روند استیضاح رئیس‌جمهور در آمریکا

به گزارش حلقه وصل، پس از انتشار گزارش «رابرت مولر»، بازرس ویژه تحقیق در خصوص زد و بند کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ با روس‌ها در انتخابات 2016، عبارت «استیضاح» رئیس‌جمهور آمریکا در کنگره این کشور به گوش می‌رسد. تصویری که گزارش مولر از کاخ سفید ارائه کرده بود، سرشار از دروغ، تهدید و آشفتگی بود. با این حال گزارش مزبور رئیس‌جمهور آمریکا را به تبانی با روس‌ها در انتخابات گذشته ریاست‌جمهوری متهم نکرده است.

خبرگزاری رویترز روز جمعه در خصوص اینکه روند استیضاح یک رئیس‌جمهور در آمریکا چگونه است، گزارشی را منتشر کرده است. بر اساس این گزارش، برخی دموکرات‌ها بر این باورند که تلاش برای بیرون راندن ترامپ از قدرت ارزش اتلاف وقت ندارد چرا که جمهوری‌خواهان مجلس سنا را در کنترل خود دارند. برخی دموکرات‌های دیگر اما بر این باورند که دست‌کم این وظیفه اخلاقی را دارند که برای استیضاح ترامپ تلاش کنند.

کنگره آمریکا مشتمل بر دو مجلس نمایندگان و سنا است که اولی 435 عضو و دومی 100 عضو دارد. دموکرات‌ها اکثریت مجلس نمایندگان و جمهوری‌خواهان اکثریت مجلس سنا را در اختیار دارند.

* مواردی که بر اساس آن می‌توان رئیس‌جمهور را در آمریکا استیضاح کرد

بر اساس نوشته رویترز، قانون اساسی آمریکا می‌گوید که کنگره می‌تواند رئیس‌جمهور را به‌خاطر «خیانت، ارتشاء، جرایم سنگین و قانون‌شکنی» از قدرت برکنار کند. اینکه این موارد دقیقا چه معنایی می‌دهند، به نوشته رویترز نامشخص است.

«جرالد فورد»، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا پیش از آنکه در سال 1974 جای «ریچارد نیکسون» را که به‌خاطر جنجال واترگیت استعفا داده بود، در کاخ سفید بگیرد، اظهار داشته بود: «یک جرم قابل استیضاح، هر آن چیزی است که اکثریت مجلس نمایندگان آن را در برهه‌ای از تاریخ، چنین تشخیص دهد.»

«فرانک بومن»، استاد حقوق دانشگاه میسوری و نویسنده کتاب «تاریخ استیضاح» بر این باور است که کنگره در تعریف جرایم سنگین و قانون‌شکنی می‌تواند فراتر از قوانین جنایی موضوعه نیز عمل کند. از منظر تاریخی، جرایم سنگین می‌تواند مواردی چون فساد و سوءاستفاده از جمله «ممانعت از روند قضایی» را دربرگیرد. 

رویترز در گزارش خود تاکید کرده که این تلقی که استیضاح به معنای عزل رئیس‌جمهور از قدرت است دقیق نیست و از نظر فنی به معنای آن است که مجلس نمایندگان آمریکا رسما اتهاماتی را علیه رئیس‌جمهور به تصویب برساند.

بر اساس این گزارش، مجلس نمایندگان در واقع نقش اتهام‌زننده را دارد. قطعنامه‌ای با عنوان «بندهای استیضاح» از سوی مجلس نمایندگان آمریکا صادر می‌شود که به متهم کردن رسمی یک شخص در یک پرونده جنایی شباهت دارد.

تصویب این قطعنامه تنها به یک اکثریت نسبی ساده (نصف به علاوه یک رای) نیاز دارد.

پس از این اکنون نوبت سنا است تا یک مراسم شبیه به محاکمه را برگزار کند. اعضای مجلس نمایندگان نقش دادستان را ایفا می‌کنند و اعضای سنا، نقش هیات منصفه. رئیس دیوان عالی آمریکا نیز بر این محاکمه نظارت می‌کند. برای محکوم کردن رئیس‌جمهور و عزل او از قدرت، به دو سوم آرای مجلس سنا نیاز است.

* نکات قابل توجه

در تاریخ آمریکا سابقه نداشته که هیچ رئیس‌جمهوری به‌صورت مستقیم با استیضاح از قدرت برکنار شود. کناره‌گیری ریچارد نیکسون از قدرت پس از رسوایی واترگیت نیز با استعفاء صورت گرفت نه استیضاح. در سال 1868، «اندرو جانسون» و در سال 1998، «بیل کلینتون» استیضاح شدند که هیچ‌کدام توسط سنا از قدرت معزول نشدند.

نکته دیگر آنکه دیوان (دادگاه) عالی آمریکا نیز قادر نخواهد بود رای سنا در خصوص استیضاح یک رئیس‌جمهور را تغییر دهد یا ابطال کند. این بر خلاف یکی از توئیت‌های اخیر دونالد ترامپ است که مدعی شده بود اگر دموکرات‌ها قصد استیضاح او را داشته باشند، او از دیوان عالی خواهد خواست تا مداخله کند.

در شرایط فعلی، مجلس نمایندگان آمریکا از 235 عضو دموکرات و 197 عضو جمهوری‌خواه و 3 عضو مستقل شکل گرفته که به آن معناست که دموکرات‌ها بدون نیاز به کمک جمهوری‌خواهان قادر خواهند بود قطعنامه استیضاح را به‌تصویب برسانند. اما در سنا 53 جمهوری‌خواه در برابر 45 دموکرات و دو مستقلی قرار دارند که عموما به‌نفع دموکرات‌ها رای می‌دهند.

با این اوصاف، از آنجا که عزل ترامپ در سنا نیازمند 67 رای است، نه‌تنها تمام دموکرات‌ها و دو نماینده مستقل باید به عزل او رای مثبت دهند، بلکه 20 سناتور جمهوری‌خواه نیز باید همین کار را انجام دهند.

در صورت عزل ترامپ  از قدرت، تا پایان دوره چهار ساله او (20 ژانویه 2021)، معاون وی، «مایک پنس»، رئیس‌جمهور آمریکا خواهد بود.