عنقا: نظام ما برای نشان دادن کاراکتر «حاج علی» بدهکار مردم بود+فیلم

به گزارش حلقه وصل، بخش اول گپ و گفت با عوامل سریال "پدر" امروز منتشر شد و به جهت علاقه‌مندی و استقبال مخاطبین از فیلم‌های مربوط به صحبت هنرمندان و عوامل پروژه‌های تلویزیونی و سینمایی، فیلم بخش‌هایی از این گفتگو را در ادامه ببینید:

**"حاج‌علی" کاراکتر لاکچری نیست

عنقا: من باز هم می‌گویم اول اینکه نمی‌دانم منظور شما از اصطلاح لاکچری چیست و استفاده از این نام برای شخصیت فرهیخته داستان من برای چه منظور است؟ من فکر می‌کنم نشان دادن یک خانواده معتقد، مومن و متدین که ثروت خودش را از راه حلال بدست آورده و وجوهات خودش را پرداخت می‌کند و بخش زیادی از زندگی‌اش صرف کمک به مردم می‌شود. همچنین هدفش از کسب و کار این است که از این کارخانه روزی من و چندصد کارگر بدست می‌آید. بخشی از درآمد کارخانه صرف خیریه‌ای می‌شود که همسرش آنجا را اداره می‌کند. در شیوه تربیتی‌اش به پسرش می‌گوید من برایت خانه نمی‌خرم و کار و کسب راه نمی‌اندازم که خودت باید روی پای خودت بایستی. یا در مورد دامادش خیلی سفت و سخت برخورد می‌کند تا در راه کسب روزی حلال، همیشه تلاش کنند و به کسی وابسته نباشند. در آن صحنه‌ای که بنز آخرین مدلش را به راحتی به یک کارگر دون پایه می‌دهد تا گل بزند و برای عروسی‌اش استفاده کند و اتفاقاً ماشین گرانقیمتش دچار لطمه می‌شود. این در حالی است که "حاج علی" داستان ما همان موقع به دامادش سخت می‌گیرد که باید هزینه‌های زندگی‌اش را مدیریت کند و بحث داشتن و نداشتن نیست. به حسابداری می‌گویم یک رقمی را به اندازه تلاش در کارخانه برایت درنظر بگیرند. باز مقداری جلوتر برویم می‌بینیم "حاج علی" وقتی خانواده عروسش دچار مشکل مالی شدید می‌شود زیر بار تعهدات و بدهی‌های این خانواده می‌رود. {یک همچنین مختصاتی را با هم ببینیم.}

**نظام ما برای نشان دادن کاراکتر "حاج علی" بدهکار مردم بود

عنقا: این "حاج علی" آدمی است که می‌گوید از جوانی کار کرده‌ام و یک کارگاه ریسندگی را در کنار پدرم تبدیل به این کارخانه کردم. راستی من فکر می‌کنم نظام مقدس ما سال‌ها برای نشان دادن چنین کاراکتری به مردم بدهکار بود. برای اینکه مردم و حتی رسانه‌ای‌ها را از این تصور غلط و اشتباه خارج کنیم که متنعم بودن و بهره‌مندی از دنیا هیچ ربطی به دنیاپرست‌بودن، حب دنیا داشتن و هیچ ربطی به زالو صفت‌بودن و اختلاسگر بودن و رانتخوار بودن ندارد. حتماً امروز اگر من هم زندگی لاکچری و عروسی لاکچری فلان آقازاده را می‌بینم، عصبانی می‌شوم. که اگر آن آقازاده محترم پدرش برحسب تصادف در یک وزارتخانه‌ای استخدام نشده بود و بعد از سال‌ها به مقام سفارت نرسیده بود شاید خیلی از جاها به عنوان آبدارچی هم استخدامش نمی‌کردند. حتماً من آنجا عصبانی می‌شوم. حداقل همین الان فی‌المجلس می‌توانم بالای 50 نفر از ثروتمندان اصلی را اسم ببرم که حتی انقلاب اسلامی به آن‌ها مدیون است.

**آقای عنقا! شما نام خانواده‌هایی را آوردید که همه ما برایشان احترام قائل هستیم و البته نام آقای رفیق دوست را هم به این اسامی اضافه کنید. اما این خانواده‌های مذهبی، انقلابی هم هستند. البته توقعم این نیست که خانواده انقلابی 97 همان چارچوب‌ها و ساختار خانواده انقلابی 57 را داشته باشند ولی حداقل اینکه به صورت خنثی نباشد و نه تنها رویکرد انقلابی را نمی‌بینیم و تنها رویکرد مذهبی‌اش این است که حامد فرزند این خانواده حافظ قرآن است که باز درباره حافظ بودن قرآن او هم بحث وجود دارد. البته ناگفته نماند یکی از نکات خوب سریال "پدر" تیتراژ همراه با یک آیه قرآن متنوع با تفسیر، می‌باشد. اما می‌بینیم خانواده تهرانی به مسجد می‌روند یک نمازی می‌خوانند و اگر جشنی باشد شربت و شیرینی توزیع می‌کنند اما هیچ کنشگری انقلابی به واسطه این خانواده اتفاق نمی‌افتد. این اسامی که نام بردید عمدتاً در جنگ تحمیلی  هستند و باز در گروه‌های جهادی به جنوب‌کشور، شمالغرب کشور و شرق کشور می‌روند و در دورترین روستاهای کرمان و سیستان و بلوچستان فعالیت دارند. مثلا خانواده میرمحمدصادقی که به عنوان یکی از خانواده‌های ثروتمند مذهبی و انقلابی شناخته می‌شوند، هم شهید دارد و هم در جبهه هستند و در عین فعالیت‌های سیاسی، مشارکت عام‌المنفعه هم دارند...

عنقا: اینکه چندین سال یکی از اعضای خانواده میرمحمد صادقی، معاون وزیر اقتصاد باشند لزوماً کنشگری انقلابی به حساب نمی‌آید.

**وقتی شخصیتش یک شخصیت انقلابی است یقیناً جایگاهش جایگاه انقلابی است بالاخره آقای میرمحمدصادقی انقلابی با یک مدیر لیبرالی که الان پشت میز نشسته، متفاوت است.

عنقا: ما همین الان یک معاون وزیر در همان وزارتخانه داریم که در زندان است. ما وزیر داشتیم در مهمترین نهاد فرهنگی و انقلابی‌مان که الان در بی‌بی‌سی تحلیل می‌دهد. وقتی به این‌ها یک برچسب کلی می‌زنیم، می‌توانیم به مثابه همه این مصادیق یک مثال نقض هم بیاوریم. برای همین باید درباره یک نوع خاص صحبت کنیم.

**این خانواده "حاج علی تهرانی" به عنوان یک خانواده مذهبی انقلابی چه کنشگری انقلابی دارند؟

عنقا: حتماً در دهه 60 این اتفاق افتاده است. اینکه وقتی سریال جلوتر برود می‌بینیم اتفاقاتی برای کارخانه و کارگران می‌افتد که این کنشگری انقلابی را به وضوح می‌بینیم. بدبختی ما اینجاست که فکر می‌کنیم همه چیز را باید همان اول گفت و صبر نمی‌کنیم تا به روزهای پایانی مجموعه تلویزیونی برسیم. ولی حتماً این خانواده در دهه 60 وقتی در این کشور جنگ بوده، خیریه‌ای که الان دارند و زنان بدسرپرست را حمایت می‌کند آن زمان فعالیت‌های مستقیم با جنگ تحمیلی داشتند.

**آقای عنقا! امروز مردم مجبورند؛ طبقه متوسط جامعه که شبکه جم را دنبال می‌کردند و از آن همه رذالت و اتفاقات ضدخانواده خسته شدند و دوباره به تلویزیون روی آوردند و البته در بیابان یک لنگه کفش شما غنیمت است. مردم امروز می‌خواهند یک سریال قشنگ ببینند و هر کانال تلویزیون را می‌زنند ثروت و تمول می‌بینند. تنها یک سریال در این مدت‌ها از شبکه یک پخش شد به "شب عید" و البته آن‌ها هم در فقرنشینی قدری افراط کرده‌اند. من کامنت‌هایی منتشر می‌کنم از کسانی که می‌گفتند چهار ماه ماهواره را جمع کرده بودیم و تلویزیون نگاه می‌کردیم اما دوباره مجبور شدیم به ماهواره روی بیاوریم، چون یک سریال درست حسابی ساخته نمی‌شود. ما فرار رو به جلو نکنیم. به نظرمن رسانه و مردم می‌بینند و مورد توجه هستید و عمیق‌تر باید حرکت کنید...

عنقا: اگر یک تهیه کننده در پروژه یک وظیفه داشته باشد اینکه کار خودش را در وهله اول در معرض نگاه قرار بدهد و بعد تلاش کند همه نگاه‌ها معطوف کار او شود. باقی‌اش به کارگردان، بازیگر و نویسنده برمی‌گردد. ولی یک چیزی را در نظر بگیریم این بلا از موقعی بر سر ما آمده که ما فکر می‌کنیم بالاخره سیاستگذاران و کارگزاران فرهنگی‌مان، الان که این سریال به جایی رسیده، از در که داخل می‌آیند و ما را می‌بینند چرا درباره این نکته صحبت نکردید و یا دیشب مردم ناراحت شدند ای کاش یک جوک و شوخی را هم مطرح می‌کردید. برای همین از کی دچار این سوء تفاهم شدیم که به چه منظور داریم سریال می‌سازیم. ما سریال می‌سازیم یک ساعت مردم سرگرم بشوند که منظور از سرگرمی خندیدن نیست، گریه هم لازم است. ما در وهله اول یک سریال ساختیم تا مردم سرگرم بشوند. دوم، اگر سرگرم شدند یک کم حالشان عوض شود و موارد دیگر آموزه اخلاقی و دینی هم به همراه خود دارد. این‌ نکاتی که شما اشاره می‌کنید در وهله‌های هفدهم و هجدهم هم وجود ندارد.

**برخی از کارشناسان دینی اعتقاد دارند شما کارگردان ناپخته‌ای هستید برای القای مفاهیم ارزشی و دینی؟

توفیقی: اتفاقاً در جمع حافظان قرآن و مسئولین رادیو قرآن حضور داشتیم اعتقاد دیگری داشتند.

توفیقی: یک صحنه‌هایی از فیلم را در نشست رادیو قرآن نشان دادیم و برخی از دیالوگ‌ها و آیات قرآنی که توسط شخصیت حامد خوانده شده بود کنار گوش من زمزمه می‌شد. خیلی برایم جذاب‌تر بود تا اینکه می‌توانم چند سکانس مثال بزنم و محوریت قصه ما اساساً اوضاع اقتصادی این مملکت نبوده است و در شرایطی که ما شروع کردیم آنقدر وضعیت اقتصادی وخیم نبوده است. برای من کامنت‌ها و نظراتی دادند که کاش در اوضاع اقتصادی وخیم امروز یک کار شاد می‌ساختید و البته فکر می‌کنم در کارگردانی موفق بودم و دفاع کنم. با وجود اینکه محوریت کار موضوع کسب و کار و اقتصادی نبوده ولی به اندازه خودش به این مفهوم درست اشاره شده است.

**مهدی سلطانی همان هاشم دماوندی سریال شهرزاد است و این ریتم تکراری را ادامه می‌دهد و چیز جدیدی از او نمی‌بینیم؟

توفیقی: من سریال شهرزاد را متأسفانه ندیدم اما از برخی کامنت‌ها متوجه شدم شخصیت هاشم دماوندی را مهدی سلطانی بازی کرده اما این ترس را به دلایلی درباره شخصیت "حاج علی تهرانی" نداشتم. اول اینکه سلطانی می‌تواند این تفاوت را در کاراکترهای مختلف ایجاد کند. می‌دانید که در کار قبلی خودمان "زیر پای مادر" نقش منفی داشت و برای خود من این چالش جذاب‌تر بود که آنجا نقش منفی و در نقش "حاج علی" با ایشان  تجربه ایفای نقش مثبتی را داشته باشم. به نظرتان راه رفتن کاراکتر حاج علی با اسماعیل نفر در سریال "زیر پای مادر" متفاوت نیست. حتی حالت نگاه و سرعت چرخاندن سر حاج علی با اسماعیل نفر متفاوت است. نمی‌خواستم از فضای ذهنی مردم خیلی فاصله بگیرد و کار عجیب و غریبی و فانتری قرار نبود نشان دهیم. با توجه به اینکه اتفاقاتی که در گریم داشتیم و دستکاری فیزیک بازیگر به اندازه کافی این تفاوت را برای مخاطب به منصه ظهور رسانده و حتی  لحن و حرکت‌های مهدی سلطانی در سریال "پدر" گونه متفاوتی دارد.