«عاشورا» در قاب تلویزیون، رویکردی نو در روایت دفاع مقدس

به گزارش حلقه وصل: مینی سریال 7 قسمتی «عاشورا» که راوی بخشی از مجاهدت‌های فرمانده لشکر ۳۱ عاشورا، شهید مهدی باکری و برادرش حمید باکری است، این شب‌ها به مناسبت هفته دفاع مقدس بازپخش شده و از شنبه اول مهر هرشب ساعت ٢٢:١۵ روی آنتن شبکه یک می‌رود.

 سریال «عاشورا» اولین ساخته هادی حجازی‌فر و محصول مرکز سیما فیلم است که روایتی متفاوت از مجاهدت‌های رزمندگان لشگر ٣١ عاشورا در عملیات‌های بدر و خیبر را به تصویر کشیده است.

نسخه سینمایی این سریال با نام «موقعیت مهدی» در چهلمین جشنواره فیلم فجر، سیمرغ بلورین بهترین فیلم را از آن خود کرد و توانست عنوان پرفروش‌ترین فیلم دفاع مقدس تاریخ سینمای ایران را از آن خود کند.

در سریال «عاشورا» روایت داستان بیش از آنکه متکی به تکنیک و چارچوب‌های فرمی پیش برود و صحنه‌های جنگی و جلوه‌های میدانی جنگ را به تصویر بکشد، به روایت کارگردان آن روایتی شاعرانه از زندگی برادران باکری است.

مجید شاه‌ حسینی، استاد دانشگاه اخیرا درباره سریال «عاشورا» و نزدیکی آن با اتفاقات جنگ دفاع مقدس گفت: از همان زمانی که نسخه سینمایی «موقعیت مهدی» را در جشنواره فیلم فجر دیدم، معلوم بود با پدیده‌ای در عرصه سینمای دفاع مقدس مواجه هستیم. «عاشورا» یک کار درست و سنجیده مرتبط با ظرف زمانی و مکانی وقوع حادثه یعنی اسفند سال ۱۳۶۲ است.

«عاشورا» به لایه‌های بالای الگوی دفاع مقدس نزدیک است

شاه‌حسینی ضمن اشاره به ارائه الگوی زیست هشت ساله دفاع مقدس در این سریال بیان کرد: «عاشورا» به لایه‌های بالای الگوی دفاع مقدس نزدیک است. در پشت جبهه و صحنه‌هایی که شهر در قاب تصویر است، الگوی زیست هشت ساله رزمندگان را می‌بینیم. آن‌ها در این هشت سال زندگی می‌کردند، درس می‌خواندند، ازدواج می‌کردند، فرزند می‌آوردند، می‌جنگیدند، مجروح و شهید می‌شدند. زندگی در جریان بود. در این سریال الگوی زیست دفاع مقدس را می‌بینیم.

جنگ ذیل تاریخ عرفی است و دفاع مقدس ذیل تاریخ مقدس

شاه‌حسینی درباره فرق میان جنگ و دفاع مقدس نیز اظهار داشت: تفاوت این دو مانند تفاوت سفر توریستی با سفر اربعین است. جنگ ذیل تاریخ عرفی اتفاق می‌افتد و دفاع مقدس ذیل عنوان تاریخ مقدس رخ می‌دهد. آنچه در فیلم «موقعیت مهدی» و سریال «عاشورا» شاهد هستیم، منطق رشد است. منطق انسان‌هایی که به فضای ملکوتی می‌روند. حال عرفانی آقایان مهدی باکری و حمید باکری، ارتباط با مردم، خضوع و تواضع، روح خدمت‌گذاری، ساده زیستی و منطق انسان کامل را می‌بینیم، که با طنز لطیف آمیخته شده است.

محمدرضا مقدسیان، منتقد و نویسنده سینما و تلویزیون نیز معتقد است اکنون با وجود اینکه چند دهه از دفاع مقدس گذشته است شاید بتوانیم نگاه دقیق‌تر و منطقی‌تری به آن داشته باشیم و درباره‌اش صحبت کنیم.

این منتقد و نویسنده در رابطه با سریال «عاشورا» گفت: سریال عاشورا در واقع نسخه بسط پیدا کرده فیلم «موقعیت مهدی» است. نه فقط در ایران که در همه دنیا مباحث سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و هر چیزی که باعث ارتقای روحیه وطن‌دوستی شده، انگیزه مردم را برای در کنار هم بودن افزایش می‌دهد، باعث شکل‌دهی هویت ملی می‌شود و اهمیت فراوانی دارد.

بخش مهمی از هویت ملی به قهرمانان دفاع مقدس باز می‌گردد

وی تاکید کرد: بدون شک بخشی مهمی از این هویت ملی به قهرمانانی باز می‌گردد که از مرز و بوم و ناموس و فرهنگ کشور دفاع کرده‌اند. طبیعتاً از مهم‌ترین اولویت‌ها در همه جای دنیا پرداختن به این قهرمانان در قالب‌های مختلف هنری از جمله آثار سینمایی است.

رویکردهای متفاوت در روایت دفاع مقدس

مقدسیان درباره رویکردهای متفاوت در سینمای دفاع مقدس نیز توضیح داد: جریان‌سازی غالب در سینمای دفاع مقدس در ابتدای جنگ تحمیلی، ایجاد روحیه مقاومت، تهییج مردم و حماسه‌سازی بود. این رویکرد مبتنی بر وضعیت آن سال‌های کشور کاملاً دقیق و قابل درک است اما در رویکرد جدید باید به دور از احساس‌گرایی مطلق، جنگ را به گونه‌ای برای مردم روایت کرد که همه نسل‌ها بتوانند با پوست و گوشت خود آن را لمس و درک کنند. متاسفانه جای چنین سیاست و رویکردی در سینمای دفاع مقدس ما برای سال‌ها خالی بود.

این منتقد و کارشناس تصریح کرد: البته در سال‌های گذشته تلاش‌هایی صورت گرفته است تا دفاع مقدس از یک زاویه دید جدید و روایت نو به مردم معرفی شود. برای مثال، فیلم مستند ـ داستانی ایستاده در غبار یکی از آثاری بود که یک احساس همدلی را در طیف‌های مختلف مردم فارغ از این‌که موافق یا منتقد وضع موجود باشند، ایجاد کرد یا هر ایرانی با دیدن فیلمی مانند تنگه ابوقریب ساخته بهرام توکلی و آثار مشابه احساس هیجان، افتخار و وطن‌دوستی می‌کند.