر در دهه ۷۰ پیدا شد، آنها خودشان به صورت دوجانبه توافقاتی را امضا و در مورد روی آب توافق کردند که تنها در صورتی تقسیم روی آب مورد تایید قرار بگیرد که هر پنج کشور توافق کنند.
ظریف خاطرنشان کرد: در کنوانسیون حقوقی دریای خزر با اقداماتی که انجام دادیم تلاش کردیم که مانع از آن شویم جمهوری اسلامی ایران با عمل انجام شده مواجه شود. کار دیگری که در کنوانسیون صورت گرفته است برای تنظیم خط مبدا است. سواحل دریای خزر در جمهوری اسلامی ایران سواحل مناسبی نیست.
وزیر امور خارجه گفت: ما هیچ تضرسی در سواحل نداریم و تقریبا سواحل ما صاف هستند که این برخلاف سایر کشورها است که سواحل مضرس دارند و در تقسیم خط مبدا به روش سنتی می‌توانستند حقوق بیشتری از ایران را داشته باشند.
وی ادامه داد: بر همین اساس هم تاکید کردیم که خط مبدا همه باید مورد توافق هر پنج کشور قرار بگیرد که این به معنای آن است که تا زمانی خط مبدا ایران مشخص نشود خط مبدا دیگران هم پذیرفته نخواهد شد و اسامی آن به صورت ویژه در کنوانسیون و در ماده یک آن اعلام شده که کشورهایی که سواحل آن ها موضع نامناسبی را برایشان فراهم آورده است، می‌توانند از وضعیت ویژه‌ای برخوردار باشند.
ظریف تاکید کرد: جمهوری اسلامی ایران در اعلامیه ای که در زمان تصویب کنوانسیون و در زمان امضای ان صادر کرده به صراحت گفته که این بند از کنوانسیون مربوط به جمهوری اسلامی ایران است. باید خط مبدا ایران به صورتی ترسیم شود که ما با کشورهایی که دارای طول ساحل مشابه هستند، دریای سرزمینی مشابهی هم داشته باشیم.
وزیر امور خارجه گفت: تمامی تضمین های لازم برای آنکه نتوانند بدون حضور ما تصمیم بگیرند، گرفته شده است چون در واقع وضعیت حقوقی دریای خزر بر خلاف روابط ایران و عراق در اروندرود یک وضعیت دو جانبه نیست. در مورد ایران و عراق و در خصوص اروندرود موضوع دو جانبه است که توافقنامه ۱۹۷۵ بر آن حاکم است و تا زمانی که دو کشور با یکدیگر توافق نکنند امری انجام نخواهد شد.
وی خاطرنشان کرد: اما در مورد دریای خزر پنج کشور حضور دارند، ما در این کنوانسیون توانستیم بندی را بگنجانیم که خط مبداء بدون توافق همه اعضا تعیین نشود.
ظریف گفت: به غیر از این نکته که در واقع تضمینی برای ما به حساب می آید و همچنین نکته قبلی که در خصوص وضعیت نامناسب سواحل ایران در دریای خزر بود، هیچ تصمیم‌گیری دیگری در مورد بستر، زیر بستر و یا پهنه دریای خزر صورت نگرفته است. آنچه که در کنوانسیون حقوقی دریای خزر مورد توجه قرار گرفته، ترتیبات زیست‌محیطی، کشتیرانی و تعیین حدودی است که پس از تعیین خط مبدا انجام خواهد شد.
در رابطه با تمامیت ارضی و آبهای ایران با هیچکس تعارف نداریمظریف ادامه داد: اینها نکاتی است که در این کنوانسیون دیده شده است. اول آن که سیاست جمهوری ایران اسلامی نزدیکی و داشتن رابطه خوب با همسایگان است و این توافق تضمین می‌کند که ما رابطه خوبی را با همسایگان داشته باشیم. دوم آن که این توافق مانع از این می شود که پهنه دریای خزر تبدیل به محیطی برای حضور نیروهای بیگانه شود، البته کشورها بر اساس حقوق بین الملل در آب های سرزمینی خودشان آزاد هستند.
وی گفت: آنچه که ضرورت داشته به عنوان یک پهنه آبی مشترک مورد توجه قرار بگیرد این است که ما اجازه ندهیم این پهنه آبی مشترک به منطقه‌ای برای حضور نیروهای خارجی به خصوص آمریکا تبدیل شود و این حضور در سرزمین تبدیل به حضور در دریای خزر شود که این نکته بسیار مهم امنیتی برای ما به حساب می آید.
وزیر امور خارجه ادامه داد: این موضوع را دوستان ما حتما توجه داشته باشند که ما ضمن آنکه بر روابط بسیار خوب با همه همسایگان خود تأکید داریم اما در رابطه با سرزمین جمهوری اسلامی ایران و تمامیت ارضی کشور و آبهای ایران با هیچکس تعارف نداریم. هیچ کس حاضر نیست آنچه که افتخار ایران در ۴۰ سال گذشته بوده که یک وجب از سرزمین ما برخلاف تمام دوران های گذشته از حدود جمهوری اسلامی ایران خارج نشود از دست برود و حتما از آن حراست و حفاظت خواهد شد. این دولت هم متعهد به آن است، مجلس هم حرف آخر را خواهد زد.
ظریف با بیان اینکه حتما پس از آن که خط مبدا مشخص شود، کنوانسیون را به مجلس شورای اسلامی ارائه خواهیم داد، تصریح کرد: علت آنکه ما هنوز کنوانسیون را جهت تصویب به مجلس ارائه نکرده ایم این است که کماکان تا تعیین خط مبدا تصمیم‌گیری برای مجلس در خصوص کنوانسیون دشوار خواهد بود.
وی بیان کرد: بر اساس این کنوانسیون همه طرف ها متعهد شدند که اجازه ندهند نیروهای خارجی در دریای خزر مستقر شوند. اما در عین حال این تصمیم را گرفتند که تا زمانی که اطلاعات کافی برای تصویب کنوانسیون یعنی تعیین خط مبدا وجود نداشته باشد کنوانسیون برای تصویب ارائه نشود.
وزیر امور خارجه افزود: ما با اجازه شورای عالی امنیت ملی کنوانسیون را امضا کردیم، تمام مراحل در شورای عالی امنیت ملی انجام شد و به تایید و امضای رهبری انقلاب رسید اما تصمیم نهایی به تصویب مجلس شورای اسلامی موکول خواهد شد.
کسی بدون اجازه ایران نمی تواند وارد آبهای سرزمینی ما شودظریف ادامه داد: روابط بین الملل بر اساس اعتماد نیست، روابط بین الملل بر اساس حمایت از منافع ملی است. هیچگاه ما منافع ملی خود را برای هر دلیلی به حراج نمی گذاریم و هیچ کس نمی تواند به سرزمین جمهوری اسلامی ایران و به منافع ملی ما چشم طمع داشته باشد.
وی گفت: ما با هم دوست هستیم، رابطه خوبی داریم، با روسیه رابطه راهبردی داریم، اما این به این معنا نیست که لحظه‌ای ما در حفظ تمامیت ارضی خود شک کنیم یا سوالی داشته باشیم.
وزیر امور خارجه با بیان اینکه ما نه خوشبین هستیم و نه بدبین، تصریح کرد: ما در روابط بین‌الملل اعتقاد داریم که هرکس منافع خودش را دنبال می کند و کسی برای منافع ملی ما دل نمیسوزاند، این را باید در همه مذاکرات در نظر داشته باشیم که داشتیم و انشاالله خواهیم داشت.
ظریف افزود: موضوع محیط زیست بسیار مهم است و برای ما هم از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است. ما در کنوانسیون حقوقی دریای خزر هم تاکید کردیم تا پروتکل الحاقی به کنوانسیون محیط زیست امضا و تصویب نشود، کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر قابل تصویب نیست.
وی بیان کرد: برای اینکه اقدامی در دریای خزر صورت بگیرد، سایرین باید بر اساس موازین خود نسبت به آن موافقت کنند. بحث امنیت خزر موضوع بسیار مهمی است و امنیت آن هم به هر پنج کشور ساحلی سپرده شده است اما این به آن معنا نیست که نیروی دریایی سایر کشورهای ساحلی بتوانند تا مرزهای ساحلی شما پیش بیایند.
وزیر امور خارجه خاطرنشان کرد: برخلاف قراردادهای ۱۹۲۱ و ۱۹۴۰ که اجازه می‌داد نیروی دریایی روسیه تا بندر انزلی پیش آید این کنوانسیون چنین اجازه ای به کسی نمی‌دهد. در واقع کسی بدون اجازه ایران نمی تواند وارد آبهای سرزمینی ما شود.