دلایل راه‌یابی موسسات پولی به بحث پذیرش مقالات

به گزارش حلقه وصل، یک جست‌وجوی ساده در جستجوگرهای اینترنتی کافی است تا به ناهنجار بودن وضعیت مقاله‌نویسی و چگونگی پذیرش مقالات پی ببریم.

کافی است یکی از جستجوگرهای اینترنتی را باز کرده و عبارت « اکسپت سریع مقاله» را تایپ کنیم، آنگاه وب‌سایت‌های بسیاری نمایان می‌شود که هر کدام معرف یک مؤسسه برای انجام سریع اکسپت مقالات در ازای دریافت یک مبلغ کلان است.

* وجود فرد ثالث برای پذیرش سریع مقالات

فاجعه آن‌جاست که شما به عنوان یک دانشجو به طور معمول برای چاپ مقاله در نشریات داخلی (علمی – پژوهشی و علمی – ترویجی) نیاز به هیچ موسسه یا شخص ثالثی ندارید اما در عمل اینگونه نیست و دانشجویان باید مبلغ کلانی را به مؤسسه‌ای بدهند که برای آن‌ها اکسپت بگیرد.

در واقع، برای اکسپت مقالات خود در نشریات علمی و پژوهشی و نیز علمی – ترویجی باید مقالات خود را به دفتر نشریه مدنظرتان سابمیت (ارسال) کنید. (براساس دستورالعمل تهیه مقاله همان نشریه) سپس با مکاتباتی که با آن نشریه خواهید داشت، مقاله شما یا اکسپت یا رد می‌شود یا در بیشتر موارد طی داوری داوران نشریات ادیت و موارد اصلاحی برای شما ارسال می شود و چون دفتر نشریات به زبان فارسی و داخلی هستند، پس هیچ نیازی به شخص ثالث یا موسسه ای ندارید.
اما چه اتفاقی افتاده است که امروز دانشجویان با طی این روند به جایی نمی‌رسند و سرانجام مجبور به انجام روش دوم یعنی پرداخت مبلغی به مؤسسات برای پذیرش مقالات‌شان می‌شوند.

* دلایل راه‌یابی موسسات پولی به بحث پذیرش مقالات

یک مسئله عمده و مشکل اساسی در این زمینه وجود دارد و آن این است که این روزها مقاله به پارامتر ارزیابی علمی در کشور تبدیل شده یعنی حتی برای اعلام شاخص رشد علمی کشور یکی از پارامترهای جدی ما مقاله است و همینطور برای قضاوت در مورد جایگاه علمی افراد آنها را با تعداد مقالات می‌سنجیم.

اساساً اینکه مقاله چه کاربردی دارد و چه فرایندی را در رشد علمی کشور طی می‌کند جای بحث جداگانه‌ای دارد.

اما مسئله بعدی در پولی شدن پذیرش مقالات این است که رشد علمی افراد براساس مقاله می‌تواند محلی برای کسب درآمد باشد یعنی مقاله بیشتر از اینکه یک فرایند علمی باشد به یک فرایند اقتصادی و یک پارامتر اقتصادی تبدیل شده است.

مسئله بعدی این است که اساساً لازم نیست مقاله یک کشف عمومی باشد ولی ما در یک چارچوبی گیر کرده‌ایم که فرمت مقاله بیشتر مسئله است و این باعث شده که ما مقاله‌ای کاملاً بی‌ربط با شرایط واقعی جامعه داشته باشیم که معطوف به محتوا نیست و فقط معطوف به فرمت است یعنی ما می‌خواهیم یک مقاله داشته باشیم که در آن رفرنس خارجی زیاد باشد یا حتی اعضای هیأت تحریریه یک مجله در صورتی به مقاله رتبه می‌دهند که به مقالات قبلی همان مجله رفرنس دهیم، در این صورت اعتبار علمی مقاله بالا می‌رود بنابراین خود به خود کسی که می‌خواهد مقاله بنویسد ناخواسته به سمتی می‌رود که از مقالات پیشین نشریات رفرنس بدهد و به همین دلیل این رفرنس‌ها به صورت بی‌ربط در مقاله چیده می‌شود تا رتبه بگیرد.

همچنین شرایط به سمتی می‌رود تا از اساتیدی که داور هستند نیز باید رفرنس داده شود و عملاً به این صورت می‌شود که در بررسی یک موضوع بومی که حتی مشابه خارجی هم ندارد باید رفرنس خارجی داد و اساساً به این صورت است که مقاله نوشته می‌شود و پس از آن رفرنس‌هایی در آن چیده می‌شود که فقط رتبه بگیرد و عملاً این رفرنس ها هیچکدام در خدمت مقاله نبوده است. 

یکی از دانشجویان مقطع دکتری در این زمینه می‌گوید: این نظام رفرنس دهی سبب شده تا هیچ تولید علم جدیدی نداشته باشیم مثلاً می‌خواهیم یک موضوع جدید را بیان کنیم در این صورت کسی این نظریه را از ما قبول نمی‌کند زیرا رفرنس خارجی ندارد ولی اگر مقاله را به یکی از اساتید دانشگاه بورکینافاسو رفرنس دهیم مقالها اکسپت می‌شود.

این دانشجو که خودش مسیر مقاله‌نویسی را طی کرده است، اینگونه بیان می‌کند که در راستای اینکه تولید مقاله درآمد دارد حرکت می‌کنیم به طوریکه ۷۰-۸۰ درصد مقالات اساتید توسط خودشان نوشته نشده بلکه مقالات دانشجویانی است که مقاله را به اسم استاد راهنما منتشر کرده‌اند زیرا مجبورند مقاله را منتشر کرده و اکسپت آن را بگیرند و نام استاد را بالای مقاله بنویسند، اگر خیلی لطف کنند اجازه می‌دهند که نام خود دانشجو نیز پایین مقاله نوشته شود.

مسئله بعدی این است که ما در کشور افزایش ظرفیت دانشجوی دکتری داشته‌ایم که اینها برای دفاع باید ۲ یا ۳ مقاله بنویسند که فارغ‌التحصیل شوند ولی در برابر این تقاضا ظرفیت نشریات داخلی را افزایش نداده‌ایم به همین دلیل دانشجو باید ۷ ماه یا حتی یک سال در نوبت ارزیابی بماند که طبق قاعده نمی‌تواند برای چند نشریه بفرستد.

ابتدا باید صبر کند تا یکی از نشریات آن را رد کند و سپس برای نشریه دیگری بفرستد به همین دلیل ممکن است اکسپت یک مقاله در شرایط عادی ۲ یا ۳ سال طول بکشد که این مسئله باعث شده برخی اساتید یا گروه‌ها که مجوز نشریه دارند اولویت را به دانشجوی خودشان بدهند.

همه جا برای پژوهش پول می‌دهند و فرد را تشویق می‌کنند که کار علمی و تحقیقاتی کند ولی در ایران به شکلی شده که فرد زحمت می‌کشد و پژوهش می‌کند و سپس باید پول بدهد و یک سال التماس کند تا مقاله‌اش چاپ شود.

یکی از فارغ‌التحصیلان دکتری با اشاره به مشکلات پذیرش مقاله در نشریات داخلی می‌گوید: من موردی سراغ دارم که استاد دانشگاه مقاله نوشته نشده را در ژورنال علمی پژوهشی داخلی اکسپت داده یعنی فقط یک عنوان گرفته‌اند و آن عنوان را اکسپت کرده‌اند تا فرد از پایان نامه‌ خود دفاع کند و پس از آن اگر وقتی شد متن مقاله را هم می‌نویسد. ولی دانشجوی دیگری هم سراغ دارم که ۲ سال در انتظار چاپ مقاله است. یعنی یک مافیایی وجود دارد که برخی دلالی می‌کنند و میلیون‌ها تومان پول می‌گیرند تا سریع‌تر بتوانند مقاله را اکسپت کنند. 

به گفته این فارغ‌التحصیل مقطع دکتری، در صورتی که پذیرش مقاله در نشریات داخلی روال عادی خود را طی کند، ۲۰۰ تا ۴۰۰ تومان برای حق داوری گرفته می‌شود ولی به دلیل اینکه دانشجویان نمی‌توانند از مسیر عادی به نتیجه برسند، شرکت‌هایی هستند که پول‌های هنگفتی برای اکسپت سریع‌تر می‌گیرند به طوریکه دانشجو تا ۷ میلیون باید هزینه کند تا مقاله‌اش به چاپ برسد.

این فارغ‌التحصیل مقطع دکتری با ذکر این مشکلات می‌گوید: اینها مجموعه‌ای از مشکلات است که متولی رفع آن نیز وزارت علوم است ولی مثل وزارت بهداشت که مسئولانش پزشکان هستند وزارت علوم هم تداخل منافع دارد و نمی‌تواند این مشکلات را برطرف کند زیرا اساتید خودشان بر خودشان نظارت می‌کنند بنابراین شورای عالی انقلاب فرهنگی می‌تواند در این زمینه وارد شود.

منبع: فارس