به گزارش حلقه وصل، غائله اوکراین بار دیگر به آغاز بلوک بندی در صحنه بین الملل منجر شده است تا آنجا که روسیه و دنیای غرب را در تقابلی آشکار با یکدیگر قرار میدهد و به تبع آن، موضع گیری ها نیز تا حد زیادی یا در تائید اتهام «تدارک مسکو برای حمله به اوکراین» است و یا در رد آن. البته، در این میان، افرادی هم هستند که لحنی میانه روتر را در بیان افکار خود برگزیده اند تا به این ترتیب، مجالی به دیپلماسی بدهند.
در مطلب پیش رو، گزیدهای از این اظهارات و مواضع را بسته به اینکه به سمت روسیه یا بلوک غرب متمایل باشند، ارائه میشود.
ایالات متحده آمریکا
در آمریکا، همه ادعاها از گزارش منابع اطلاعاتی مبنی بر صف آرایی نیروهای روسیه در مرز مشترک با اوکراین و این توهم آغاز شد که مسکو مهیای جنگ است! حتی، در اوج بحران مهاجرت در بلاروس، این شایعه مطرح شد که روسیه میخواهد با درگیر کردن اروپا با موج جدیدی از مهاجرت غیرقانونی، افکار بین المللی را از تدارک جنگ با اوکراین منحرف کند.
آمریکا میخواهد با این تناقض گویی ها، روسیه را در بلاتکلیفی انتخاب میان دو گزینه جنگ یا مذاکره قرار دهد در میانه این ادعاها، جو بایدن رئیس جمهور آمریکا طی تماس تلفنی که با «ولودیمیر زلنسکی» همتای اوکراینی داشت، مدعی شد که روسیه در یخبندان ماه فوریه به اوکراین حمله میکند. این ادعا بعدها از سوی نماینده آمریکا در شورای امنیت تکرار شد تا آنجا که «لیندا توماس گرینفیلد» طی اظهاراتی گفت «ما حتی از خود اوکراین هم بیشتر به این مسئله واقف هستیم». «جان کربی» سخنگوی پنتاگون هم تا چهارشنبه هفته پیش بر ادعای قریب الوقوع بودن این حمله پافشاری میکرد. اما روز پنجشنبه، ناگهان ورق برگشت و «جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید گفت که خطر حمله به اوکراین دیگر قریب الوقوع نیست اما نمیدانیم پوتین چه در سر دارد.
این قضیه سرآغاز شنیدن خبرهایی بود مبنی بر آمادگی «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه برای میانجیگری و میزبانی از نشست روسیه-کی یف و تدارک سفر سران فرانسه و آلمان به مسکو.
وضع تا روز یکشنبه ۱۷ بهمن کمابیش به همین منوال ادامه داشت تا اینکه بار دیگر تهدیدها از زبان «جیک سالیوان» مشاور امنیتی کاخ سفید از سر گرفته شد. سالیوان با چرخش از موضع قبلی، باز هم حمله روسیه را قریب الوقوع عنوان کرد و گفت آمریکا از مواضع خود کوتاه نمیآید.
به نظر میآید که آمریکا میخواهد با این تناقض گویی ها، روسیه را در بلاتکلیفی انتخاب میان دو گزینه جنگ یا کوتاه آمدن از مطالبات امنیتی قرار دهد که در ۱۷ دسامبر پیش نویس آنها را به دولت واشنگتن و ناتو ارائه داد. ادعای این هفته «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا، اثباتی بر این فرضیه است. او گفته بود که مسکو میان تقابل و مذاکره یک گزینه را انتخاب کند.
انگلیس
«بوریس جانسون» نخست وزیر انگلیس به دلیل رسوایی «پارتی گیت» سرش شلوغ تر از آن است که به اظهارنظرهای علنی درباره بحران اوکراین بپردازد. البته، او بعد از تماس تلفنی با ولادیمیر «پوتین رئیس» جمهور روسیه، از مقدم دانستن راهکارهای دیپلماتیک برای خاتمه دادن به این بحران سخن گفت. اما در این غائله، نقش اصلی برای فتنه انگیزی هرچه بیشتر، به «لیز تراس» وزیر خارجه انگلیس سپرده شده است. او در هم صدایی با جو بایدن رئیس جمهور آمریکا، از احتمال تحریم پوتین سخن گفته و میگوید «نزدیکان رئیس جمهور روسیه از محدودیتها در امان نیستند».
انگلیس همچنین جز نخستین کشورهایی بود که به اوکراین سلاح دفاعی تحویل داد و نیروهایش را به شرق اروپا اعزام کرد. دولت لندن سناریوی حمله ادعایی روسیه به اوکراین را هم به شیوه خود بازنویسی کرده و میگوید مسکو قصد براندازی دولت کی یف و تشکیل حکومت دست نشانده خود را دارد.
فرانسه
«امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه تاکنون دو بار تلفنی با همتای روس صحبت کرده و در تاریخ ۱۸ بهمن مهمان کاخ کرملین است. اظهارنظر مستقیمی از او نشنیده ایم اما از آنجا که فرانسه رئیس دورهای شورای اروپا است، ماکرون اعمال نفوذ در بحران اوکراین را حق خود میداند.
در تازهترین موضع گیری ها از سوی دولت پاریس، «ژان ایو لودریان» وزیر خارجه روسیه، ادعای قریب الوقوع بودن حمله روسیه را به چالش کشیده بود. اما فرانسه به روال معمول، بازی دوگانهای را آغاز کرده و همزمان با آویزان شدن به نخ نازک دیپلماسی، از اعزام نیرو به اروپای شرقی هم سخن میگوید حال آنکه پیشتر از اینکه اتحادیه اروپا از چارچوب گفتگوهای امنیتی روسیه-آمریکا کنار گذاشته شده است، گلایه کرده بود.
آلمان
«اولاف شولتز» صدراعظم آلمان که به تازگی زمام دولت ائتلافی برلین را به دست گرفته، مردی است که دست کم تا روز دوشنبه ۱۸ بهمن که قرار ملاقات با رئیس جمهور آمریکا را در کاخ سفید داشت، رویکردی مبهم را در قبال مناقشه اوکراین انتخاب کرده بود و سعی میکرد از اظهارنظر مستقیم در این باره طفره برود. اما از چند روز مانده به انجام سفر به واشنگتن دی سی، ورق برگشت و او در مصاحبه با رسانههای مختلف، در صدد رفع ابهام از موضع خود برآمد.
آلمان با وجود ادعا مبنی بر آمادگی برای اتخاذ موضعی یکپارچه علیه مسکو، بحث درباره تحریم خط لوله انتقال گاز نورد استریم ۲ را به بعد از حمله احتمالی روسیه به اوکراین موکول کرده است مثلاً شولتز به «واشنگتن پست» گفته است که: ما سخت کار کرده ایم تا پیامی روشن را به روسیه ارسال کنیم مبنی بر اینکه اگر در اوکراین مداخله کند، تاوانی سنگین خواهد داد. من واقعاً از کاری که رئیس جمهور بایدن در مذاکرات دوجانبه بین ایالات متحده و روسیه انجام میدهد قدردانی میکنم. این مذاکرات و دستور کار آنها بسیار دشوار هستند اما بایدن در این زمینه قدرت و رهبری خود را نشان میدهد.
یا وی در مصاحبهای با روزنامه آلمانی «ولت آم زونتاگ»، اتخاذ سیاستی هماهنگ میان آلمان، آمریکا و همچنین شرکای اروپایی را مهم قلمداد کرد و مدعی شد: نقض حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین عواقب شدیدی از نظر سیاسی، اقتصادی و ژئو استراتژیک برای روسیه خواهد داشت و همه متحدان اروپایی در این مورد اتفاق نظر دارند. وضعیت بسیار جدی است و این پیشروی میتواند مقدمه جنگ باشد.
همزمان، «رابرت هابک» معاون صدراعظم آلمان و وزیر اقتصاد این کشور در مصاحبه با روزنامه آلمانی «WAZ»، گفته است که: تهدید علنی به اعمال انواع تحریمها علیه روسیه کمکی به تنش زدایی میان غرب و مسکو نمیکند و در شرایط ناپایدار فعلی، هدف باید تنش زدایی باشد.
با این حال، آلمان با وجود ادعا مبنی بر آمادگی برای اتخاذ موضعی یکپارچه علیه مسکو، بحث درباره تحریم خط لوله انتقال گاز نورد استریم ۲ را به بعد از حمله احتمالی روسیه به اوکراین موکول کرده است.
چشم پوشی از این پروژه ارزشمند برای آلمان مشکل است و این میتواند یکی از دلایلی باشد که شولتز که در تدارک سفری به مسکو است، همچنان به کارآمد بودن راهکارهای دیپلماتیک امیدوار است.
اتحادیه اروپا
«جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از اینکه مسکو-واشنگتن او را به چارچوب گفتگوهای امنیتی راه نداده اند دل پری دارد و میگوید در قضیه اوکراین، امنیت اروپا بیش از هرچیز مهم است و اعضای قاره سبز باید حق تصمیم گیری درباره آینده خود را داشته باشند.
اما او به رغم تلاش برای همسو کردن خود با واشنگتن، با دیدی واقع بین تر به کل مسئله نگاه میکند و نگران ناتوانی اروپا از تأمین انرژی مورد نیاز خود است.
برای مثال، او در وبلاگ خود مینویسد: در سالهای اخیر، روسیه از راه افزایش ذخایر ارزهای خارجی، استقامت خود را در برابر تحریمهای اقتصادی بالا برده و این در مقام مقایسه، بیشتر از آن تدابیری است که اروپا برای ارتقای توانایی خود در مواجهه با قطع احتمالی گاز روسیه اتخاذ کرده است. بنابراین، بررسی افزایش ذخایر استراتژیک گاز اروپا و احتمال خرید مشارکتی گاز، از فوریت برخوردار است حال آنکه اتحادیه اروپا با نروژ، قطر، جمهوری آذربایجان، الجزایر و سایر کشورها برای تأمین انرژی مورد نیاز خود در حال گفتگو است.
ناتو
استولتنبرگ به طور علنی در حال قدم زدن روی خط قرمزهای روسیه است پیمان آتلانتیک شمالی بازوی نظامی آمریکا به حساب میآید و در این مناقشه با آمریکا همراه است. به همین دلیل «ینس استولتنبرگ» دبیرکل این پیمان مدعی است که ناتو درباره اصول خود کوتاه نمیآید و اوکراین هم حق دارد روی پیشنهاد خود مبنی بر عضویت در این پیمان پافشاری کند.
با این حساب، استولتنبرگ به طور علنی در حال قدم زدن روی خط قرمزهای روسیه است!
ترکیه
ترکیه عضو غیر اروپایی ناتو است که پهپادهایش را به اوکراین میفروشد تا با آنها منطقه روس گرای «دونباس» را بمباران کند، اما همزمان رابطه اقتصادی محکمی با روسیه دارد و در دو مقوله انرژی و توریسم به مسکو وابسته است. از سوی دیگر، به رغم این وابستگی، از آنجا که دومین ارتش بزرگ ناتو را دارد، اگر سناریوی جنگ ساختگی روسیه-اوکراین تحقق یابد، چارهای جز تقابل با مسکو ندارد.
بنابراین، پای «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهور ترکیه حسابی در تله اوکراین گیر است و به همین دلیل هم هفته پیش برای میانجیگری سفری به کی یف داشت و در نهایت پیشنهاد داد که میزبانی نشستی را با حضور سران روسیه و اوکراین برعهده بگیرد.
البته، او از میانجیگری در این بحران به عنوان ابزاری برای بهبود رابطه آنکارا-واشنگتن هم استفاده میکند اما همزمان به دنبال بالا بردن جایگاه خود هم هست به ویژه آنجا که میگوید: غرب در حل تنش روسیه و اوکراین تا این لحظه نهتنها نقشی نداشته بلکه سنگاندازی هم کرده است.
اوکراین
«ولودیمیر زلنسکی» رئیسجمهور اوکراین که کشورش وجه المصالحه زورآزمایی آمریکا و روسیه است، از متحدانش گلایه کرده که چرا تا این حد درباره احتمال وقوع جنگ اغراق میکنند چرا که این مسئله باعث ایجاد هراس و بیثباتی در اقتصاد کییف شده است.
او در توضیح این مطلب میگوید: تهدید کرملین قریبالوقوع و دائمی است اما اوکراینیها یاد گرفتهاند که با آن زندگی کنند اما اینکه سران دیگر کشورها (به طور خاص بایدن) بگویند فردا روسیه حمله میکند، به معنی ایجاد رعب و وحشت است.
روسیه
اوکراین و در نهایت امنیت اروپا، ابزارهای آمریکا در راستای مهار روسیه هستند دولت مسکو از همان ابتدا هرگونه ادعا را مبنی بر تدارک حمله به اوکراین به چالش کشید و در مواجهه با پاسخ سرد آمریکا و ناتو به مطالبات امنیتی اش، تذکر داد که از خط قرمزهای خود مبنی بر عدم گسترش ناتو به شرق که شامل مخالفت با عضویت اوکراین و گرجستان در پیمان آتلانتیک شمالی است، کوتاه نخواهد آمد.
حتی «ولادیمر پوتین» رئیس جمهور روسیه هم گفت که پاسخهای کتبی آمریکا و ناتو، پاسخگوی دغدغههای اصلی مسکو نیست. با این حال، وی این هفته به طور خاص به اتهام تدارک حمله به اوکراین پاسخ داد و گفت: اوکراین و در نهایت امنیت اروپا، ابزارهای آمریکا در راستای مهار روسیه هستند.
«سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه هم پیشتر گفته بود که مسکو خواهان جنگ نیست اما از مواضع امنیتی خود کوتاه نمیآید.
کشور چک
«میلوش زمان» رئیسجمهور چک، طی سخنانی اعلام کرد که با اعزام نظامیان ناتو به اوکراین مخالف است. وی در توضیح این مطلب میگوید: اوکراین عضو ناتو نیست، بنابراین من اعزام نیروهای نظامی به آنجا را بیهوده دانسته و با آن مخالف هستم.
کرواسی
«زوران میلانویچ» رئیس جمهور با صدور بیانیهای اعلام کرد که نیروهای این کشور را از ناتو خارج خواهد کرد. وی در توضیح این مطلب گفت: در صورت بروز درگیری میان روسیه و اوکراین، کرواسی نیروهایش را از سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) خارج خواهد کرد.
بلاروس
اگر رفتار کییف منجر به جنگ با روسیه شود، بلاروس به اوکراین سوخت یا برق صادر نخواهد کرد «الکساندر لوکاشنکو» رئیس جمهور بلاروس میگوید اگر اوکراین جنگی را علیه «دونباس» (در شرق این کشور) آغاز کند، مینسک و مسکو واکنش مشترکی را از خود نشان میدهند.
به گفته «لوکاشنکو»، اگر رفتار کییف منجر به جنگ با روسیه شود، بلاروس به اوکراین سوخت یا برق صادر نخواهد کرد.
رئیس جمهور بلاروس همچنین تهدید کرد: ما تمام عرضه سوخت به اوکراین و همچنین انتقال برق به این کشور را قطع خواهیم کرد. اگر آنها جنگی علیه ما یا روسیه شروع کنند، این موارد را به کییف ارائه نمیدهیم.
چین
انتظارات از چین به عنوان یکی از قدرتهای برتر قرن ۲۱ زیاد است. آمریکا همه تلاش خود را میکند تا با وا داشتن دولت پکن به میانجیگری، پای اژدهای آسیایی را به مناقشه اوکراین باز کند. پکن هم فعلاً اولویت را به دیپلماسی اختصاص داده اما این اولویت بندی مانع از آن نیست که در برخورداری از تضمینهای امنیتی، حق را به مسکو ندهد.
وزارت خارجه چین در بیانیهای که به همین منظور صادر شد، گفت: پکن موضع مسکو در مورد تضمینهای امنیتی خواسته شده از آمریکا و ناتو را درک کرده و از آن حمایت میکند.
همچنین در بیانیه مشترکی که از سوی رؤسای جمهور دو کشور صادر شد، میخوانیم: مسکو-پکن با تداوم گسترش ناتو به سمت شرق مخالفند و ناتو را تشویق میکنند از رویکرد ایدئولوژیک که به دوران جنگ سرد بازمی گردد، صرف نظر کند و به حاکمیت، امنیت و منافع سایر کشورها احترام بگذارد.