چند روایت درباره ارزش پیاده‌روی اربعین

به گزارش حلقه وصل: حربه ایجاد شبهه درمورد اصالت یک اتفاق، کاری است که همواره دشمن از آن بهره می‌گیرد. هرچه اثرگذاری و اهمیت یک امر بزرگ باشد، ایجاد شبهه و شایعه حول آن بیشتر خواهد بود. امروزه پدیده اربعین یکی از تجلی‌های بزرگ معرفت دینی در جهان است. در دنیایی که روزبه‌روز به سمت فردیت و دوری از معنویت می‌رود، اربعین به عنوان یک کنش بزرگ دینی رخ نشان داد و ثابت کرد دین چگونه می‌تواند افراد را بر محور ارزش‌های الهی گرد هم درآورد. از این رو طبیعی است که دشمن وهابی یا سکولار برای خدشه به این آیین دینی متوسل به ایجاد شبهه و دروغ‌پراکنی شود. هرچند این کارها مصداق آیه شریفه «یرِیدُونَ لِیطْفِؤُا نُورَ الله بِأَفْواهِهِمْ» است اما از باب یک واکنش رسانه‌ای پاسخ به ادعای بدعت بودن اربعین ضروری است. 

ریشه‌یابی اربعین در سنت اهل‌بیت (ع)

گرچه زیارت اربعین در چند سال اخیر و پس از سقوط صدام بسیار برجسته شده است، اما اگر دقت کنیم خواهیم دید این آیین دارای پشتوانه دینی و شرعی محکمی بوده و به هیچ‌وجه نباید آن را بدعت و غیرشرعی تلقی کرد و گفت آن ساخته حکومت‌های شیعی است. در ابتدای بحث باید گفت بر اساس روایات رسیده از اهل بیت علیهم السلام، زیارت امام حسین علیه‌السلام از وظایف شیعیان بلکه تمام مسلمانان است، همانگونه که امام باقر علیه‌السلام در روایتی می‌فرمایند: «شیعیان ما را به زیارت مرقد حسین بن علی علیه‌السلام فرمان دهید، زیرا زیارت آن حضرت بر هر مومنی که به امامت او از سوی خدا اقرار دارد، واجب است». همچنین امام صادق (علیه‌السلام) در روایتی، برای زیارت حسین بن علی، ثوابی همچون پاداش نبرد در رکاب پیامبر و امام عادل بیان می‌کند. 

سرّ تفاوت پاداش زیارت امام حسین (ع)

مرحوم علامه مجلسی، در بیان رمز این اختلاف پاداش‌ها و گوناگونی تعبیرها در ثواب زیارت امام حسین، می‌گوید: «شاید اختلاف این اخبار، در اندازه ارزش و فضیلت و ثواب زیارت را بتوان بر اختلاف اشخاص و عمل‌ها و نیز، کم و زیادی ترس در راه زیارت، یا دوری و نزدیکی مسافت و ... حمل کرد. زیرا هر عمل نیکی، نسبت به اختلاف مراتب اخلاص و شناخت و تقوا و دیگر شرایطی که موجب کمال یک عمل است، دارای ثواب و ارزش‌های متفاوت می‌شود. علاوه بر اینکه در بسیاری از احادیث، امامان، طبق درک و شعور و اندازه ایمان و ظرفیت و گنجایش فکری طرف، سخن می‌گفتند.»

سنت پیاده رفتن به سمت حرم امام حسین (ع)

در کنار این موضوع ما روایات فراوانی داریم که اهل‌بیت در آن توصیه فراوانی بر پیاده رفتن به سمت حرم امام حسین داشتند. از این جهت هم نفس زیارت امام حسین و هم انجام این عمل مهم به شکل «پیاده‌روی» که در اربعین دیده می‌شود نه تنها بدعت نیست بلکه سنت اهل‌بیت است. در ادامه بعضی از این روایات را باهم می‌خوانیم. 

روایت اول

قدامة بن مالک از امام صادق (ع) نقل می‌کند که حضرت فرمود: « مَنْ زَارَ الْحُسَینَ مُحْتَسِباً لَا أَشِراً وَ لَا بَطِراً وَ لَا سُمْعَةً مُحِّصَتْ عَنْهُ ذُنُوبُهُ کمَا یمَضَّضُ الثَّوْبُ فِی الْمَاءِ فَلَا یبْقَی عَلَیهِ دَنَسٌ وَ یکتَبُ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ حَجَّةٌ وَ کلَّمَا رَفَعَ قَدَماً عُمْرَةٌ» کسی که حسین (ع) را برای رضای خدا زیارت کند، نه برای خوش گذرانی و تفریح و نه به جهت کسب شهرت (و فخر فروشی)، گناهانش فرو می‌ریزد، همان طور که لباس در آب شسته شده (و پاک می‌شود) و در نتیجه، هیچ آلودگی بر او باقی نمی‌ماند و با هر گامی که بر زمین می‌گذارد، حجّی برایش نوشته می‌شود و با هر قدمی که برمی‌دارد، عمره‌ای برایش ثبت می‌شود.

روایت دوم

از علی صائغ نقل شده که امام صادق (ع) فرمود: ای علی! به زیارت حسین (ع) برو و آن را ترک مکن. علی صائغ می‌گوید: عرض کردم: چه ثواب و پاداشی برای زائرش دارد؟ امام فرمود: «مَنْ أَتَاهُ مَاشِیاً کتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً فَإِذَا أَتَاهُ وَکلَ اللَّهُ بِهِ مَلَکینِ یکتُبَانِ مَا خَرَجَ مِنْ فِیهِ مِنْ خَیرٍ وَ لَا یکتُبَانِ مَا یخْرُجُ مِنْ فِیهِ مِنْ سَیئٍ وَ لَا غَیرِ ذَلِک فَإِذَا انْصَرَفَ وَدَّعُوهُ وَ قَالُوا یا وَلِی اللَّهِ مَغْفُورٌ لَک أَنْتَ مِنْ حِزْبِ اللَّهِ وَ حِزْبِ رَسُولِهِ وَ حِزْبِ أَهْلِ بَیت رَسُولِهِ وَ اللَّهِ لَا تَرَی النَّارَ بِعَینِک أَبَداً وَ لَا تَرَاک وَ لَا تَطْعَمُک أَبَدا» کسی که به زیارت ایشان پیاده برود، خداوند به ازای هر قدمی، حسنه‌ای برایش می‌نویسد و از او گناهی را پاک می‌کند و یک درجه ارتقای رتبه پیدا می‌کند. پس وقتی به مرقد حسین (ع) رسید، خداوند دو فرشته را بر او مأمور می‌کند تا هرچه از خیر و خوبی و صلاح از دهانش خارج می‌شود، برایش بنویسند و اگر چیزی خواست که به صلاحش نبود، برایش ثبت نکنند و هنگامی که از زیارت بازمی‌شود، با او وداع کرده و می‌گویند ای دوست خدا! بخشیده شدی؛ تو از حزب خدا و حزب پیامبرش و حزب اهل بیتش هستی. به خدا سوگند هرگز به چشم خودت آتش را نخواهی دید و آتش نیز تو را نمی‌بیند و نمی‌سوزاند.

روایت سوم

از حسین بن سعید نقل شده است که از امام صادق (ع) درباره زائر قبر حسین (ع) سؤال شد. حضرت در پاسخ فرمود: «فَقَالَ مَنِ اغْتَسَلَ فِی الْفُرَاتِ ثُمَّ مَشَی إِلَی قَبْرِ الْحُسَینِ (ع) کانَ لَهُ بِکلِّ قَدَمٍ یرْفَعُهَا وَ یضَعُهَا حَجَّةٌ مُتَقَبَّلَةٌ بِمَنَاسِکهَا» هر آن که در فرات غسل کند و سپس با پای پیاده به سوی مرقد حسین (ع) برود، به ازای هر قدمی که برمی‌دارد و بر زمین می‌گذارد، حجّی مقبول با تمام اعمال و مناسک برای او خواهد بود.

برای مقابله با بدعت نباید افراط کرد

ما نیز بر این باوریم که اگر قرار باشد، مناسک و آیین‌های دینی، خاستگاهی جز سلیقه و میل شخصی افراد نداشته باشد، امر بی‌ارزش و غیر اصیلی خواهد بود. باجود برکاتی که در روحیه بدعت‌شکنی وجود دارد، باید توجه داشت که نباید همین امر سبب وسواس و افراط شده و نتیجه آن مخالفت با هر امر نوآورانه‌ای که تعالی دینی را در پی دارد، باشد. همچنین نباید به بهانه تقابل با بدعت با برخی سنن و امور اصیل دینی دست به تقابل و مخالفت زد. 

روایات مختص اربعین

در روایتی از امام حسن عسکری (ع) آمده است که می‌فرمایند: «عَلاماتُ المُؤمِنِ خَمسٌ: صَلاةُ الخَمسینَ، وزِیارَةُ الأَربَعینَ، وَالتَّخَتُّمُ فِی الیَمینِ، وتَعفیرُ الجَبینِ وَالجَهرُ بِ بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیمِ». یعنی نشانه‌های مؤمن، پنج چیز است: [گزاردن] پنجاه رکعت نماز [در شبانه روز]، [خواندن] زیارت اربعین، انگشتری را در دست راست کردن، پیشانی بر خاک نهادن [در برابر خدا] و بلند گفتن «بسم اللّه الرحمن الرحیم». در کنار این روایت یک زیارت‌نامه مأثوره از امام صادق در روز اربعین هم به دست ما رسیده که توصیه کردند که آن را در ایام اربعین بخوانیم. با این حساب اربعین یک زیارت پرسابقه در تاریخ تشیع است و مخصوص چندسال گذشته نیست.