به گزارش حلقه وصل، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، پس از پایان سفر به نیویورک، گلایه ها و انتقادات تندی در مورد آمریکا بیان کرد.
اردوغان که به سنت چند سال اخیر، حرف های مهم خود را در داخل هواپیما با خبرنگاران همراه در میان می گذارد، در مورد روابط کنونی آنکارا- واشنگتن، نکات فراوانی بیان کرده که شاید شاه بیت و مهم ترین بخش آن چنین است: «من با جورج بوش پسر خوب کار کردم، با آقای اوباما همکاری خوبی داشتیم، با آقای ترامپ خوب کار کردم، اما نمی توانم بگویم که ما با آقای بایدن شروع خوبی داشته ایم. من تاکنون در کار و ارتباط با هیچکدام از روسای جمهور آمریکا، با چنین وضعیتی روبرو نبوده ام.»
اردوغان در ادامه افزود: «قبلاً هم در مذاکرات با آقای بایدن، گفتم که نتیجه مطلوب نیست. در حال حاضر، باز هم به همین شکل فکر می کنم. زیرا ما به عنوان دو کشور عضو ناتو باید رابطه بهتری داشته باشیم و در نقطه بسیار متفاوتی قرار بگیریم. اگر ما در نقطه مورد انتظار نیستیم، لازم است این را بیان کنیم. من تاکنون چنین موقعیتی را با هیچ یک از رهبران ایالات متحده تجربه نکرده ام، اما متأسفانه ما در حال حاضر در چنین وضعیتی هستیم».
مراد یتکین از روزنامه نگاران مشهور ترکیه که مدتها در آمریکا حضور داشته گفته است: «در عمر چهل ساله روزنامه نگاری ام، شاهد چنین وضعیتی نبوده ام که رئیس جمهور ترکیه، تا این اندازه از بی اعتنایی رئیس جمهور آمریکا گله مند شود و چنین چیزی را بر زبان بیاورد. واقعاً چرا باید به این شکل صحبت کنید؟ یک رئیس جمهور، نباید از این گلایه کند که مورد اعتنای رئیس جمهور آمریکا قرار نگرفته است».
فهمی کورو از تحلیل گران قدیمی ترکیه و از افراد سیاسی نزدیک به عبدالله گل معتقد است که دیدار جو بایدن با برهم صالح رئیس جمهور عراق، بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس و چندین سیاستمدار دیگر، نشان داد که او اساساً برای دیدار دیپلماتیک فرصت و مجال داشته اما میلی به دیدار با رئیس جمهور ترکیه نداشت.
فهمی کورو در ادامه گفته است: «واقعاً اگر دیدار می کردند چه می شد؟ بسیار نتیجه شگرف و مثبت و عجیب و غریبی به دست می آوردید؟»
بایدن نداریم، اجازه بدهید سالیوان تقدیم کنیم
جان آتاکلی از تحلیل گران روزنامه کورکوسوز، در مورد دستاوردهای سفر اردوغان و ناکامی او در دیدار با رئیس جمهور آمریکا، مطلبی با یک تیتر گزنده و کنایی نوشته و این مطلب، مورد توجه بسیاری از رسانه های ترکیه قرار گرفت. عنوان ستون جان آتاکلی این است: «بایدن نداریم، اجازه بدهید سالیوان تقدیم کنیم.»
تحلیلگر روزنامه کورکوسوز ترکیه در مورد سفر رئیس جمهور کشورش به نیویورک نوشته است: «سفر چند روزه اردوغان به آمریکا به پایان رسید. رسانه های وابسته به کاخ ریاست جمهوری ترکیه، تلاش کردند این سفر را همچون فتح آمریکا نشان دهند. ولی ما هنوز هم نمی دانیم که حقیقتاً چه چیزی بدست آوردیم. البته ساختمان بزرگی افتتاح شد و ستایش های باور نکردنی از این ساختمان صورت گرفت، گویی تنها آسمان خراش نیویورک بود.
رسانه های آکپارتی ادعا کردند که ما آمریکا و جهان را با این برج بلند به چالش کشیدیم! اما همه می دانیم که برج بهانه بود و هدف اصلی اردوغان از حضور در نیویورک، تلاش برای ملاقات با بایدن بود. پس از دیدار بایدن و اردوغان در بروکسل و در ۱۴ ژوئن، کاخ ریاست جمهوری وانمود کرد که گویی در سپتامبر جلسه ای برگزار می شود. اما نشد. با آن که از ماه ژوئن، تعداد زیاد هیات سیاسی و تجاری ترکیه، برای لابی گری به وقت ملاقات با بایدن، به نام هیئت های متقاضی به واشنگتن رفته اند. آنها از آمریکا خواستند فرصتی برای یک جلسه، هرچند کوتاه فراهم کنند. ولی بایدن این را نپذیرفت.
همیشه این بهانه مطرح می شد که برنامه پرزیدنت ما بسیار شلوغ است و هیچ جوره راه ندارد! در نتیجه سفر اردوغان، بدون دیدار با بایدن، عملاً به یک نمایش تبدیل شد. مراسم بزرگی برای افتتاح ساختمان موسوم به خانه ترک برگزار شد. اردوغان در خیابان های نیویورک با همراهی محافظان متعدد، سعی کرد نظرها را به خود جلب کند. یک اسکله در گران ترین گوشه منهتن برای تبلیغ یک کتاب با امضای اردوغان اجاره شد. خودروها، با تصویر جلد کتاب در خیابان ها رژه رفتند. همچنین به رسانه های وابسته به آکپارتی، دستور داده شد که در مورد دیدار با بایدن صحبت نکنند و از کنار آن بگذرند. همه روزنامه نگاران که اردوغان با خود برده بود، سفر را طوری پوشش دادند که گویی حماسه بزرگی را بیان می کنند. اما هیچ کدام از آنها درباره دیدار با بایدن چیزی ننوشتند و صحبت نکردند. به هر حال، این بار اردوغان فرصت ملاقات با بایدن را حتی در سالن سازمان ملل پیدا نکرد. با این حال، کاخ سفید در آخرین لحظه پیام داد: بایدن نداریم، سالیوان بردارید!»
چنین شد که اردوغان و بایدن ملاقات نکردند، اما جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا با ابراهیم کالین سخنگو و مشاور عالی اردوغان، روبروی هم نشستند.
اشاره جزئی کاخ سفید به دیدار سالیوان - کالن
نه در توییت های جیک سالیوان و ند پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا و نه در توییت ابراهیم کالن، اشاره ای به این دیدار صورت نگرفته است. تنها اطلاع رسانی رسمی آمریکا درباره این دیدار، بیانیه مختصری است که توسط خانم امیلی هورن سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا منتشر شده است.
متن بیانیه چنین است: «آقای جیک سالیوان مشاور امنیت ملی امروز با دکتر ابراهیم کالین، سخنگو و مشاور ارشد رئیس جمهور ترکیه ملاقات کرد. سالیوان از همکاری مشترک ما در افغانستان قدردانی کرد و بر ضرورت ادامه همکاری، از جمله درباره تلاش برای اطمینان از ادامه کمک های بشردوستانه بدون مانع به افغان های نیازمند تاکید کرد. آنها درباره تلاش های مشترک ما برای رسیدگی به چالش های جهانی، از جمله همه گیری کرونا و همچنین تهدید تغییرات آب و هوایی بحث کردند. آنها در ادامه درباره تحولات خاورمیانه، قفقاز جنوبی و همچنین اهمیت حفظ ثبات در مدیترانه شرقی تبادل نظر کردند. آنها بر اهمیت ادامه گفتگو برای تقویت روابط دوجانبه آمریکا و ترکیه توافق کردند».
اردوغان و سیاست خارجی مبتنی بر احساسات
نامق تان یکی از سفرای سابق ترکیه در واشنگتن، اظهارات اخیر اردوغان در مورد روابط ترکیه – آمریکا را به مثابه زخم های عمیق ناشی از ناامیدی بزرگ، توصیف کرده است.
تان در پاسخ به سوالات دویچله ترکی، گفت: «اردوغان، عمیقاً از این که نتوانسته با جو بایدن دیدار کند، ناامید شد. اکنون سعی می کند واکنش خود را نشان دهد. به باور من، پیام اردوغان به بایدن این است: اگر مرا نادیده بگیرید، سامانه موشکی اس ۴۰۰ را تبدیل به یک پل گذار کرده و به آن سو (روسیه) خواهم رفت. شما باید مرا در نظر بگیرید، اگر نه، من مشکل ایجاد خواهم کرد.»
تان در ادامه از اردوغان انتقاد کرده و گفته است: «در سیاست خارجی، جایی برای طغیان های احساسی وجود ندارد. چنین تغییرات فوری همچنین نشان می دهد که ترکیه سیاست خارجی مرتب و منظمی ندارد. با این تیپ رفتارها و اظهارات، ترکیه همیشه در رده یک کشور غیرقابل پیش بینی باقی می ماند».
روزنامه ملی گازته در اقدامی زیرکانه، دو فایل ویدیویی را در کنار هم، در پایگاه اینترنتی اش منتشر کرده که یکی از آنها مربوط به ۲۱ سپتامبر است و در آن، اردوغان برای رئیس جمهور آمریکا عبارت «دوست من بایدن» را به کار می برد. اما در ویدیوی دیگر که در ۲۴ سپتامبر ضبط شده، با لحنی گله مندانه از رئیس جمهور آمریکا انتقاد کرده و هیچ پسوند و پیشوند دوستانه و مثبتی به کار نمی برد. روزنامه ملی گازته برای توصیف این وضعیت گفته است: «اردوغان در طول سه روز از بیان عبارت دوست من بایدن، منصرف شد!»
رئیس جمهور ترکیه در پایان اظهارات انتقادی خود در مورد آمریکا، به این اشاره کرده که در سفر به سوچی، انتظارات متفاوتی از ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه خواهد داشت.
در وصف اصلی ترین دلایل نومیدی اردوغان از جو بایدن باید گفت، سقف انتظارات رئیس جمهور ترکیه از رئیس جمهور آمریکا، بسیار بالاتر از نگرش آمریکا به ترکیه است. آمریکا ترکیه را به خاطر خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ مورد تحریم نظامی قرار داده و علاوه بر عدم تحویل جنگنده اف ۳۵، ترکیه را از لیست تولیدکنندگان یک هزار قطعه این هواپیما اخراج کرده است. علاوه بر این در مورد مسائلی همچون ارتباط با گروه فتح الله گولن و چند و چون حمایت از نهادهای اقماری پ. ک.ک در شمال سوریه، به خواسته های ترکیه توجه نمی کند.
با این حال، گویی مقامات دولت اردوغان، هنوز هم این واقعیت را درک نکرده اند که در نگرش منفعت طلبانه آمریکا در جهان و منطقه، جایگاه خاصی برای ترکیه در نظر گرفته نشده و مدتی است که مقامات کاخ سفید، برخلاف ادوار سابق، برای توصیف ترکیه، به جای عبارت «ترکیه، رفیق استراتژیک آمریکا»، از عبارت «عضو متفق ناتو» استفاده می کنند و نگرش گرمی به رویکردهای سیاسی ترکیه ندارند.