نگاه شهید رئیسی به ظرفیت‌های داخل بود

حلقه وصل: نشریه حلقه‌وصل تصمیم گرفته‌ است تا به مناسبت سالگرد پرواز تلخ اردیبهشت‌ماه به‌ بازخوانی نشریه شماره 118 خود بپردازد.

شما یادداشت شفاهی دکتر بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت دولت سیزدهم را درمورد شیوه مدیریتی شهید رئیسی می‌خوانید؛

من از انتخابات سال ۹۶ با شهید رئیسی همراه بودم. من در بسیج جامعه پزشکی فعالیت می‌کردم و در سال ۹۶ در کمیته سلامت آیت‌الله رئیسی مسئولیت داشتم. در سال ۱۴۰۰ هم مجددا این توفیق را پیدا کردم که در کمیته سلامت در تدوین برنامه‌های حوزه سلامت حضور پیدا کنم. به خصوص در سال ۱۴۰۰ با تجربه‌ای که در سال ۱۳۹۶ به دست آمده بود، کمیته سلامت بسیار خوب عمل کرد و با راهنمایی‌هایی که آیت‌الله رئیسی داشتند، موفقیت بزرگی به دست آمد. در این سه سال برنامه‌هایی که در حوزه سلامت وجود داشت پیاده شد.

شرایط بد کرونایی در ابتدای دولت
در شروع دولت شرایط بسیار وحشتناک و بدی حاکم بود و روزانه تا ۷۰۰ نفر بر اثر کرونا فوت میکردند، یعنی هفته‌ای پنج هزار نفر هر روز به طور متوسط ۵۰ هزار بیمار به مراکز درمانی مراجعه می‌کردند، ۲۰ هزار بستری و ۸ هزار مریض بدحال ثبت می‌شد. آیت‌الله رئیسی به عنوان یک رئیس‌جمهور سلامت‌محور، در حوزه سلامت با قدرت کار می‌کرد. ایشان نه تنها در ایران بلکه در جهان باید به عنوان یک رئیس‌جمهور نمونه معرفی شود. ایشان شخصا برنامه‌هایی را در حوزه سلامت ارائه می‌داد که بسیاری از این برنامه‌ها در دوران ایشان پیاده شد.

اولین خواسته‌ای که مقام معظم رهبری در دیداری که هیئت دولت و آیت‌الله رئیسی با ایشان انجام دادند از دولت داشتند، کنترل اوضاع کرونا بود.

مهم‌ترین مساله در مهار کرونا واکسیناسیون بود. متاسفانه از شروع کرونا تا دولت آیت‌الله رئیسی فقط ۱۸ میلیون دُز واکسن ترزیق شده بود، آن هم برای کادر سلامت و افراد مسن. بعضا افراد مسن از ۴ و ۵ صبح در مراکز بهداشتی و تا ظهر در صف می‌ایستادند تا واکسن بزنند. کل واکسیناسیون روزانه، نزدیک ۷۰ هزار دُز بود. با این وضعیت مرگ و میر بسیار زیادی داشتیم. آیت‌الله رئیسی شخصا با رئیس‌جمهور چین تماس گرفتند و با پیگیری‌هایی که انجام دادند، واکسن به مقدار زیاد به کشور سرازیر شد. به طوری که گفتیم واکسن نه به شکل باران، بلکه به شکل سیل در حال آمدن است! آقای دکتر مخبر تماس گرفتند و گفتند این همه واکسن که وارد می‌شود به چه طریقی می‌خواهید تزریق کنید؟ من گفتم با تجربه‌ای که از دفاع مقدس داریم، هر کاری که مردم به آن وارد شوند، موفق می‌شود. ما با وارد کردن مردم، حسینیه‌ها، پادگان‌ها و مدارس را تجهیز کردیم و میزان واکسیناسیون در روز را به یک میلیون و ۶۰۰ هزار دُز رساندیم. در این شیوه در هر مرکز فقط یک کارمند را مامور می‌کردیم و او از مردم کمک می‌گرفت. همه افراد هم علاقه‌مند بودند و کمک کردند و در هفته، ۸ میلیون و ۶۰۰ هزار واکسیناسیون انجام شد. این باعث شد تا آذر ۱۴۰۰ میزان واکسیناسیون به حد قابل قبولی برسد. تا آذر ۱۴۰۰ تعداد ۱۲۲ هزار ثبت شد ولی از آذر ۱۴۰۰ تا امروز فقط ۲۲ هزارتا فوتی به جا ماند. 

آیت‌الله رئیسی فرمانده ستاد کرونا بود. ستاد کرونا به دستور مقام معظم رهبری تشکیل شده بود. آقای رئیسی به قدری حساس بود که جلسات را شخصا فرماندهی می‌کرد و بعضی اوقات در هفته، دو یا سه بار جلسه تشکیل می‌داد. در این جلسات تمام مسئولین مربوطه اعم از فرمانده کل نیروهای مسلح، آقای سردار باقری یا دادستان کشور یا آقای اشتری فرمانده فراجا یا حضور داشتند. آن موقع مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها و مسافرت‌ها تعطیل بود. به مرور همه این‌ها آزاد شد و تا پایان ۱۴۰۰، بسیاری از محدودیت‌ها از بین رفت. شخص آیت‌الله رئیسی در این قضیه نظارت داشت.

ما نه تنها واردات انجام دادیم، بلکه شش نوع واکسن برای کرونا تولید شد. این به خاطر تلاش شرکت‌های دانش‌بنیان و اهمیتی بود که آیت‌الله رئیسی به تلاش دانشمندان می‌دادند. تاکید ایشان بر تولیدات داخل، باعث شد ما در این زمینه خودکفا شویم، به طوری که نیاز به واردات از بین رفت. 

رئیس‌جمهور، به فکر محرومان
شورایی به اسم شورای سلامت در کشور وجود داشت که پیش از ریاست‌جمهوری آقای رئیسی، تقریبا تعطیل بود. در دولت آقای رئیسی این شورا فعالیت‌های خوبی داشت. یکی از مهمترین دیدگاه‌های آیتالله رئیسی توجه به محرومان و مستضعفان بود. یکی از کارهای بسیار مهم ایشان همگانی شدن بیمه بود. از اول انقلاب مدام از بیمه همگانی صحبت می‌شد، ولی اقدام جدی انجام نشده بود. با راهنمایی‌های ایشان، ۵ دهک نخست جامعه بیمه شدند. این کارِ خیلی بزرگی بود. این کار به افراد محروم جامعه کمک خوبی کرد. همچنین بیمه کودکان زیر هفت سال رایگان شد. بعضی اوقات خانواده‌های مستضعف پول لازم برای درمان کودکان خود را در اختیار ندارند؛ بچه درمان نمی‌شود و دچار عوارض می‌شود. این عوارض برای ۶۰ - ۷۰ سال آینده او را درگیر می‌کند... در دولت آیت‌الله رئیسی تمام بچه‌هایی که به پیوند حلزون گوش نیاز داشتند، به طور رایگان مداوا شدند. نزدیک ۱ میلیارد تومان هزینه درمان هر کودک بود ولی این درمان با دستور ایشان رایگان انجام گرفت.

صندوقی درست شد به اسم صندوق بیماران خاص و صعب‌العلاج. کسی که دچار سرطان یا بیماری‌های صعب‌العلاج می‌شود باید برای تامین هزینه‌های هنگفت آن، فرش زیر پایش را بفروشد. این صندوق در سال ۱۴۰۱ با پنج هزار میلیارد تومان شروع به کار کرد و در سال گذشته تقریبا با ۷ هزار میلیارد تومان به کار خود ادامه داد. امسال با تلاشی که انجام شد دارایی صندوق به ۱۲ هزار میلیارد تومان رسید.

خدمات متفاوت دولت شهید رئیسی
در بحث جوانی جمعیت، مشکلاتی به دلیل مدیریت‌های غلط پیدا شده است. رشد جمعیت ایران در ابتدای انقلاب خیلی خوب بود؛ بالای ۴ درصد، ولی این رشد کم شد. مجلس قانونی به اسم جوانی جمعیت تصویب کرد. آیت‌الله رئیسی در آخرین سخنرانی و آخرین برنامه خود، روز شنبه پیش از شهادت‌شان در سالن اجلاس سران در زمینه جوانی جمعیت سخن گفتند. متاسفانه نزدیک ۴ میلیون فرد نابارور در کشور هستند که خیلی دوست دارند بچه‌دار شوند ولی هزینه‌های زیاد این موضوع مانع آنهاست. آیت‌الله رئیسی به این موضوع توجه ویژه داشتند. درمان ناباروری در زمان ریاست جمهوری ایشان به وضعیتی رسید که مراکز دولتی تا ۹۰ درصد و مراکز خصوصی تا ۷۰ درصد هزینه‌ها را پوشش می‌دادند. مراکز بسیار زیادی در کشور ایجاد شده است: نزدیک ۱۲۰ مرکز درمان ناباروری سطح ۳. سطح ۳ بالاترین سطح است. علاوه بر این ۶۰ مرکز سطح ۲ نیز برای درمان ناباروری تاسیس شده است. 

در خدمات توانبخشی بیمه‌ای وجود نداشت، ولی بیمه‌ای برای پوشش خدمات توانبخشی ایجاد شد.

گوشِ شنوا
ایشان مرتبا به اعضای هیئت دولت می‌گفت با متخصصین مشورت کنید: «وشاورهم فی الأمر فإذا عزمت فتوکل علی الله». آنها را به مشورت بگیرید و نهایتا اگر به تصمیم و اجماع رسیدید، با توکل به خدا آن کار را انجام دهید. می‌گفتند اگر وجود داشته باشد، در مشورت‌ها آشکار می‌شود.

از میان کارهای اجرایی، برخی امورات جاری جاری هستند که در وزارتخانه‌ها و جاهای دیگر انجام می‌شود. آیت‌الله رئیسی یک انسان تحولگرا بود، نه در شعار، بلکه در عمل. یک عده تحول را دوست ندارند، می‌گویند وضع همیشه ثابت بماند، زیرا این تحول‌ها باعث نقد می‌شود. همین قضیه بیمه کاری تحولگرا بود. ایشان بر سلامت پیشگیری‌محور، نه سلامت درمان‌محور تاکید داشتند. برای همین طرحی با نظر ایشان ایجاد شد با اسم پزشکی برمبنای سلامت خانواده، طرح بسیار مترقی که امروزه یک طرح بین‌المللی شده است و بسیاری از سازمان‌های جهانی، آن را به اسم ایران می‌شناسند. در این طرح برای هر کدام از اعضای خانواده بر اساس کدملی یک پرونده سلامت ایجاد می‌شد، نه پرونده بیماری! پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها، پدرها و مادرها نقش مهمی در سلامت دارند. برخی فکر می‌کردند فقط از طریق پزشک خانواده باید کنترل‌ها انجام گیرد، در حالی که پزشک خانواده بسیار پرهزینه بود. طبیعی است هر کار تحولگرایی نقد هم به دنبال دارد، ولی باید ببینیم این نقدها تا چه حد وارد است. ایشان در این زمینه اهل بحث بود. در هر مجمعی شرکت می‌کرد، با حوصله گوش میداد. گاهی ممکن بود بعد از اتمام جلسه به صحبت افرادی که نظری دارند گوش دهد. ایشان واقعا گوش شنوا داشتند. هیچ رئیس‌جمهوری به اندازه ایشان در جمع‌های دانشجویی، در جمع پرستارها یا در جمع متخصصان حاضر نمیشد. 

تحول در نظام سلامت
در دولت آیت‌الله رئیسی با پیگیری ایشان، پروژه‌های نیمه‌تمام به اتمام رسید. در این مدت حدود ۱۷ هزار تخت بیمارستانی افتتاح شد. بعضی از بیمارستان‌ها لانه کبوتر و کلاغ شده بود! بیمارستان شهریار ۳۴ برای مردم آینه دق شده بود. در ۴ ماه، از روز میلاد امام عصر تا روز غدیر، دو هزار تخت بیمارستانی در تهران اضافه شد. این یک رکورد است که فکر نمی‌کنم دگر قابل تکرار باشد.

در تهران بیشتر مراکز درمانی از خیابان انقلاب به بالا و بیشتر جمعیت ساکن خیابان انقلاب به پایین است. برای رفع این تناقض، حلقه‌ای در نظر گرفته شد و حلقه سفید نام گرفت. این حلقه از ملارد شروع می‌شد، شهریار، اسلامشهر، شهر ری و ورامین را در بر می‌گرفت. این طرح مردم مستضعفی را که در جنوب تهران و در قسمت‌های جنوب غربی آن قرار گرفته‌اند تحت پوشش قرار میداد.

در کل کشور ۱۵۰ هزار تخت بیمارستانی وجود دارد. اضافه شدن ۱۷ هزار تخت، افزایش حدود ۱۴ درصد به تخت‌های موجود است. نزدیک ۳۸۰ دستگاه سنگین پزشکی مثل ام‌ آر آی، سیتی اسکن، شتاب‌دهنده و آنژیوگرافی در کشور توزیع شد و عمدتا به مناطق محروم کشور رسید. 

در حوزه بهداشت ۲ هزار و ۷۰۰ پروژه بهداشتی، خانه‌های بهداشت و مرکز جامع سلامت در کل کشور افتتاح شد. ۵۰۰ پروژه مرکز درمانی همزمان افتتاح شد که یک جهش بسیار بزرگ در حوزه سلامت به شمار می‌رود.

تولید افتخارآمیز ملی
نزدیک ۲۵ هزار نیرو در این دولت استخدام شدند. بزرگترین قدرت هر حوزهای، نیروی انسانی است. نیروی انسانی است که جهت را تعیین میکند.

مساله مهم حوزه سلامت، نیروی انسانی است. آیت‌الله رئیسی رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی هم بودند. با تاکید ایشان ظرفیت رشته‌های پزشکی با ۲۰ درصد افزایش سالانه، ارتقا پیدا کرد. این یکی از کارهای بسیار مهم بود. در مناطق محروم کشور، ظرفیت تخصصی ۶۵ درصد و ظرفیت فوق‌تخصص حدود ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد. ۲۵ درصد هم رشته‌های فلوشیپ و تکمیلی رشد داشت. این موارد شاید در زمان دولت نمایان نمیشد، زیرا آموزش نتیجه‌اش به تدریج معلوم می‌شود و سرمایه‌گذاری برای آینده است.

نه تنها در داخل، بلکه در خارج هم توجه ویژهای به این حوزه وجود داشت. در کربلا دانشگاه پزشکی تهران، شعبه پزشکی ایجاد کرد. این افتخار بسیار بزرگی بود که تمام هزینه‌های آن را دولت عراق پرداخت کرد. آیت‌الله رئیسی بحث دیپلماسی سلامت را نیز مدنظر داشت. در سفرهایی به آفریقا و آمریکای جنوبی و دیگر مناطق که ما خدمت ایشان بودیم به معرفی دانش‌بنیان‌ها تاکید داشت. دستگاهی تولیدشده توسط دانشمندان ایرانی که به اندازه گوشی موبایل است و نوار قلب می‌گیرد، یکی از تجهیزاتی بود که در این سفرها هدیه می‌دادیم.

در ونزوئلا یک نمایشگاه پزشکی برگزار شده بود. ایشان با افتخار قدم میزد و در مقابل هر کدام از دستگاه‌ها میگفت این دستگاه تولید ماست. من فکر نمیکنم مشابه چنین رئیس‌جمهوری در تاریخ وجود داشته باشد که در حوزه سلامت، افتخارات را شخصا معرفی کند. او این افتخارات را به آقای مادورو نشان می‌داد و معرفی می‌کرد. حتی داروهایی هم آنجا بود که ایشان خودشان استفاده کرده بودند و با افتخار عنوان می‌کردند ما چنین دارویی داریم که در سطح بین‌المللی قابل ارائه است. 

اعتماد به توان داخل
در دوران آیت‌الله رئیسی در افزایش رشته‌های حوزه سلامت بسیار موفق بودیم. ایجاد دانشکده‌های علوم پزشکی جدید به خصوص در مناطق محروم بسیار موفق‌آمیز بود. اعتقاد این بود که همه علم نمی‌تواند در شهرهای بزرگ باشد، بلکه در جاهای کوچک‌تر هم میشود دانشکده‌هایی ایجاد کرد که دانشجویان از آن استفاده کنند.

در حوزه دانش‌بنیان یک رشد ۱۰۰ درصدی رخ داد. کلا در علوم پزشکی ۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان داشتیم که به ۱۵۰۰ شرکت رسید. تولید دارو ۹۹ درصد و تولید تجهیزات پزشکی ۴۰ درصد افزایش پیدا کرد. آیت‌الله رئیسی می گفتند اگر چیزی را تولید کردید و به آن اطمینان دارید به هیچ‌وجه نباید آن را وارد کنید.

من تقریبا در تمام سفرهای استانی رئیس‌جمهور ایشان را همراهی کردم. بنابراین شخصا در هر استان در جریان برنامه‌های ایشان در حوزه سلامت بودم. بعضا باید در این خصوص در شورای اداری گزارش میدادم. ایشان نه تنها در مراکز استان‌ها، بلکه در جاهای دورافتاده هم حضور می‌یافتند. در سفری که به گرگان رفته بودند، در یک منطقه بسیار دوردست استان، افرادی اصرار داشتند که در این منطقه به آمبولانس نیاز داریم. از همان جا تماس گرفتند دستور لازم را صادر کردند. در بعضی موارد اصرار داشتند که حتما به لحظه، مشکل حل شود. 

گلایه نمیکرد
جلسات هیئت دولت شاید همه مطالبش منعکس نمی‌شد. آیت‌الله رئیسی اصرار داشتند برخی مطالب منعکس نشود. بعضا گلایه‌هایی در حوزه‌های مختلف انجام میگرفت ولی منتشر نمی‌شد. ایشان به شدت ولایتمدار بود. گزارش‌های مربوط به دولت را خودشان دوشنبه بعد از ظهرها به مقام معظم رهبری ارائه می‌داد و رهنمودهایی از آقا می‌گرفت. اگر آقا صحبتی میکردند یا مطلبی می‌گفتند، آن مطلب را در هیئت دولت مطرح میکرد و از افراد میخواست که طبق نظری که آقا داده‌اند، کارها انجام شود. 

آقا تاکید کرده بودند که به هیچوجه نباید اختلاف ایجاد شود و سران قوا باید با هم باشند. دلگیری‌هایی بعضی موقع‌ها پیش می‌آمد ولی ایشان می‌گفت به هیچ‌وجه از حرفی که آقا فرموده، تخطی نمیکنم و این رنج را در خودم نگه میدارم تا در جامعه باعث تفرقه نشود.

آیت‌الله رئیسی درباره روسای دانشگاه معتقد بودند که باید انسان‌های دانشمند و متدین باشند و شاخص‌های انقلابی را داشته باشند. فکر می‌کنم رئیس‌جمهور بعدی اگر این مجموعه مدیریتی آیت‌الله رئیسی و زیرساخت‌های ایشان را حفظ کند، خیلی کارها می‌تواند انجام دهد.

آقا در سال‌های متمادی مسئله تولید و جهش تولید را مورد اشاره قرار دادند و در زمینه شرکت‌های دانش‌بنیان تاکیدات زیادی داشتند. در دولت سیزدهم در حوزه سلامت، ۱۵ پارک علم و فناوری در جاهای مختلف ایجاد شد. متاسفانه در بعضی استان‌ها، امکان تولید در حوزه سلامت وجود داشت ولی از آن استفاده نمی‌شد. این ظرفیت به حدی است که اصلا نیازی به واردات دارو نداریم. اگر همه استا‌ن‌ها به تولید دارو وارد شوند حتی صادرکننده دارو می‌شویم. بنابراین ایشان تاسیس مراکز رشد را مدنظر قرار دادند. ۲۴ مرکز رشد و ۱۴ مرکز نوآوری و ۲۰۸ محصول تجاری‌شده سلامت‌محور در دوره ایشان به وجود آمد، تا جایی که رشد تولید ۳۰ درصدی در این حوزه ثبت شد. این حرکت به سمت خودکفایی و رفع تحریم‌ها، محدودیت‌ها و مشکلاتی بود که دیگران برای ما ایجاد کرده بودند. ایشان به درون نگاه داشتند، نگاهشان به بیرون نبود. به دانشمندان، جوانان و اساتید دانشگاه‌ها اعتماد داشتند. علی‌رغم همه این تحریم‌ها در بسیاری از حوزه‌ها توانستیم تولید کنیم و خودمان خودگردان شویم.