روش‌های مختلف امام سجاد(ع) برای روشنگری و جهاد تبیین در عصر ظلم

به گزارش حلقه وصل؛ در زندگی پرفراز و نشیب امام سجاد (ع) نکات بسیار مهمی برای تبیین وجود دارد که باید مورد بحث و بررسی قرار گیرد. از جهادتبیین حضرت پس از واقع عاشورا تا تبیین مهدویت برای شیعیان. هنگامی که امام زین‌العابدین (ع) وارد کوفه شدند، در آن فضای غبارآلود و سخت، شروع به تبیین کردند و آن حضرت در هر فرصتی این جهاد فکری و تبیینی را انجام می‌دادند.

سیره امام زین‌العابدین در جهاد تبیین

سجاد تنها کارشناس مذهبی و پژوهشگر اهل بیت(ع)  با اشاره به بیماری حضرت سجاد(ع) در روز عاشورا گفت: سیدالساجدین (ع) بنا بر مصلحت و حکمت الهی برای امتداد مسیر جهادتبیین در حادثه عاشورا دچار بیماری شدند و همین باعث تداوم حیات ایشان شد تا پرچمدار جهاد تبیین شوند و چهره واقعی حاکمان ظلم و ستم را به طور صحیح در صفحه تاریخ ترسیم و نمایان کنند تا جهاد تبیین ایشان بعد از چهارده قرن در همه زمان‌ها و مکان‌ها ساری و جاری گشته است و بیداری شیعیان امری دفعتاً و بی‌علت نباشد بلکه معلول حرکات و افعالیست که منجر به این فراگیری در اعصار مختلف باشد.

جهاد تبیین با گریه

وی با بیان اینکه شیعیان و اطرافیان اهل‌بیت (ع) نسبت به حالات آنها در زمان و شرایط مختلف حساس و دقیق هستند و از این حرکات و سکنات به ملاک و معیارهای حق و اعمال صحیح پی می‌برند و در منابع دینی به عنوان سیره از آن یاد می‌کنند، گفت: امام سجاد (ع) بعد از واقعه کربلا دارای یک شیوه و رویه ممتدی در زندگانی خود شدند که همیشه همراه با حزن و گریه بوده است تا از این طریق به روشنگری بپردازند و جهادتبیین ایشان بعد از حادثه عاشورا به این شکل باشد. در تأیید این ادعا به سخنان امام صادق (ع) استناد می‌کنیم که فرمودند: زین العابدین (ع) بیست سال گریه کرد. وقت غذا پیش آن جناب می نهادند اشک می‌ریخت؛ بالاخره یکى از غلامانش گفت: فدایت شوم یابن رسول الله من می‌ترسم از بین روى! فرمود: اندوه و ناراحتى خود را به خدا شکایت می‌کنم، چیزهائى را از جانب خدا می‌دانم که شما خبر ندارید، من هر وقت یادم از قتلگاه عزیزان زهراء مى‌آید گریه مجالم نمی‌دهد. این رفتار حضرت نشان دهنده عمق و شدت مصیبت واقعه کربلاست که آن حضرت صفحه تاریخ را با ابراز ناراحتی خود همیشه باز نگه داشته و در پیش روی شیعیان قرار می‌دهد.

جهاد تبیین با خطبه خوانی

این کارشناس مذهبی ادامه داد: حضرت سجاد (ع) باتوجه به اینکه تمام ابزارهای خود را برای تبیین از دست داده بودند باز هم به روشنگری پرداختند و از اسارت و واقعه عاشورا که آنها برای تحقیر و از بین بردن قداست آل الله فراهم کرده بودند در جهت تثبیت شیوه و روش مسیر معصومین (ع) و انحطاط حکومت طاغوت و ظالم بنی امیه استفاده کردند. آن حضرت بهترین و کارآمدترین روش با بنی امیه را استفاده از تجمع و حضور مردم دانستند که با انجام خطبه به صورت چهره به چهره ظهور پیدا کرد و جهادتبیین حضرت از این طریق محقق شد.

نمونه‌‌های جهاد تبیین حضرت با خطبه خوانی

تبیین شورانگیز در کوفه

وی اولین جهاد تبیین حضرت سجاد (ع) را بعد از عاشورا در شهر کوفه و در برابر مردم دانست و گفت: در آنجا اولین حرکت فرهنگی، سیاسی توسط حضرت با ایراد خطبه و سخنرانی آغاز شد. اولین حرکت و اولین موضع‌گیری صریح ایشان با اعلام کردن پاره ای از ماجرای عاشورا و نشان دادن رذالت و پستی اعمال بنی امیه در برخورد با پدر بزرگوارشان بود. آگاه کردن مردم نسبت به اعمالی که اعراب هم در جنگ‌های زمان خود از انجامش سرباز می‌زدند و بنی‌امیه با افتخار تمام انجام داد. آنقدر این اعمال جانسوز و سخت بود که بعد از ایراد آن ایشان اینطور شروع کردند: «ای مردم! آن که مرا می‌شناسد که می‌شناسد و آن که مرا نمی‌شناسد، من علی فرزند حسین (ع) هستم. همان که در کنار نهر فرات سر مقدسش را از بدن جدا کردند بی‌آنکه جرمی داشته باشد و حقی داشته باشند! من فرزند آن آقایی هستم که حریم او هتک شد، آرامش او ربوده شد و مالش به غارت رفت و خاندانش به اسارت رفت». بعد از اولین جهادتبیین حضرت، کوفیان خود را مطیع اوامر امام سجاد (ع) اعلام کردند که با عدم پذیرش حضرت واقع می‌شود و طعم تلخ شهادت اهل بیت (ع) را برای آنها یادآوری می‌کند.

تبیین با پاسخ دندان شکن به دشمن

این پژوهشگر اهل بیت(ع) ادامه داد: امام سجاد (ع) حتی در زمان مواجه مستقیم با دشمنان اهلبیت هم دست از تبیین برنداشت، به نحوی که مورخ مشهور طبری، آورده است: «با ورود قافله حسینی به مجلس تشریفاتی عبیدالله، عبیدالله به امام سجاد (ع) رو کرد و پرسید: نامت چیست؟ امام سجاد (ع) فرمود: علی بن الحسین. عبیدالله گفت: مگر خداوند علی ابن الحسین را در کربلا نکشت؟ امام (ع) لحظه‌ای سکوت کرد. عبیدالله خطاب به امام (ع) گفت: چرا پاسخ نمی‌دهی؟ امام سجاد (ع)  فرمود: «الله یتوفی الانفس حین موتها» «خداوند جان‌ها را به هنگام مرگ دریافت می‌کند» و ما کان لنفس ان تموت الا باذن الله، هیچ انسانی نمی‌میرد مگر به اذن الهی.

وی افزود: جهاد تبیین حضرت در شام ادامه پیدا کرد و زمانی که پیرمرد شامی جلو امام سجاد (ع) آمدند و شروع کرد به صحبت کردن و خداوند را حمد کرد برای کشته شدن خاندان حضرت. امام تحمل و صبر کردند تا تمام کلام خود را بگوید، در ادامه حضرت در پاسخ به او آیات بسیاری را تلاوت کردند و در آنها مصداق ذوی القربی و آیه تطهیر و بسیاری از آیات دیگر را بر خود تطبیق کردند تا در نهایت آن پیرمرد خطاب به حضرت گفت: خدایا به سوی تو باز می‌گردم، خدایا به سوی تو باز می‌گردم، خدایا به سوی تو باز می‌گردم از دشمنی خاندان پیامبر (ص) و بیزاری می‌جویم و به سوی تو رو می‌آورم از کشندگان خاندان پیامبر (ص). من روزگاران دراز قرآن تلاوت کرده‌ام ولی تا امروز مفاهیم و معارف آن را درک نکرده بودم.

جهاد تبیین با دعا

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه بعد از حادثه تلخ عاشورا امام سجاد (ع) در فضای خفقان آن زمان، بلندترین مضامین و معارف دین و حتی سیاسی را در قالب دعا برای مسلمانان تبیین کردند، گفت: حتی امام از اینکه جامعه اسلامی به چه حکومتی نیاز دارد، با دعا سخن گفتند تا جهاد تبیین حضرت از این طریق صورت گیرد. اینکه امام سجاد (ع) همه ادعیه را با صلوات بر پیامبر (ص) و اهل بیت (ع) آغاز می‌کنند تبیین آن حضرت جهت یادآوری جایگاه اهل‌بیت است تا مسلمانان بدانند راه رسیدن به حقیقت الهی تنها با اهل بیت عصمت و طهارت امکان پذیر است. امام سجاد علیه السلام در آن زمان با دعا جهادتبیین کردند و به گونه ای عمل کردند که مردم متوجه اهل بیت شده و مرجعیت ایشان را در غفار فتنه از یاد نبرند. به تعبیر دیگر در زمان تحریف حقایق امام سجاد (ع) با صحیفه سجادیه نقطه مقابل را عرضه کردند که رویکرد اسلام در معنویت‌گرایی و معارف و حیانی جای خود را بیابد در نتیجه توجه جامعه به اسلام ناب جلب شود.

جهاد تبیین امام سجاد در کلام رهبر انقلاب

وی به نظر رهبر معظم انقلاب درباره جهاد تبیین امام سجاد (ع) اشاره کرد و گفت: حضرت آیت‌الله خامنه‌ای جهاد تبیین امام سجاد (ع) را این‌گونه بیان می‌کنند: «شما ببینید خون مطهر حسین‌بن‌علی (ع) در کربلا در غربت بر زمین ریخته شد؛ اما بزرگترین مسؤولیتی که بر عهده‌ امام سجاد (ع) قرار گرفت، از همان لحظه‌ اول این بود که این پیام را روی دست بگیرند و به سرتاسر دنیای اسلام آن را، به شکل‌های گوناگون، منتقل کنند. این حرکت برای احیاء دین حقیقی و دین حسین‌بن‌علی و آن هدفی که امام حسین برای آن شهید شد، یک امر ضروری و لازم بود. البته اجر الهی برای امام حسین (ع) محفوظ بود؛ می‌توانستند او را در بوته‌ سکوت بگذارند؛ اما چرا امام سجاد (ع) تا آخر عمر، سی‌سال بعد از او، امام سجاد زندگی کردند، در هر مناسبتی نام حسین، خون حسین و شهادت اباعبداللَّه را مطرح کردند؛ آن را به یاد مردم آوردند؟ این تلاش برای چه بود؟ بعضی خیال می‌کنند این کار برای انتقام گرفتن از بنی امیه بود؛ در حالیکه بنی امیه بعدها از بین رفتند. امام رضا (ع) که بعد از آمدن بنی عباس است، چرا به ریّان‌بن‌شبیب دستور می‌دهد مصیبت‌نامه‌ اباعبداللَّه را در میان خودتان بخوانید؟ آن وقت که بنی امیه نبودند؛ تارومار شده بودند. این کار برای این است که راه حسین‌بن‌علی و خون او عَلَم و پرچم حرکت عظیم امت اسلام به سوی هدف‌های اسلامی است؛ این پرچم باید سرپا بماند؛ تا امروز هم بر سر پا مانده و تا امروز هم هدایت کرده است.

وی در پایان گفت: جهاد تبیین امام سجاد (ع) را به صورت بسیار مختصر و موجز بیان کردیم ولی نکته مهم و پایانی آثار و اهداف این اقدامات هست که مهمترین آن را شامل «خشم و نفرت مردم از بنی امیه و قاتلان کربلا»، «رسوایی حکومت بنی امیه»، «احیای سنت شهادت» و «بیداری جامعه اسلامی»