تهران: سبک‌زندگی‌ اقتصادی برای اهل‌ایمان

به گزارش حلقه وصل، این روزها معیشت مردم به یکی از پربحث‌ترین و مسئله‌سازترین موضوعات کشور تبدیل شده است. سیاست‌های کلان اقتصادی برای آنکه بتوانند در معیشت مردم مؤثر باشند، باید بر اساس یکسری اصول بنیادین در حوزۀ اقتصاد پایه‌ریزی شوند. اصول بنیادین اقتصادی، برآمده از مبانی فکری گوناگونی هستند. هر مکتب فکری (اعم از دینی و بشری) یک دسته مبانی انسان‌شناختی و هستی‌شناختی ارائه می‌کند که پی‌گیریِ آنها در ساحت‌های گوناگون سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و... منجر به شکل‌گیری یک نظام اقتصادی می‌شود. یکی از مبانی، «اهداف کلان» هستند. هر مکتب فکری، جامعه را به سمت اهداف خاصی که مدنظرش هست سوق می‌دهد و اصولی که در عرصه‌های گوناگون ارائه می‌دهند نیز در راستای همان اهداف است.

کتاب «معیشت مؤمنانه» اثری است که چهار مؤلفه از آن اهداف کلان که منجر به سیاست‌های اقتصادی می‌شود را از منظرگاه مقام معظم رهبری به کاوش و تحلیل می‌گذارد. «زهد» و «رفاه» در یک‌سو و «تجمل‌گرایی» و «اشرافی‌گری» در نقطۀ مقابل، چهار رویکرد کلان در سیاست‌های اقتصادی هستند که پیشِ چشم قرار دادن هر یک از آنها می‌تواند تأثیرات روشنی در عرصه‌های خرد و کلان معیشتی مردم داشته باشد.

ابوالقاسم کریمی که با کاوش در میان بیانات مقام معظم رهبری به جمع‌آوری و دسته‌بندی و تدوین این کتاب پرداخته، ساختار کتاب «معیشت مؤمنانه» را ذیل چهار فصل مجزا تنظیم نموده است:

فصل اول به مفهوم «زهد» اختصاص دارد. زهد یکی از ارزش‌های اسلامی است که در ساحت فردی اهمیت زیادی در تربیت معنوی انسان دارد. زهد یعنی «رغبت و دل‌بستگی به دنیا نداشتن» یعنی علیرغم اینکه مؤمن به اقتضای زندگی دنیوی از دنیا و مواهب دنیوی استفاده می‌کند، لیکن به آنها دل‌بسته نشود. آیت‌الله خامنه‌ای با رویکرد جامعی که به معارف دینی دارند، در تحلیل این مفهوم، به ساحت فردی اکتفا نکرده و کاربست این مفهوم در ساحت‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی و اقتصادی را تشریح کرده است. بیان «اخلاق فردی حکام و مدیران جامعه اسلامی» یکی از ثمرات این رویکرد است که در این فصل محقق می‌شود. ایشان توضیح می‌دهد که طبق بیان امیرالمؤمنین علیه‌السلام، مسئولان حکومت اسلامی باید همواره سطح زندگی معمولی مردم را به‌عنوان یک معیار برای زندگی شخصی خود مدنظر داشته باشند.

اما اگر مفهوم زهد در جامعه و حکومت اسلامی بیش از اندازه برجسته شود و از حدود خود فراتر رود، ممکن است انواع و اقسام بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌ها و بی‌تدبیری‌های اقتصادی تحت پوشش این مفهوم مقدس توجیه شوند. به‌همین دلیل فصل دوم کتاب با عنوان «رفاه» روی دیگر سکه که جنبه‌ی حاکمیتی و سیاست‌گذاری برجسته‌تری دارد را نمایان می‌کند. از نظر اسلام زهد یک انتخاب کاملاً فردی است و اینچنین نیست که حکومت اجازه داشته باشد مردم را به زهد نمایشی مجبور نماید. از سوی دیگر، ضرورت زهد در زندگی فردی، هیچ منافاتی با تلاش برای سازندگی و آبادانی و تولید ثروت در سطح جامعه ندارد؛ بلکه بالاتر از این می‌توان گفت که یکی از شرایط تحقق جامعه‌ دینی اینست که مردمانش در رفاه زندگی کنند. در این فصل توضیح داده می‌شود که ایجاد رفاه به‌مثابه یکی از اهداف انقلاب اسلامی باید در صدر سیاست‌های اقتصادی قرار بگیرد. مقام معظم رهبری برای ایجاد رفاه اقتصادی به بیان کلیات اکتفا نکرده، بلکه سیاست‌ها و راهبردهای عملیاتی را نیز در اختیار سیاست‌گذاران گذاشته است. اقتصاد مقاومتی و سیاستهای اصل 44 قانون اساسی از جمله‌ی این راهبردها است که در این فصل تشریح می‌شوند.

اما باز در صورتی که همین مؤلفه «رفاه» نیز بیش از اندازه برجسته شود، ممکن است خطر دیگری دامن جامعه اسلامی را فرابگیرد که عبارت است از «تجمّل‌گرایی و مصرف‌زدگی»؛ بنابراین فصل سوم کتاب معیشت مؤمنانه به تبیین ابعاد این موضوع از منظر مقام معظم رهبری پرداخته است. این دو را می‌توان یکی از آسیب‌هایی دانست که امروزه دامن جامعه ما را گرفته است و آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر جامعه اسلامی سال‌هاست که به آن تذکر می‌دهد و مردم و مسئولان از آنها برحذر می‌دارد. نکته قابل توجه اینکه یکی از سیاست‌های فرهنگی دشمن برای مقابله با نظام اسلامی از دهه هفتاد، ترویج همین دو مدل رفتار اقتصادی بوده است. در این فصل علاوه بر تبیین ابعاد این مسئله، عوامل ایجاد روحیۀ تجمل‌گرایی، پیامدهای گسترش آن در جامعه و نهایتاً راهکارهای مقابله با این مسئله نیز از دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای تشریح شده است.

روحیه‌ی «اشرافی‌گری» نیز یکی دیگر از آسیب‌هایی است که بیشتر دامن مسئولان و مدیران را می‌گیرد که از میراث حکومت پهلوی بوده و در تعابیر امام خمینی(ره) با عنوان «خوی کاخ‌نشینی» از آن یاد می‌شده است. یکی از تأکیدات مکرر مقام معظم رهبری طی سه دهه گذشته، پرهیز از این روحیه بوده است. فصل چهارم کتاب با محوریت این موضوع شکل گرفته و عوامل، پیامدها و راهکارهای مقابله با این مسئله را از دیدگاه مقام معظم رهبری تشریح کرده است.

کتاب معیشت مؤمنانه را می‌توان اثری دانست که هم در ساحت فردی و هم در ساحت مدیریتی و حاکمیتی و هم در عرصه‌ی سیاست‌گذاری، بخشی از راهبردهای کلان اقتصادی را تشریح کرده و برای اقشار مختلف مردم و به‌خصوص مدیران بسیار مفید خواهد بود.

کتاب «معیشت مؤمنانه» با همت ابوالقاسم کریمی از سوی انتشارات انقلاب اسلامی در 156 صفحه و به‌قیمت 10هزارتومان منتشر گردیده است