اقتصادهای «فروشگاهی» و «مال»‌های تجاری با فرهنگ ایرانی مغایرت دارد

به گزارش حلقه وصل: گسترش روزافزون شعب «سرا»های مختلف تجاری در کنار «مال»‌های گوناگون سبک زندگی مصرف‌زده و سرمایه‌محوری را به وجود آورده است. برای بررسی این پدیده با سهیل احمدی استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه فرهنگ گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.

هیولای اقتصادهای «فروشگاهی» و «مال»‌های تجاری با فرهنگ ایرانی مغایرت دارد

احمدی در ابتدا گفت: در مورد کسب و کارهایی که به شکل فروشگاهی درحال افزایش هستند و خوی مصرف‌زدگی را در جامعه گسترش می‌دهند درنظر گرفتن چند نکته حائز اهمیت است. اول اینکه فرهیختگان و اندیشمندانی که دست به نقد این سبک زندگی و بالاخص زندگی اقتصادی می‌زنند، نقطه درستی را نشانه می‌گیرند چرا که این امر موضوعی جدید و محصول ۲۰ یا ۲۵ سال گذشته است و با بوم و فرهنگ و اصالت ایرانی سنخیت چندانی ندارد. در مواجهه با این موضوع آسیب‌شناسی‌ها و راهکارهای مختلفی ارائه شده اما قصد من بیان چرایی این اتفاق است تا با شناخت هرچه بهتر آن بتوانیم مواجه‌مان را تصحیح کنیم.

مدرنیته با اصراف عجین شده است

وی افزود: فرهنگ جدید غرب و مدرنیته یک «کلی به هم پیوسته» است و شبیه چرخ‌دنده‌های مرتب و منظم با یکدیگر کار می‌کنند. نمی‌شود ما توسعه و سایر مظاهر مدرنیته را بخواهیم و آفات و آسیب‌های آن را پس بزنیم. چرا که تجربه تاریخی به خوبی نشان داده است که چگونه این ارتباط ترمیم می‌پذیرد و خود را در قالب‌های جدیدی عرضه می‌کند. سبک زندگی برآمده از مدرنیته برای بسیاری از ما چیز عجیب و غریبی نیست، به تعبیری گویی ما این تبعات را پذیرفته‌ایم و می‌دانیم که این سبک زندگی نتایجی نظیر مصرف‌زدگی، خوی سرمایه‌محور و... را به همراه خواهد داشت. اساساً مدرنیته با اسراف همراه است. این اسراف در دو ساحت رخ می‌دهد؛ یک در بحث استفاده از طبیعت که همراه با ضربه زدن به آن است. دوم در استفاده بیش از حدی است که از سرمایه انسانی می‌شود که تا حد بالایی بی‌عدالتی را به همراه می‌آورد.

زندگی کارمندی به سبک اقتصاد فروشگاهی می‌رود

این استاد دانشگاه اشاره کرد: اصراف، عجین شده با روح سرمایه‌داریِ مدرنیته است. از طرفی در کشور ما ایران که  دیرتر هم به نتایج تکنولوژی می‌رسد، دقیقاً مسیر مدرنیته را پی می‌گیرد و قدم در آن راه می‌گذارد. در ایران بسیاری از زندگی‌ها سبک کارمندی دارد. سبک زندگی کارمندی محدود است، شما مجبور هستید در ساعات معینی کار کنید، بیش از ۳۰ روز در سال مرخصی ندارید و... این‌ مدل زندگی سختی‌ها و شداید خاص خودش را به همراه دارد. نوع شهرسازی‌های مرسوم در شهرهای بزرگ و تراکم بالای جمعیت مزید بر علت شده تا برای انسان زندگی جنبه فانتزی داشته باشد و بهشت را در زمین جست‌وجو کند. از طرفی شتاب‌دهنده‌هایی مثل صداوسیما و فضای مجازی هم این موضوع را تشدید و تسریع کردند.

احمدی در انتها گفت: مدرنیته و نتایج آن نظیر تکنولوژی و سرمایه‌درای با نفی بهشت برین، قصد داشت تا بهشتی را در زمین برای افراد خلق کند و فروشگاه‌های تجاری بزرگ که با انواع محصولات جورواجور به عرصه بازار می‌آیند و با تخفیف‌هایشان افراد را به خود جذب می‌کنند هم دقیقاً برای همین امر است که به میدان آمده. این مدل سبک تجارت اساساً کسب و کار و قاعده آن را برهم زده و بسیاری از تجارت‌های محلی و خورد را به هم زده است. این مسیر یک جزئی قابل ترمیم نیست، بلکه باید آن را محصول فرایند آفرینش تکنولوژی دانست. از این جهت شاید بتوان گفت با موضوعاتی نظیر معماری و شهرسازی ما هم در ارتباط است. مثلاً اگر شهرسازی به سبک محلات برود، بالطبع ما شاهد آن خواهیم بود کسب و کار خورد و محلی رشد پیدا می‌کند. لذا از این جهت باید توجه داشت که این سبک زندگی چگونه با سایر پدیده‌های مدرنیته در ارتباط است.