وقتی یک فیلم جریان‌ساز جلوی سقوط آزاد سینما را می‌گیرد

به گزارش  حلقه وصل، از همان روزهای ابتدایی ورود «سینماتوگراف» به کشورمان، ایرانی‌ها ارادت خاصی به هنر هفتم پیدا کردند. مردم ایران پیش از این با هنر بیگانه نبودند، اما تصاویر متحرک سینماتوگراف، جادویی داشت که در هیچ‌یک از هنرهای پیش از آن ندیده بودند. از زمانی که سینما از انحصار دربار خارج شد، تا زمانی که رنگ و روی مردمی گرفت، چند دهه زمان برد و به‌مرور هنرمندان مختلف با آثار نمایشی خاص یکی‌یکی ظهور کردند.

از همان وقتی که فیلم «دختر لر» به‌عنوان اولین فیلم ناطق سینمای ایران سر از اکران درآورد و مردم برای تماشای قصه عاشقانه «جعفر و گلنار» در صف تهیه بلیت سالن‌های سینما ایستادند، می‌شد فهمید که سینما قرار است به یکی از اصلی‌ترین تفریحات عامه مردم ایران تبدیل شود.

این پیش‌بینی درنهایت به حقیقت پیوست اگرچه در این میان با فراز و نشیب‌های فراوانی مواجه بود. اگر یک سال و نیم گذشته را اصطلاحاً «فاکتور بگیریم»، تا پیش از آن سینما جزء محبوب‌ترین تفریحات مردم در سراسر کشور بود. با وجود اینکه بسیاری از شهرهای ایران، سالن‌های استاندارد سینما ندارند، اما همان سالن‌های قدیمی و زهوار دررفته، هنوز هم پاتوق اصلی دوستداران هنر هفتم هستند.

 سعی داریم که در سلسله گزارش‌های «خاطرات گیشه» مروری آماری داشته باشیم بر آنچه در چهار دهه گذشته در سینمای ایران رخ داده است. در هر سری از گزارش‌های این مطلب که به صورت هفتگی خواهد بود، اتفاقات مربوط به یک سال سینمای ایران را در زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم، از میزان فروش تک‌تک فیلم‌ها گرفته، تا پررفت‌وآمدترین سالن‌های سینما در کشور، محبوب‌ترین ژانر سینمایی و گران‌ترین و ارزان‌ترین فیلم‌های سال.

سال ۷۲ در گیشه سینمای ایران، یکی از سال‌های بسیار مهم و تاثیرگذار است. از سال ۶۹ به بعد میزان فروش فیلم‌ها در سینمای ایران با افت شدیدی مواجه شده بود و شرایط اصلا برای سینمادارها و فیلم‌های اکران شده اصلا خوب نبود. تا جایی که در دو سال ۷۰ و ۷۱ در مجموع بیش از ۲۷ میلیون بلیت کمتری به فروش می‌رسد و میزان فروش آثار هم بسیار پایین می‌آید. دلایل مختلف اجتماعی و سیاسی، جابه‌جایی‌های مدیریتی در راس سازمان سینمایی، گران شدن قیمت بلیت سینماها و... برخی از مهم‌ترین عواملی بود که شرایط را برای فروش آثار در سینماها بسیار پیچیده کرد.

با این وجود اما سال جدید ترمز این سقوط کشیده می‌شود و فیلم‌های خوبی که به اکران درمی‌آید اجازه نمی‌دهند روند نزولی فروش آثار در سینماها ادامه‌دار باشد. در سال۷۲ مثل تمام استان‌های کشور سینمای فعال داشتند و تعداد ۶ سالن سینما به تعداد سالن‌های فعال سراسر کشور اضافه شده بود. یعنی در این سال ۲۸۰ سینمای فعال با ۲۸۲ سالن میزبان دوستداران سینما بودند. ۱۷۲ هزار و ۴۴۷ صندلی تعداد دقیق ظرفیت سینماها در این سال بود، عددی که نشان می‌داد سینمای ایران نزدیک به ۳ هزار صندلی بیشتر نسبت به سال قبل از آن در اختیار دارد. از اواسط دهه شصت روند ساخت سالن‌های سینما در سراسر کشور شکل گرفته و سال‌به سال تعداد سینماهای فعال در کشور بیشتر می‌شده است، اما این سرعت ساخت آنچنان زیاد نبوده که تاثیر بسزایی در میزان مخاطبان فیلم‌ها بگذارد.

مهم‌ترین اتفاقی که در سال ۷۲ در زمینه فروش گیشه سینماهای ایران رخ داد این بود که جلوی سیل ریزش مخاطبان آثار گرفته شد و دیگر از ریزش‌های چند میلیون نفری خبری نبود. در همین سال بیش از ۵۴ میلیون و ۸۰۰ هزار قطعه بلیت در سینماهای سراسر کشور به فروش رسید، آماری که از رشد ۸۰۰ هزار نفری نسبت به سال قبل خبر می‌داد. قطعا این رقم نمی‌تواند برد ویژه‌ای در ساختار سینمای ایران به حساب بیاید، اما همینکه روند سقوط متوقف شد و سینما بعد از دو سال با رشد مواجه شد، اتفاق ویژه و مبارکی بود.

در این سال قیمت بلیت نیز به طرز قابل توجهی افزایش یافت و به رقم ۴۴ تومان رسید، مسئله‌ای که می‌توانست یک بار دیگر باعث شکست فیلم‌ها در گیشه شود، ولی این اتفاق نیفتاد و سینمای ایران در پایان سال توانست بیش از دو میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان فروش داشته باشد. در این سال هر سالن سینما به طور متوسط چیزی بیشتر از ۸.۵ میلیون تومان فروش داشت که یعنی هر صندلی سینما به مرز ۱۴ هزارتومان فروش در سال رسید. متوسط تماشاگر هر سالن ۱۹۴ هزار نفر و متوسط نشستن تماشاگر بر هر صندلی ۳۱۸ نفر بود. در پایان سال نیز هر ایرانی ۰.۹۸ بار به سینما رفت، عددی که در مقایسه با سال‌های پایانی دهه شصت یک شکست به حساب می‌آمد اما باز هم برای سینماداران و سازندگان آثار قدمی رو به جلو محسوب می‌شد.

تهران از گذشته پر سینماترین استان کشور بود و در این سال نیز با همین فرمان چند برابر اکثر استان‌ها سینما داشت. ۷۵ سالن سینمای تهران در سال ۷۲ در مجموع بیش از ۱۶ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر تماشاگر داشت و پرتماشاگرترین استان کشور از نظر میزان مخاطب بود. مسئله‌ای که نشان می‌داد سینما رفتن یکی از تفریحات اصلی تهرانی‌ها از گذشته بود و خیلی از مسافرهایی که از شهرهای دیگر می‌آمدند، به سینما به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی تفریح نگاه می‌کردند. بعد از تهران استان‌های خراسان، مازندران، فارس، گیلان، آذربایجان شرقی، اصفهان، خوزستان، آذربایجان غربی و زنجان در رده‌های پرتماشاگرترین استان‌های تهران قرار داشتند و در جذب مخاطب به سینماها موفق بودند.

یکی دیگر از المان‌های موفقیت فروش سینماهای تهرانی، در میزان فروش آثار است. طبق آمار در سال ۷۲ از میان سه سینمای پرفروش سینمای ایران، دو سینمای «آزادی» و «عصر جدید» تهران در رده‌های اول و سوم قرار گرفتند، دو سینمایی که روی هم رفته بیش از ۱.۵ میلیون نفر را به سالن سینما کشاندند و در پایان سال به فروش ۹۰ میلیون تومانی رسیدند. سینما «آفریقا» مشهد هم که با ۹۳۲ هزار مخاطب، پرتماشاگرترین سینمای ایران در این سال بود، از نظر فروش با رسیدن به رقم ۵۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان در رده دوم جدول قرار گرفت.

سینمای ایران در سال ۷۲ چند رکورد ویژه در زمینه اکران فیلم داشت، رکوردهایی که تا پیش از آن تکرار نشده بودند. اولین مورد به تعداد فیلم‌های اکران شده در سال مربوط می‌شود. در این سال برای اولین بار ۳۵۱ فیلم به اکران درآمدند، رقمی که به نسبت سال‌های گذشته یک پیشرفت محسوب می‌شد. البته که درصد زیادی از این آثار (مخصوصا فیلم‌های خارجی) مربوط به سال‌ها گذشته بودند و محصولات همان سال به حساب نمی‌آمدند. در این سال ۲۶۲ فیلم ایرانی و ۸۹ فیلم خارجی به اکران درآمدند، کم تماشاگرترین فیلم سال، فیلم سینمایی «پل فاتح» محصول دانمارک بود که ۴۸ نفر آن را در سالن‌های سینما تماشا کردند.

یکی دیگر از رکوردهای ویژه این سال مربوط به تعداد تماشاگران فیلم اول فهرست فروش بود. در این سال فیلم سینمایی «افعی» به نویسندگی و کارگردانی محمدرضا اعلامی و با بازی جمشید هاشم‌پور با بیش از ۴.۵ میلیون تماشاگر، پرطرفدارترین و پرفروش‌ترین فیلم سینمای ایران شد و رکورد تعداد تماشاگر یک فیلم در یک سال را به نام خود ثبت کرد و در گیشه به رقم نزدیک به ۲۰۰ میلیون تومان رسید. میزان فروش و استقبال از این فیلم به حدی بود که دیگر آثار در حال اکران که در ژانر اکشن و حادثه‌ای بودند هم مورد توجه مخاطبان سینما قرار گرفت و در فهرست ۱۰ فیلم پرتماشاگر سال، این ژانر در کنار فیلم‌های اجتماعی، پرطرفدارترین ژانر سال بود.

در آن سال جمشید هاشم‌پور پرفروش‌ترین ستاره سینما بود و دو فیلم از او، پرطرفدارترین آثار سال بودند. فیلم «قافله» به کارگردانی مجید جوانمرد دومین فیلم پرفروش سال بود که توانست بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر را به سالن‌های سینما بکشاند و ۱۰۴ میلیون تومان در سال فروش کند. فیلم سینمایی «از کرخه تا راین» اثر خوش ساخت ابراهیم حاتمی‌کیا نیز سومین فیلم پرطرفدار و دومین فیلم پرفروش سال بود.

منبع: آنا