تهران: وقتی یادم می‌آید که مردم ما مطالعه کردن را بلد نیستند، به قلب من فشار می‌آید

به گزارش حلقه وصل، رسم کتابخوانی و انس با کتاب یکی از دیرینه‌ترین رسوم در نزد ایرانیان بوده که چند سالی است به دلایل مختلف از جمله تغییر سبک زندگی، جابجا شدن ارزش‌ها در جامعه، سیستم آموزشی نادرست و ... جای خود را به امور تفننی‌ای داده است که هرچند از مقتضیات زمانه نشأت می‌گیرد، اما هر روز منجر به فاصله بیشتر نسل حاضر با کتاب می‌شود.

هرچند بسیاری دور شدن نسل حاضر از کتاب را نشأت گرفته از مشکلات اقتصادی عنوان می‌کنند،‌ اما به نظر می‌رسد این امر بیش ا زهر چیزی متأثر از فرهنگ باشد تا اقتصاد. در این میان تأکیدات بسیاری هم از سوی بزرگان دین و هم از سوی علمای وقت مبنی بر صرف اوقات بر مطالعه و کسب نور از اوراق کتاب شده که بخش قابل توجهی از این تأکیدات مربوط به رهبر معظم انقلاب است.

ایشان بارها در جلسات و دیدارهای مختلف به موضوع کتاب اشاره کرده و از دغدغه خود بر این امر تأکید کرده‌اند. شاید اگر دیگر مسئولان نیز این امر را جدی می‌گرفتند، وضعیت بهتری از حال حاضر در جامعه حاکم بود. خبرگزاری تسنیم، بخش‌هایی از سخنان ایشان را در مناسبت‌های مختلف با موضوع «کتاب» و «کتابخوانی» همزمان با ایام برگزاری بیست و هشتمین دوره نمایشگاه کتاب تهران بازنشر می‌کند که به شرح ذیل است:

کتاب؛ مادر تمدن‌ها و عصاره آنها

حقیقت آن است که کتاب یکی از ارزشمندترین فرآورده‌های بشری و گنجینه‌ی بزرگ‌ترین ثروت‌های بشر یعنی دانش و تحقیق است. دین و دنیای بشر و جسم و جان انسان، به برکت کتاب تأمین و تغذیه می‌شود و فرآیند کمال بشری به وسیله‌ی کتاب تحقق می‌یابد. کتاب، مادر تمدن‌ها و نیز عصاره‌ی آن‌ها است، و بشر با پدید آوردن کتاب، درس‌های بی‌شماری را که در کتاب تکوین بدو آموخته شده، گردمی‌آورد و در محیط بشری، منتشر می‌سازد و بدین‌گونه روزبه‌روز گنجینه‌ی ثروت بشری، غنای بیشتر می‌یابد.

(پیام به مناسبت گردهمایی کتاب و کتابخانه - 21/06/1374)

کتابخوانی؛ یک واجب دینی

اکنون‌ ملت‌ ایران‌ باید عقب‌افتادگی‌ها را جبران‌ کند. اینک‌ فرصت‌ بی‌نظیری‌ از حکومت‌ دین‌ و دانش‌ بر ایران‌، پدید آمده‌ است‌ که‌ باید از آن‌ در جهت‌ اعتلای‌ فکر و فرهنگ‌ این‌ کشور بهره‌ جست‌. امروز کتابخوانی‌ و علم‌آموزی‌ نه‌ تنها یک‌ وظیفه‌ ملی‌، که‌ یک‌ واجب‌ دینی‌ است‌. از همه‌ بیشتر، جوانان‌ و نوجوانان‌، باید احساس‌ وظیفه‌ کنند، اگر چه‌ آنگاه‌ که‌ انس‌ با کتاب‌ رواج‌ یابد، کتابخوانی‌ نه‌ یک‌ تکلیف‌، که‌ یک‌ کار شیرین‌ و یک‌ نیاز تعلل‌ناپذیر و یک‌ وسیله‌ برای‌ آراستن‌ شخصیت‌ خویستن‌، تلقی‌ خواهد شد، و نه‌ تنها جوانان‌، که‌ همه‌ نسل‌ها و قشرها از سردلخواه‌ و شوق‌ بدان‌ رو خواهند آورد. (پیام به مناسبت آغاز هفته‌‌ کتاب- 1372/10/04)

به قلبم فشار می‌آید!

ملت ما مطالعه کردن را اصلاً جزو کارهای بشری نمی‌دانند! مثل خوراک و ورزش و دیگر چیزهایی که جزو کارهای معمول انسان است، مطالعه اصلاً جزو این چیزها نیست! آدم باید عنوان دیگری داشته باشد- یا باید شب امتحانش باشد؛ یا باید معلم در مدرسه از آدم بخواهد؛ یا باید یک دانشمند باشد؛ یا باید بخواهد در جایی سخنرانی کند- تا موجب شود که مطالعه کند! این چه‌قدر خسارت است!؟ واقعاً خدا می‌داند من وقتی یادم می‌آید- و این چیزی است که تقریباً هیچ‌وقت از یادم نمی‌رود- که مردم ما مطالعه کردن را بلد نیستند، به قلب من فشار می‌آید! از این بابت، ما چقدر داریم هر ساعت خسارت می‌بینیم!؟ واقعاً این به عهده‌ چه کسی است؟ در حال حاضر این‌طور است که بنده یا یک نفر مثل بنده، سالی یک‌بار به نمایشگاه کتاب برود و یک کلمه راجع به مطالعه بگوید؛ آن‌هم به شرطی که دست یک گزارشگر خاص نیفتد؛ این‌که نمی‌شود!

(دیدار با اعضای گروه اجتماعی صدای جمهوری اسلامی ایران - 29/11/1370)

ارتقای فرهنگ با عادت مردم به مطالعه

گاهی می‌بینید یک نفر پای تلویزیون نشسته و منتظر یک فیلم است. تلویزیون آگهی تبلیغاتی پخش میکند و گاهی پخش تبلیغات بیست دقیقه طول میکشد. یک وقت است کسی به آن تبلیغات احتیاج دارد. اما کسی که احتیاج ندارد آگهیهای تبلیغاتی را ببیند، این بیست دقیقه را چرا بیکار بنشیند؟! یک کتاب دم دستش باشد؛ بردارد و بیست دقیقه مطالعه کند. اگر مردم ما عادت کنند که از این وقت‌های ضایع‌شونده برای مطالعه‌ی کتاب استفاده کنند، جامعه خیلی پیش خواهد رفت و فرهنگ کشور، خیلی ترقّی خواهد کرد. (مصاحبه با خبرنگار صدا و سیما پس از بازدید از نمایشگاه کتاب- 1375/02/22)

تأمین بخش عمده وظایف فرهنگی دولت

من فکر می‌کنم اگر بتوانیم فرهنگ کتابخوانی را در کشور رایج کنیم و در کنار آن، تولید کتاب را هم خوب گسترش دهیم، بخش عمده‌ای از وظایف فرهنگی دولت جمهوری اسلامی، بدین وسیله انجام خواهد گرفت.کتاب، مقوله‌ی بسیار مهمی است. من البته به کارهای هنری و تصویری، تلویزیون یا سینما یا از این قبیل مقولات، خیلی اعتقاد دارم؛ اما کتاب، نقش و جایگاه مخصوصی دارد. جای کتاب را هیچ چیز پر نمی‌کند و باید کتاب را ترویج کرد.(بیانات در مصاحبه صدا و سیما، در ششمین «نمایشگاه بین‌المللی کتاب»- 1372/02/21)

لزوم افزاریش سرانه مطالعه و تیراژ کتاب

ما در کشورمان، در جامعه‌ی خودمان، از واقعیتی که در این زمینه وجود دارد، راضی نیستیم. بله، درست است؛ امروز حجم کتابهائی که تولید می‌شود، با گذشته خیلی تفاوت کرده است؛ گاهی چند برابر کتاب منتشر می‌شود، یا تیراژ کتاب‌ها بالا می‌رود؛ لیکن این کافی نیست؛ اینها برای کشور ما خیلی کم است. باید جوری بشود که در سبد کالای مصرفی خانواده‌ها، کتاب یک سهم قابل قبولی پیدا کند و کتاب را بخرند برای خواندن، نه برای تزئین اتاق کتابخانه و نشان دادن به این و آن. این هم یک نکته است، که مسئله‌ کتابخوانی در جامعه است.

من از این اجتماعی که امروز هست، می‌خواهم این استفاده را بکنم که یک تجدید مطلعی بشود در مسئله‌ کتاب و کتابخوانی و کتاب خوب و کتاب مفید و کتاب سالم؛ یک حرکتی را همه‌ مسئولان در کشور آغاز کنند؛ از آنهائی که برنامه‌ریزی می‌کنند، تا آنهایی که تولید می‌کنند، تا آنهایی که تبلیغ می‌کنند، تا مخاطبان کتاب، جوان‌ها و غیر جوان‌ها که کتاب را می‌خوانند، یک نگاه جدیدی داشته باشیم. تیراژهای هزار و دو هزار و سه هزار و اینها شایسته‌ی کشورِ هفتاد و پنج میلیونی ما با این همه جوان، با این همه انگیزه نیست؛ باید تیراژها خیلی بالاتر باشد. حالا در بعضی از موارد خوشبختانه انسان می‌بیند دفعات چاپ کتاب‌ها خیلی بالاست؛ لیکن در عین حال در مجموع که نگاه می‌کنیم، نه، راضی‌کننده نیست، قانع‌کننده نیست؛ باید یک حرکتی آغاز شود. (بیانات در دیدار مسئولان کتابخانه‌ها و کتابداران- 1390/04/29)