حجت الاسلام قاسمیان: در روایت تاریخی می‌توان دکوپاژ کرد

به گزارش حلقه وصل، آیین رونمایی از مجموعه داستان عاشورایی آینه با حضور محمدحسین رجبی دوانی، حجت‌الاسلام قاسمیان، علی‌اکبر والایی و جمعی از طلاب حوزه علمیه مشکات، در این حوزه علمیه برگزار شد.

داستان دینی بعد از انقلاب گشترش داشته است

محمدحسین رجبی دوانی پژوهشگر و استاد دانشگاه در حوزه تاریخ در بخشی از مراسم رونمایی مجموعه داستان «آینه» گفت: در اینکه با زبان هنر از طریق ادبیات بتوان معارفی را به مخاطبان ارائه کرد شکی نیست که البته این راه موفق و مؤثری است، زیرا هنر با طبع انسان هماهنگ است. اگر بتوانیم معارف دینی را به همان صورت که هست بیان کنیم، چیزی جز یک روایت تخصصی نیست، ولی اگر با زبان هنر بیان شود، این معارف جامعیت و دربرگیری بیشتری خواهد داشت.

وی در ادامه گفت: به برکت انقلاب، داستان‌نویسی در حیطه‌های ارزشی و انقلاب گسترش پیدا کرده و نویسندگان باذوقی پس از انقلاب رشد کرده‌اند. ما پیش از انقلاب در مضامین دینی کمتر داستان دینی داشتیم که شاید اولین مجموعه داستان دینی را پیش از انقلاب و در سال‌های 30 و 40 مرحوم پدر من در مجله مکتب اسلام منتشر کرده بود که این داستان‌ها از سوی مرحوم آیت‌الله بروجردی مورد تقدیر قرار گرفت.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: این وضعیت کمبود در داستان‌های دینی تا زمان انقلاب وجود داشت، اما با پیروزی انقلاب، طیف وسیعی از داستان‌نویستان دینی رشد کردند. اگر در ارتباط با معرفت دینی، با زبان هنر وارد شویم ارزشمند است و نزد خداوند این مسئله مأجور است، به خصوص در پرداختن به داستان اهل‌بیت و امام حسین(ع) این مسئله به اوج می‌رسد.

انیمیشن «شاهزاده روم» چیزی از انیمیشن‌های هالیوودی کم ندارد

رجبی دوانی در بخش دیگری از سخنانش گفت: انیمشین «شاهزاده روم» را دیدم که به نظرم از منظر فنی و تکنیکی چیزی از انیمیشن‌های هالیوودی کم نداشت، زیرا از نظر محتوا، غرب چیزی جز فساد و فحشا ندارد و با آثار ما قابل مقایسه نیستند. اگر بتوانیم چهره ائمه معصومین به خصوص برای کودکان و نوجوانان با ابزار هنر نشان دهیم، من به شما نوید می‌دهم که باب فلاح و نجات برای پدیدآورنده آن باز خواهد بود.

وی افزود: پدیدآورندگان مجموعه آینه هر چند مستقیم به وجود امام حسین(ع) نپرداخته باشند، ولی عابس و بریر شاگردان مکتب امام حسین(ع) بوده‌اند و در حقیقت، تجلی وجود این ذوات مقدس هستند. همین که حوزه علمیه مشکات پشتیبانی تولید این اثر را انجام داده، نشان از پویایی فضای این حوزه دارد.

رجبی دوانی گفت: این کتاب با تمام ارزش‌هایی که دارد ای کاش قبل از چاپ به دست من می‌رسید تا مطالعه نهایی صورت می‌گرفت، زیرا در کنار تمام زیبایی‌هایی که دارد اشکال جزئی نیز در آن به چشم می‌خورد، که البته به کل کار لطمه نمی‌زند، ولی بهتر بود این مسئله در آن رعایت می‌شد.

بصیرت حضرت عباس (ع) مورد توجه قرار گیرد

پرداختن به حضرت سجاد(ع) که 34 سال تلاش کردند که شیعه را احیاء کند از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است، همچنین باید با ابزار هنر به شخصیتی چون حضرت عباس(ع) نیز توجه شود، زیرا ایشان شخصیت بصیری است و این بصیرت در کلام امام معصوم مورد اشاره قرار گرفته است که می‌تواند درس و آموزه‌ای برای جامعه باشد.

در داستان دینی ما با آیات عظام طرف هستیم

علی‌اکبر والایی نویسنده دو داستان از 8 داستان مجموعه آینه در این مراسم گفت: داستان دینی نوشتن همیشه دشواری‌هایی داشته و این نکته مورد اتفاق همه داستان‌نویسان است، زیرا داستان دینی مدعی زیاد دارد.

این نویسنده اضافه کرد: زمانی که قصه فرماندهان جنگ را می‌نوشتیم، با اینکه متن اصلی ما از مصاحبه‌هایی بود که با خانواده شهدا صورت گرفته بود، اما با این حال، بعد از نوشتن، باز می‌دیدیم که خانواده‌های آنان اعتراض می‌کردند، در حالی که ما چیزی از خود نمی‌نوشتیم.

وی افزود: حال در مورد داستان دینی، این مسئله پیچیده‌تر می‌شود و طرف حساب ما جمع کثیری از جامعه هستند، به خصوص اینکه آیات عظام و حجج اسلام نیز در این میان حضور دارند و همین مسئله کار ما را سخت‌تر می‌کند.

این نویسنده گفت: البته نباید فراموش شود که در داستان‌نویسی باید عناصر داستانی را لحاظ کرد و کارکرد داستان تاریخی این است که اثر می‌گذارد و خواننده را منقلب می‌کند، زیرا در متن تاریخی صرف، این تأثیر و انقلاب وجود ندارد.

بهره معنوی نوشتن در مورد عاشورا با لذتی در دنیا قابل قیاس نیست

والایی اضافه کرد: حریم قدسی ائمه معصومین بر کسی پوشیده نیست، ولی باید با احتیاط به آن نزدیک شد که البته ما در این مجموعه شاهدیم که به این حریم نزدیک نشده‌ایم و آن را روایت کردیم، با این تفاوت که امام را به واسطه یاران و نزدیکان روایت کرده‌ایم، زیرا خصوصیات اخلاقی و شخصیتی امام در اطرافیان متجلی است.

والایی در پایان سخنانش گفت: لذت روحی که نوشتن در مورد عاشورا و اصحاب عاشورایی دارد به حدی است که تنها نویسنده به درک آن می‌رسد و این حظ معنوی با چیزی در دنیا قابل قیاس نیست.

«آینه» اثر ارزنده‌ای است

حجت‌الاسلام غلامرضا قاسمیان مدیر حوزه علمیه مشکات در بخشی از این مراسم گفت: از اینکه طلاب در فضای تولید محتوای فرهنگی آن هم با برون‌داد در فضای بیرون از حوزه علمیه ورود می‌کنند را می‌پسندیم.

وی افزود: داستان‌های «آینه»، هم تحقیق تاریخی خوبی دارند و هم از نظر متن، اثر ارزشمندی هستند و دارای کشش مناسبی نیز هستند که خواننده را با خود همراه می‌کند. علاوه بر این، انتشار کتاب صوتی در کنار کتاب چاپی نیز، کار ارزنده‌ای دیگری است که در این مجموعه داستان به آن دقت شده است.

قاسمیان در ادامه گفت:‌ در اهمیت قصه باید چند نکته را مورد توجه قرار داد، زیرا قرآن می‌فرماید؛ برای تذکر از هر چیزی مثلی آورده‌ایم و منظور از این مثل، داستان است و جایگاه داستان در قرآن با توجه به این آیه، روشن می‌شود و در قرآن وقتی داستانی ذکر می‌شود، می‌خواهد که خواننده نسبت به آن فکر کند.

مدیر حوزه علمیه مشکات در ادامه ضمن اشاره به کلامی از امیرالمؤمنین گفت: در مورد تاریخ، امیرالمؤمنین می‌فرمایند که از بخشی که رفته برای بخشی که مانده عبرت بگیرد و این کلام اینطور نشان می‌دهد که تاریخ پیوسته در حال تکرار است. نکته‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد، پاراگراف‌بندی در هر متنی است که در فهم موضوع مؤثر است و اگر در روایت تاریخ در شناخت پاراگراف‌های تاریخی اشتباه صورت گیرد و تحلیلی اشتباه بر مبنای آن صورت پذیرد، پایان و نتیجه مورد نظر از یک روایت تاریخی به دست نمی‌آید.

او افزود: پاراگراف‌های تاریخی باید براساس سنن تحلیل شود و اینکه بتوان براساس سنن آن را تحلیل و تفصیل کرد، نتیجه آن قصه حقی می‌شود که قرآن به آن اشاره کرده است و نکته اصلی که به دوستان خاکریز نیز یادآور شدم، همین دقت در تحلیل بود.

تحلیل افراد در تاریخ بدون پیشینه آنها اشتباه است

قاسمیان یادآور شد: اینکه افراد در تاریخ را ناگهانی و یهویی تحلیل کنیم، اشتباه است، زیرا در تحلیل‌های تاریخی باید سابقه افراد مدنظر قرار گیرد. من در خاطرم هست که در جلسه‌ای که در محضر رهبر انقلاب بودیم ایشان در مورد مقتل می‌فرمودند که باید صحنه‌پردازی در مقاتل صورت گیرد که من به ایشان عرض کردم یعنی صحنه دکوپاژ شود و ایشان این مسئله را تأیید کردند.

مدیر حوزه مشکات در پایان سخنانش گفت: در مورد شخصیت‌هایی که در مجموعه «آینه» حضور دارند به دوستان تذکر دادم که پرداخت داستانی تاریخی را در مورد آنان فراموش نکنند. نکته‌ مهمی که باید مورد نظر قرار گیرد این است که در روایت تاریخی، پیشینه افراد فراموش نشود.

محمدمهدی همتی مدیرمسئول مؤسسه خاکریز ایمان و اندیشه در این مراسم گفت: یک سال و نیم پیش، جمعی از طلاب مشکات تحت عنوان گروه پژوهشی شهید صدر برای تولید داستان‌های تاریخی گرد هم آمدند و مجموعه آینه اولین اثری است هک حاصل تلاش این دوستان است. در این مجموعه 8 شخصیت حضور دارند که در قضایایی مرتبط با قیام امام حسین(ع) هرکدام به نوعی نقش دارند و در این مجموعه، نشان داده شده که افراد در تصمیم‌گیری‌های خود جدا از پیشینه و گذشته‌شان نیستند.

بر اساس این گزارش مجموعه داستان کوتاه «آینه» اثری است که جمعی از نویسندگان در ارتباط با 8 شخصیت عاشورایی که به نوعی با  قیام عاشورا در تماس بوده‌اند نوشته‌اند و موسسه خاکریز ایمان و اندیشه آن را به صورت چاپی و صوتی منتشر کرده است.