چگونه «کاغذ» هم برای ما بحران آفرید؟

سرویس حاشیه نگاری: در روزهایی که اکثر صنایع کشور دارای مشکلات عدیده‌ای هستند و با توجه به بالا رفتن قیمت دلار، در تامین مواد اولیه خود دچار معضلاتی شده‌اند، کمتر کسی فکر می‌کرد که کشور در زمینه تامین کاغذ نیز دچار بحران شود و عرضه‌کنندگان آن گلایه‌مند باشند. البته با وجود اینکه موضوع عرضه کاغذ و تلاطم بازار آن مربوط به چندین ماه اخیر است و فروشندگان کاغذ به شدت از نوسانات ارزی متاثر شده‌اند اما موضوع از آنجا زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار گرفت که سیدعباس صالحی وزیر ارشاد چندروز قبل و در حاشیه سفر به استان سیستان و بلوچستان به افزایش قیمت دلار و در پسِ آن بالا رفتن قیمت جهانی کاغذ اشاره کرد و گفت: «موجودی ما در تامین کاغذ تنها دو ماه آینده است و باید بانک مرکزی برای تامین کاغذ سفارش با نرخ ارز دولتی تضمینی را داشته باشد».

بسیاری از رسانه‌ها، علی‌الخصوص رسانه‌های مکتوب، همزمان با زمزمه‌های بحران کاغذ دچار نگرانی شدند و در روزهای اخیر گزارش‌هایی را درباره بازار کاغذ در رسانه‌های خود منتشر کردند. روزنامه فرهیختگان در این زمینه نوشت: «اوایل مردادماه، قیمت کاغذ به بیشترین حد خود رسید، قیمت هر بند کاغذ تحریر 70 گرمی در بازار که تا پیش از این 125 تا 130 هزار تومان به‌فروش می‌رسید‌، به 150 تا 160 هزار تومان افزایش یافته است». فرهیختگان نهایتا پیش‌بینی کرده است که حتی ممکن است قیمت کاغذ از قیمت فعلی بالاتر رود و تا 200 هزار تومان افزایش پیدا کند.

* چرا کشور دچار بحران کاغذ شد؟
در حالی که دلایلی همچون تعطیل‌شدن کارخانه‌های کاغذسازی چین و هند به دلیل آلایندگی، افزایش قیمت جهانی خمیر کاغذ و مانند آن علت اصلی افزایش قیمت کاغذ در ایران عنوان شده است، اما به نظر می‌رسد علاوه بر دلایل مذکور، موضوعاتی دیگری وجود دارد که از قضا نه تنها به مسائل جهانی مربوط نیست بلکه کاملا موضوعاتی داخلی است و به نوعی به تصمیمات مسئولان مربوطه وابسته است.

از نکات قابل‌تاملی که در زمینه بحران این روزهای کاغذ وجود دارد این است که حتی دلار 4200 تومانی نیز برای واردات کاغذ به واردکنندگان تخصیص یافته است اما گفته می‌شود به دلیل عدم‌نظارت کافی بر فعالیت آنها، کاغذ موردنیاز به دست مطبوعات، چاپخانه‌ها و ناشران نمی‌رسد و آنها را در استانه تعطیلی قرار داده است. در همین زمینه، احسان قاضی‌زاده هاشمی عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با اشاره به اینکه متاسفانه واردکننده کاغذ ارز دولتی را گرفته و واردات صورت گرفته ولی توزیع نمی‌شود، ادامه داد: باید دانست که مشکل، توزیع‌کنندگان خرد نیستند بلکه مشکل واردکنندگان اصلی هستند که متاسفانه توزیع به شکل مطلوب انجام نشده و احتکار صورت می‌گیرد و متاسفانه نظارت وجود ندارد. برخلاف این اظهارنظر، نصراله پژمانفر نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی معتقد است که دولت ارز دولتی را در اختیار واردکنندگان کاغذ و مقوا قرار نداده است و این موضوع باعث شده است که صدها تن کاغذ و مقوا در گمرک انباشته شود. غلامعلی جعفرزاده عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس و از نمایندگان حامی دولت نیز ضمن انتقاد از بی‌توجهی دولت به موضوع بحران کاغذ اظهار داشت: جای تأسف دارد که دولت ارز موردنیاز واردکنندگان کاغذ و مقوا نیز تأمین نمی‌کند و بجای حل مشکلات حوزه کاغذ و نشر، این حوزه رها کرده، لذا تأکید بر این است که حوزه فرهنگ که در کشور ما مظلوم واقع شده، بیشتر از گذشته آسیب نبیند.

علاوه براین، ابوالفضل روغنی گلپایگانی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا موضوع «احتکار» را در این خصوص مطرح کرده و معتقد است افراد فرصت‌طلب و رانت‌جو وارد بازار شده و عرصه را برای مصرف‌کنندگان کاغذ تنگ کرده‌اند. وی با انتقاد از روش توزیع ارز اظهار داشت: در آشفته بازاری که ایجاد شده، دلار 3800 تومانی و 4200 تومانی بدون نظارت مناسب در اختیار عده‌ای فرصت‌طلب قرار گرفت و درصد ناچیزی از آن سهم فعالان واقعی صنعت و بازار کاغذ شد.

گذشته از گمانه‌زنی‌های اخیر درباره ارائه ارز دولتی برای واردات کاغذ، موضوع دیگری در این زمینه بسیار مهم به نظر می‌رسد، موضوعی که شاید اگر به وقوع نمی‌پیوست شاید این روزها نگرانی‌ها کمتر بود. روغنی گلپایگانی رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا در گفتگویی که در اسفندماه سال 96 انجام داده بود ضمن انتقاد از عدم حمایت دولت از تولیدکنندگان داخلی کاغذ و در نتیجه تعطیلی این کارخانه‌ها گفته بود: هیچ کمکی به تولید کنندگان کاغذ نمی‌شود و در فضای کنونی شرایط برای تولیدکنندگان محیا نیست و حتی دستگاه‌های دولتی به برخی دلایل که قابل تامل است حاضرند کاغذ وارداتی با قیمت بالاتر که حدود ۴۰ درصد است خریداری کنند.

بنابراین با توجه به موضوعاتی که در این گزارش به آنها اشاره شد، موضوع بحران کاغذ و نگرانی‌های بوجود آمده درباره آن، صرفا به تعطیلی کارخانه‌های چینی و هندی و مسائل از این دست مربوط نیست و با تدابیری از سوی مسئولان مربوط، هم توانایی این را داشتیم که اتکای صد در صدی به واردات کاغذ نداشته باشیم و هم قادر بودیم با مدیریت و نظارت بر بازار، از بحران بوجود آمده در اثر نواسانات ارز جلوگیری کنیم.