«عاشورا» سریالی از جنس مردم بود

به گزارش حلقه وصل: مجموعه تلویزیونی «عاشورا» به کارگردانی هادی حجازی فر روایتی متفاوت از مجاهدت‌های شهید مهدی باکری فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا و رزمندگان این لشکر در عملیات‌های بدر و خیبر را به تصویر کشیده است.

مجموعه «عاشورا» که پخش خود را از ٢٧ مرداد آغاز کرده بود، به مناسبت هفته دفاع مقدس نیز در طول هفته هرشب پخش شد و جمعه شب هفته گذشته آخرین قسمت آن روی آنتن رفت.

قهرمانان ملی از جنس مردم بودند

محمدرضا مقدسیان منتقد سینما و تلویزیون معتقد است قهرمانان ملی یعنی کسانی که ایثار و جانفشانی کردند تا این مرز و بوم به همین شکل بماند از جنس خود مردم بودند. وی با تاکید بر این‌که جنس سریال عاشورا از جنس مردم است، تصریح کرد: قهرمانان ملی یعنی کسانی که ایثار و جانفشانی کردند تا این مرز و بوم به همین شکل بماند از جنس خود مردم بودند. برای مثال، در اداره کار می‌کردند، دانشجو بودند یا درس می‌خواندند. آن‌ها برای حفظ کشور و منافع مردم‌شان هر آن‌چه را که داشتند عرضه کردند. آن‌چه در تاریخ دفاع مقدس و در خاطرات رزمندگان ثبت شده موید این واقعیت است.

در سینمای دفاع مقدس یک رویکرد اغراق‌گونه وجود داشت

مقدسیان با نقد رویکرد اغراق‌گونه به دفاع مقدس عنوان کرد: برای سال‌ها در سینمای دفاع مقدس یک رویکرد اغراق‌گونه وجود داشت و فکر می‌کردند اگر قهرمانان را به شکل اغراق آمیزی نشان دهند تاثیر بیشتری می‌گذارد. ولی مردم واقعیات را به خوبی می‌دانند و جنگ را در دهه ۶۰ از نزدیک لمس کرده‌اند. رزمندگان هم از خود این مردم و فرزندان آن‌ها بوده‌اند.

وی افزود: چیزی که در سریال عاشورا اتفاق افتاده ترسیم شخصیت حقیقی، چندوجهی و همه‌جانبه قهرمان جنگ برای کسانی است که دفاع مقدس را از نزدیک درک نکرده‌اند و آن دوران را ندیده‌اند. یکی از امتیازات سریال عاشورا همین نکته است.

برای سال‌ها در سینمای دفاع مقدس یک رویکرد اغراق‌گونه وجود داشت و فکر می‌کردند اگر قهرمانان را به شکل اغراق آمیزی نشان دهند تاثیر بیشتری می‌گذارد. ولی مردم واقعیات را به خوبی می‌دانند و جنگ را در دهه ۶۰ از نزدیک لمس کرده‌اند

واقعی بودن فضای سریال عاشورا

این منتقد و نویسنده گفت: شهدا و رزمندگان انسان‌هایی بسیار سالم و غیرتمند بودند که همچنان در شهرها و روستاها مابه‌ازای واقعی آن‌ها را می‌توان پیدا کرد. این واقعی بودن فضای سریال عاشورا، در کلام موضوع ساده‌ای به نظر می‌رسد اما کاری که هادی حجازی‌فر و ابراهیم امینی به عنوان فیلمنامه‌نویس و کارگردان سریال انجام داده‌اند نشان می‌دهد که در طراحی فضاها و قصه‌ها دقت زیادی را به خرج داده و از جزئیات شخصیت رزمندگان اطلاع کافی داشته‌اند.

وی تصریح کرد: یکی از دلایل موفقیت سریال عاشورا را باید به متن دقیق و تحقیق شده آن و ظرافت و دقتی که حجازی‌فر به خرج داده تا در حد امکان شیوه روایت بصری اثر نزدیک به مستندهای باقی‌مانده از آن دوران باشد، مرتبط دانست. حجازی‌فر علاوه بر لحاظ نوع پوشش، فضاسازی‌ها و موقعیت‌ها برای نزدیک شدن به فضای مستند و بهره بردن از شمایل بصری واقعی، از مستندهایی که از جنگ باقی مانده نیز کمک گرفته تا مخاطب با یک فیلم تبلیغاتی و شعارزده مواجه نباشد، بلکه ببیند آن‌هایی که به جبهه می‌رفتند کسانی بودند مثل تمام آحاد جامعه که بر روی موضوع دفاع از وطن متفق‌القول بودند.

تلویزیون و آشنا کردن مردم با ارزش‌ها

مقدسیان درباره آثار و نتایج پخش سریال عاشورا از تلویزیون نیز می‌گوید: حقیقت این است که مخاطبان سینما در کشور ما محدود هستند و شاید سالانه و در بهترین حالت فقط پنج درصد مردم به سینما بروند. فیلم‌هایی مانند موقعیت مهدی باید نمایش گسترده‌تری داشته باشند تا اقشار بیشتری بتوانند به تماشای آن‌ها بنشینند. تبدیل این فیلم‌ها به مینی‌سریال و پخش از طریق تلویزیون می‌تواند در راستای همین هدف باشد. به هر حال، تلویزیون مخاطبان بیشتر و متنوع‌تری نسبت به سینما دارد و اصولاً یکی از رسالت‌های این رسانه جمعی، آشنای کردن مردم با ارزش‌های دفاع مقدس است. البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که پخش نسخه تلویزیونی فیلم‌های سینمایی نباید از کیفیت این آثار بکاهد که خوشبختانه این اتفاق در سریال عاشورا نیفتاده و هر قسمت آن با استانداردهای بالایی در قیاس با سایر سریال‌ها تولید شده است.

یکی از دلایل موفقیت سریال عاشورا را باید به متن دقیق و تحقیق شده آن و ظرافت و دقتی که حجازی‌فر به خرج داده تا در حد امکان شیوه روایت بصری اثر نزدیک به مستندهای باقی‌مانده از آن دوران باشد، مرتبط دانست

کمبود نیروی متخصص در سینمای دفاع مقدس

این منتقد سینما درباره روند فیلم‌سازی در ژانر دفاع مقدس نیز متذکر می‌شود: کم نیستند فیلم‌هایی که با بودجه زیاد از سوی نهادهای خاص تولید می‌شوند و در جشنواره فجر هم شرکت می‌کنند اما مسئله این‌جاست که آیا این فیلم‌ها قابلیت جذب مخاطب را دارند؟ واقعیت این است که چند طیف فیلم دفاع مقدسی داریم. یک‌سری از فیلم‌ها با موضوع دفاع مقدس ساخته می‌شوند اما مخاطب را نادیده می‌گیرند، چرا که توان فیلمنامه‌نویسان و کارگردانان این آثار بالا نیست. در واقع، کسانی سفارش ساخت این فیلم‌ها را قبول می‌کنند که فقط اثری تولید کرده باشند. این افراد توانایی و درک لازم را برای ساخت فیلم خوب در ژانر دفاع مقدس ندارند.

وی ادامه می‌دهد: ما به فیلمنامه‌نویسان متخصصی نیاز داریم که درک عمیق، انسانی، تاریخی و چندلایه از جنگ ایران و عراق داشته باشند. نتیجه این درک، نوشتن فیلمنامه خوب است که می‌تواند سرنوشت یک فیلم را رقم بزند. ما بیشتر از آن‌که ضعف در تولید داشته باشیم، کمبود نیروی متخصص داریم. ما به چندین و چند ابراهیم امینی و هادی حجازی‌فر و نویسندگان و کارگردانانی از این‌دست نیاز داریم تا بتوانیم فیلم و سریال ماندگار در حوزه دفاع مقدس تولید کنیم. مخاطب اگر فیلم خوب جنگی ببیند استقبال می‌کند. در دنیا همچنان دارند درباره جنگ جهانی اول و دوم و جنگ‌های افغانستان و عراق فیلم می‌سازند که اتفاقاً با استقبال مخاطب هم مواجه می‌شود.

قهرمانان جنگ، سرمایه ملی هستند

مقدسیان تصریح می‌کند: مشکل اصلی ما در سینمای دفاع مقدس بیش از آن‌که به بودجه مربوط شود، به نبود نیروی کار‌بلد و کمبود متخصص باز می‌گردد. اگر فیلم خوبی در ژانر دفاع مقدس ساخته شود، حتی می‌تواند در زمان اکران و با بلیت فروشی خرج خودش را در آورد.

این کارشناس فرهنگی درباره لزوم پرداخت به فرماندهان دفاع مقدس نیز تاکید می‌کند: چه در ایران و چه در هر کشوری، قهرمانان جزو سرمایه ملی هستند. این قهرمانان می‌توانند انسجام، هویت و همبستگی ملی ایجاد کنند و اثر روحیه‌بخشی در جامعه داشته باشند. اکثر مدیران فرهنگی ما باور دارند که باید به قهرمانان پرداخته شود اما مشکل این‌جاست که هر کدام از این مدیران و طیف‌های وابسته، خودشان را صاحبان این قهرمانان می‌دانند و اصرار دارند تصویر دلخواه‌شان از قهرمانان را به مخاطب ارائه دهند.

استقبال مردم از فیلم‌های دفاع مقدس

مقدسیان عنوان می‌کند: باید در این حوزه نوعی یکپارچگی ملی اتفاق بیفتد و به شکل درست و استاندارد به سراغ قهرمانان ملی برویم. لازم است هر کشوری  برای قهرمانانش اهمیت قائل باشد. مخاطب تشنه تماشای این فیلم‌ها است و از دیدن آثاری که به قهرمانانش می‌پردازند لذت می‌برد.

وی با اشاره به پخش هفتگی سریال عاشورا اظهار می‌دارد: باید درباره پخش سریال‌هایی از این‌دست نظرسنجی صورت گرفته و آمار گرفته شود. در حال حاضر، پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی سریال‌های خود را به شکل هفتگی ارائه می‌دهند. به نظرم پخش سریال عاشورا که کار پر زحمت و فاخری است به شکل هفتگی می‌تواند مناسب باشد، چرا که این فرصت را فراهم می‌آورد تا سریال به وسیله خود مخاطبان تبلیغ شود.

مقدسیان در پایان تاکید می‌کند: پخش سریال‌هایی مانند عاشورا می‌تواند تلویزیون را دوباره به روزهای اوج خود بازگرداند و مخاطبان را مجدداً به این رسانه دیداری جلب کند.

5 درصد توانم صرف این کار شده

همچنین هادی حجازی فر پس از پخش آخرین قسمت از سریال «عاشورا» با حضور در برنامه «حماسه خوان» درباره این سریال به گفت‌وگو پرداخت. حجازی فر درباره کیفیت نهایی کار گفت: صادقانه بگویم من از کار راضی هستم، اما من 5 درصد توانم به لحاظ فکری، آرتیستی، تمرکز روی بازیگر، متن صرف این کار شده است و ۹۵ درصد توان من‌صرف تولید شده است. گرفتن امکانات، پول، اعتمادسازی خیلی بهتر از این می‌توانست باشد و ما خیلی سکانس‌هایی داریم که به خاطر نداشتن پول نتوانستیم انجام شود. من انتظار نداشتم در اولین کارم به من اعتماد کامل شود، اما به شما قول می‌دهم با این بودجه‌ای که برای این کار صرف شده و با ۱۰ یا ۲۰ برابر این تایم از کار درباره کیفیت حرف نمی‌زنم بلکه کار جنگی امکان تولید وجود ندارد. این محصول از خود گذشتگی یک گروه درجه یک است.

معروف‌ترین صحنه «عاشورا» به کمک سربازان فیلمبرداری شد

او به این نکته هم اشاره داشت که معروف‌ترین صحنه سریال «عاشورا» را با کمک سربازان وظیفه فیلمبرداری کرده و نقش شهدایی را که پیکرشان در کانال افتاده بود، آنها ایفا کردند.

کارگردان سریال «عاشورا» درباره داستان آن نیز گفت:فیلم مربوط به آقا مهدی و آقا حمید است و سریال مربوط به لشکر۴۱ عاشورا است. داستان این است که فلسفه و بنیانگذار لشکر عاشورا آقا مهدی بوده قابل تفکیک نیست و ما در خیلی از قصه‌ها آقا مهدی کم وجود دارد، اما قصه دوباره به آقا مهدی برمی‌گردد. 

 لباس واقعی رزمندگان بر تن بازیگران

حجازی‌فر گفت خیلی از لباس‌هایی که تن بازیگران این سریال بود، لباس واقعی رزمندگان جنگ تحمیلی بوده و حتی روی برخی از آنها هنوز لکه‌های خون وجود داشت.
او همچنین برای اولین بار اعلام کرد.

کارگردان سریال عاشورا همچنین از تلاش‌های رسانه ملی برای ساخت و نمایش برخی صحنه‌های عملیات خیبر و بدر نیز قدردانی کرد و گفت اگر آقای جبلی نبود این سریال هرگز به انتها نمی‌رسید.