چرا جهان به دونالد ترامپ خندید؟

به گزارش حلقه وصل، وقتی که دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده نطق خود را در مجمع عمومی سازمان ملل شروع کرد، صدای خنده بلندی در سالن پیچید. ترامپ گفت: «ظرف کمتر از دو سال دولت من بیشتر از تقریبا تمام دولت های دیگر در کل تاریخ کشورمان کار کرده است.» ترامپ مکثی کرد و آنگاه ادامه داد: «آمریکا درست است...» اما صدای خنده حضار سخنان او را قطع کرد.  نه اینکه ترامپ مزاح کرده باشد. این خنده از این قبیل نبود. خنده متوجه خود او بود. ترامپ گفت: «انتظار چنین واکنشی را نداشتم. ولی اشکالی ندارد.» که باز هم صدای خنده بیشتر حتی خنده ای ناهنجار بلند شد.

از نگاه نمایندگان 192 کشور دیگر عضو سازمان ملل که در سالن مجمع عمومی نشسته بودند، ترامپ به شکل گستاخانه ای مضحک بود. دو نماینده از دو کشور مختلف در آسیا به من گفتند که در لاف زنی های ترامپ چیزی است که خیلی از آنها را سرگرم می کند. یکی از این نمایندگان گفت «یک خرده، شبیه فرهنگ بیش از اندازه بزرگ» ایالات متحده است؛ همه چیز این کشور بزرگ تر است، ساختمان ها، فست فودها، فنجان های قهوه. نماینده دیگر وقتی درباره خنده حضار پرسیدم خندید  و پاسخ داد احساسی مسری در تالار سالن وجود داشت. مثل این بود که در یک باشگاه کمدی باشی. حتی قبل از آنکه لحظه خنده آور شوخی ها از راه برسد، شادی حضور در آن مکان، هیجان جوکی که قرار است تعریف شود، خنده ای پیش از موعد را در انسان برمی انگیزد. این اتفاقی بود که هنگام سخنرانی ترامپ رخ داد.

ظهور یک نظم جهانی شکاف برداشته

این خنده باید در طول بقیه نطق ترامپ نیز ادامه پیدا می کرد ولی چنین نشد. خیلی از نمایندگان این نطق را خطرناک دیدند، نطقی جنگ افروزانه با اسلحه های آمریکایی متمرکز شده برایران و ونزوئلا. نماینده یکی از کشورهای آسیایی گفت که آن همه حرف از ناسیونالیسم اقتصادی و حق حاکمیت ملی منطقی به نظر نمی آمد. این نماینده گفت اگر ایالات متحده حقیقتا در حال بازگشت به درون می بود، در این صورت نباید کشورها را با جنگ نظامی و اقتصادی تهدید می کرد. کاری که این تهدیدات می کند ایجاد بی ثباتی و بی اعتمادی بیشتر است و این نظم جهانی شکاف برداشته را به سوی قلمروی کشف ناشده سوق می دهد.

برخلاف سال 2003 ایالات متحده دیگر قدرتمندترین کشور جهان نیست، حتی با اینکه دارای مرگبارترین نیروی نظامی است. صحبت از چندجانبه گرایی درشورای امنیت سازمان ملل که بر فضای سالن حاکم بود نه از روی احساسات ایده آل گرایانه بلکه به این دلیل بود که برداشتی قدرتمند از این وجود دارد که دیگر قدرت ها نیز اکنون جای خود را در نظم جهانی تثبیت کرده اند.

توافق صلح با کره با وجود تلاش ترامپ برای مصادره اعتبار آن برای خودش، نشانه ای است از  تحکیم پروژه مشترک چین و روسیه در حاشیه پاسیفیک آسیایی. در مطبوعات غربی مطالب اندکی درباره «کنفرانس اقتصادی شرقی» - که مدتی پیش در ولادی وستک روسیه برگزار شد- مطرح شده است، کنفرانسی که در آن چین، روسیه، کره و ژاپن برای رسیدن به درکی مشترک از راه پیش رو در شبه جزیره کره گرد هم آمده بودند. ایالات متحده و اروپا هیچ نقشی در این نشست حساس نداشتند. همچنین در آخرین نشست بین کیم جونگ اون از کره شمالی و مون جای این از کره جنوبی. به همین ترتیب توافق بین روسیه و ترکیه برای تعلیق عملیات گسترده در ادلب سوریه از دل گفتگوهایی بیرون آمد که شامل سوریه و ایران بود ولی آمریکایی ها و اروپایی ها در آن جایی نداشتند. این تحرکات – در کنار پروژه های اقتصادی چینی ها در سطح آسیا- حکایت از آن دارد که نظم جهانی جدید و شکاف برداشته ای در دست ایجاد است. ایالات متحده در این جهان در حال ظهور نقش کوچک و اندکی دارد.

تحریم ها و بمب ها

چند روز قبل از حضور در مجمع عمومی سازمان ملل، ترامپ با ایوان دوکو رئیس جمهور کلمبیا و جان کلی رئیس ستاد کارکنان کاخ سفید جلسه داشت. خوشبختانه لوهنیا ریورون روزنامه نگار ونزوئلایی کل این اظهارات زشت را ضبط کرده است. در این جلسه ترامپ از حمله پهبادی به نیکولاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا سخن گفته است. ترامپ و کلی در این باره شوخی کرده اند که چگونه وقتی یک پهباد ظاهر می شود رژه نظامی آنها از هم می پاشد. ترامپ گفته است: «اصلا برایشان خوب نیست.» او گفته که ارتش ونزوئلا روحیه پایینی دارد. و ادامه داده است که رک و راست بگویم، به همین دلیل دولت ونزوئلا را خیلی سریع می شود با استفاده از ارتش سرنگون کرد، اگر ارتش تصمیم به این کار بگیرد.

روز 25 سپتامبر ترامپ این اظهارات را تکرار کرد و گفت: «تمام گزینه ها در ارتباط با ونزوئلا روی میز قرار دارد.» عبارت «تمام گزینه ها» اشاره مستقیمی به مداخله نظامی دارد.

حمله به رژه نظامی در ونزوئلا در 5 آگوست به حمله به رژه نظامی در ایران در 22 سپتامبر شباهت داشت.هیچ یک از این حملات پیامدهای گسترده ای به دنبال نداشت.

در مجمع عمومی سازمان ملل ترامپ از دولت ایران انتقاد کرد، همچنان که کمی پیشتر دولت ونزوئلا را نیز مورد حمله قرار داد. او با متهم کردن ایران به «داشتن یک دستور کار تهاجم و توسعه طلبی» اعلام کرد که از 5 نوامبر تحریم های جدیدی علیه ایران به اجرا گذاشته خواهد شد. دولت ایران تا زمانی که آمریکا به قرارداد هسته ای که از سال 2015 اجرایی شده بود احترام می گذاشت، برای انجام گفتگوهای همه جانبه با ایالات متحده آمادگی نشان می داد. این آمریکا بود که از این معاهده خارج شد و این تیم ترامپ است که درباره ایران با پرخاشگری سخن می گویند.

ایالات متحده هیچ حرفی از همبستگی با مردم ونزوئلا و ایران یا حتی ارتش های این دو کشور که در طول دو ماه گذشته مورد حمله قرار گرفته اند  به میان نیاورد. او قبلا ارتش ونزوئلا را مورد تمسخر قرار داده بود. او در قبال کشته شدن حدود 30 نفر در رژه نظامی در ایران سکوت اختیار کرد. احساسات انسانی در قلمرو ترامپ جایی ندارد. بر قلمرو او منطق آهن حاکم است.

هیچ نقطه امیدی در سخنرانی ترامپ دیده نمی شد. سخنرانی او زشتی به تمام معنا بود؛ تهدیداتی علیه این قدرت و آن قدرت، بی اعتنا به روند دیپلماسی.

انزوای آمریکا

هر چه می گذرد یافتن  متحد برای دولت ترامپ سخت تر می شود. او در سخنرانی خود هند، اسرائیل، لهستان و عربستان سعودی را  فهرست کرد. هیچ یک از این کشورها تمایلی به پیوستن مستقیم به یک ماجراجویی علیه ونزوئلا و حتی علیه ایران از سوی آمریکا را ندارند. جنگ ترامپ - اگر جنگی صورت گیرد- سربازان آمریکایی را  در حالی علیه این دو کشور گرفتار خواهد کرد که هیچ حمایتی از سوی کشورهای عضو سازمان ملل دریافت نخواهند کرد.

قدرت های اروپایی برای تاکید بر حمایت خود بر توافق اتمی با ایران در حاشیه اجلاس سازمان ملل با یکدیگر ملاقات کردند. آنها - در کوششی  ناموفق- تلاش کردند سپری قانونی برای حفاظت از موسسات اروپایی دربرابر مجازات های آمریکا در صورت تداوم تجارت آنها با ایران ایجاد کنند.  چین در این مسیر همراه آمریکا نیست. این کشور علنا تحریم های آمریکا را زیرپا گذاشته و به این کار ادامه نیز خواهد داد. چین و امارات متحده عربی بزرگ ترین شرکای تجاری ایران هستند و اتحادیه اروپا در ردیف سوم قرار دارد.(ایتالیا بزرگ ترین شریک تجاری ایران از اتحادیه اروپاست). نزدیک به 700 هزار بشکه از نفت ایران در هر روز به چین می رود. کسب و کارهای چینی سهم بزرگی در اقتصاد ایران دارند. جرثقیل های چینی بر فراز آسمان تهران در چرخش هستند که نشانگر نقش چین در اقتصاد ایران محسوب می شود. نه هیچ یک از کشورهای اروپایی و نه چین به آمریکا اجازه نخواهند داد که اقدامی نظامی را علیه ایران کلید بزند. کاملا پیداست که این کار به نفع آنان نیست.

هیچ یک از کشورهای آمریکای لاتین نیز خواهان حمله آمریکا به ونزوئلا نیستند. بعد از ابراز آن اظهارات از سوی ترامپ، دبیرکل سازمان کشورهای آمریکایی  - لوئیس آلماگرو- گفت که «در ارتباط با یک مداخله نظامی او احساس می کند که هیچ گزینه ای نباید به اجرا گذاشته شود.» اما این اظهارات در گروه لیما مورد قبول قرار نگرفت، گروهی مرکب از 14 کشور عضو که در سال 2017 با مرکزیت ایالات متحده برای اعمال فشار بر دولت ونزوئلا تشکیل شد. دربیانیه گروه لیما آمده بود که این گروه خواهان یک راه حل مسالمت آمیز و از طریق مذاکره است نه مداخله نظامی. کلمبیا این بیانیه را امضا نکرد و گفت که با روح حاکم بر آن هم رای نیست. چنین مداخله ای در آمریکای لاتین به هیچ روی محبوبیتی ندارد. اگر چپ در انتخابات 7 اکتبر در برزیل طرف پیروز باشد چنین امری غیرممکن خواهد بود.

بوی باروت

در افتتاحیه مجمع عمومی سال 2006 رئیس جمهور ونزوئلا هوگو چاوز روز بعد از سخنرانی جرج دبلیو بوش پشت تریبون قرار گرفت. جنگ غیرقانونی آمریکا درعراق همچنان مسئله ای حساس بود و ایالات متحده برای جنگ علیه ایران و عراق نیز فشار می آورد. چاوز سخنان خود را با این جمله به یادماندنی شروع کرد: «شیطان دیروز به اینجا آمد و امروز هنوز دراینجا بوی باروت می آید.» نمایندگان خندیدند. شوخی مطایبه آمیزی بود.

ترامپ با تعریف شیطان انطباقی ندارد. هیچ چیز شیطانی در ارتباط با او وجود ندارد. او در کسوت یک دلقک است: او رهبر کشوری است که نفوذ آن در جهان به شدت کاهش یافته است. انتظار می رود که ترامپ همه را تهدید کند. حتی این نگرانی وجود دارد که ترامپ - که فرماندهی چنین نیروی نظامی عظیم و قدرتمندی را در دست دارد- کسی را بمباران کند. اما بسیاری بر این باورند که ایالات متحده دیگر قادر به پیش بردن دستور کاری از آن نوع که در سال 2003 به اجرا گذاشت نیست.

نویسنده: ویجی پراشاد  (Vijay Prashad)  مورخ، روزنامه نگار و مفسر هندی