تهران: نقش ضدانقلاب‌های مذهبی در تضعیف اسلام انقلابی

سرویس معرفی: «جنگ»، «شهدا» و «دفاع مقدس» مفاهیمی هستند که از اواخر دهه 60 و با پایان یافتن جنگ تحمیلی وارد گفتمان کلان فرهنگی جمهوری اسلامی شدند. این گفتمان امروزه در حوزه ادبیات به یک ژانر قدرتمند درآمده است. برای حوزه ادبیات دفاع مقدس هم به مانند سایر حوزه‌ها می‎توان اشتباهات یا نقاط ضعفی را برشمرد ولی نمی‎توان وسعت و قدرت آن را انکار کرد. یکی از تولیدات جدید این عرصه کتاب یا بهتر است بگویم کتابچه‌ای است با عنوان «شهدا برای چه افقی جنگیدند؟». نویسنده این کتای «وحید جلیلی» است. بر روی جلد شهدا برای چه افقی جنگیدند عکس شهدا کار شده و زیر عنوان اصلی کتاب نوشته شده؛ «از جنگی که بود تا جنگی که هست». شهدا چرا افقی جنگیدند را نشر معارف منتشر کرده است. در این کتاب مجموعه مقالات، یادداشت‌ها و سخنرانی‌های مختلف وحید جلیلی در روزنامه‌ها و ماهنامه‌ها گردآوری شده و تعداد صفحات بخش‌های آن بسیار کوتاه است.

جنگی که بود؛ جنگی که هست

«جنگی که بود؛ جنگی که هست» عنوان بخش اول تازه‌ترین کتاب وحید جلیلی است. او در این بخش «ضدانقلاب‌های مذهبی» را نقد می‌کند و می‎نویسد: ضدانقلاب‌های مذهبی «می‎خواهند در سوگ «جنگی که بود»، «جنگی که هست» را بپوشانند و به دست فراموشی بسپارند.» جلیلی با واکاوی چرایی گریه ضدانقلاب‌های مذهبی برای حسینی که به تاریخ پیوسته است، می‎نویسد: «جنگ هشت ساله نمرده است که برایش مجلس ختم بگیریم. جنگ هشت ساله شهید شد و شهید، زنده است و خون شهید در همه رگ‌های جامعه جاری است...»

دفاع مردمی و نهضت فرهنگی

«دفاع مردمی و نهضت فرهنگی» بخش دوم کتاب شهدا برای چه افقی جنگیدند است. جلیلی در این بخش با استناد به سخنان امام خمینی(ره) در پیامشان به روحانیت، می‌گوید که باید هدف و کارکرد اصلی دفاع مقدس در جامعه را «استمرار روح اسلام انقلابی» در نظر گرفت. او می‌گوید «شهدا یک خط قرمز خونین بین اسلام انقلابی و اسلام آمریکایی ترسیم کردند. نمی‌توان از شاخصه‌های اسلام انقلابی دور شد و ادعای پاسداری و نشر فرهنگ و ارزش‌های دفاع مقدس را داشت.» جلیلی در این بخش تاکید می‎کند که حفظ و بهره‌برداری از گنج دفاع مقدس، همچون خود جنگ نیازمند حضور گسترده مردمی است. با چند مرکز و بنیاد و سازمان دولتیِ هرچند عریض و طویل، نمی‎توان جنگ عظیم جنگ را کشف و این سرمایه را نقد کرد. او راه برون‎رفت از این وضعت را «نهضت گسترده فرهنگی» می‌داند و معتقد است این نهضت فراگیر فرهنگی می‌تواند با محوریت مساجد که کانون تجهیز و اعزام نیرو به جبهه بودند، شکل بگیرد تا نسل‌های جدید در هر مسجد به گردآوری و ثبت خاطرات شهدا، رزمندگان و ایثارگران بپردازند و موج دوم این نهضت هم این خاطرات را تبدیل به آثار هنری و رسانه‌ای کنند.

حاشیه‎ای بر جنگ شهید

«حاشیه‎ای بر جنگ شهید» عنوان بخش سوم، کتاب شهدا چرا افقی جنگیدند است. مطلب این بخش آنچنان که در پاورقی کتاب عنوان شده در پاییز 78 در روزنامه ابرار چاپ شده است. جلیلی در این بخش دست‌اندرکار محدود کردن جنگ را در گذشته را دو گروه می‎داند؛ گروه اول، جنازه جنگ را تشریح می‌کنند و از ویرانه‌ها و عقب‌افتاده‌ها آمار می‌دهند و گروه دیگر بر روح این جنگ دخیل می‎بندند. او وصف حال جنگی که شهید شد را این فراز وصیت‎نامه شهید می‎داند «جسمم را به خاک، روحم را به خدا و راهم را به آیندگان می‎سپارم.» در پایان تاکید می‌کند که پیام شهدای جنگ ما و جنگ شهید ما هنوز هم همین است و از «راه» جنگ شهید ما در آثار این دو گروه خبری نیست.

شهدا اینقدرها هم نازنین نبودند!

«شهدا اینقدرها هم نازنین نبودند!» بخش دیگر این کتاب است. جلیلی در این بخش می‎نویسد: تاآنجاکه یادم می‎آید، شهدا اینقدرها هم که حالا می‎گویند نازنین نبودند. همیشه هم لبخند روی لبانشان نبود. آنقدر مست خدا نبودند که فقر و فساد و تبعیض از یادشان برود و آنچنان از خوف خدا غش نکرده بودند که هیچ خوفی بر دل هیچ‎کس نیندازند. ...شهدا آدم‎های ترسناکی بودند. باور کنید به خدا اینقدر دوست‎داشتنی بودن هم خوب نیست.

ارزش جنگ در جنگ ارزش‌ها

«ارزش جنگ در جنگ ارزش‌ها» بخش بعدی کتاب شهدا برای چه افقی جنگیدند است. این بخش مصاحبه علیرضا کمیلی با وحید جلیلی است. جلیلی در این بخش به سوالاتی از قبیل آنهایی که در جنگ دیروز شرکت کردند، چه رفتارها و باورهایی داشتند؟ وقتی که جنگ نباشد چگونه می‎توان خود را محک زد؟ کدام روایت از شهدا می‎تواند صحیح باشد و ویژگی‌های یک روایت صحیح از شهدا چیست؟ پاسخ گفته است.

عبور از جنگ «‌یک‌وجبی»

«عبور از جنگ «‌یک‌وجبی» یا شهدا برای چه افقی جنگیدند؟» بخش دیگر کتاب تازه جلیلی است. جلیلی در این بخش نگاهی به خاکریزهای امروز دفاع مقدس داشته است. او با بیان تعداد آثار تولید شده در حوزه‎های مختلف هنر برای شهدا می‎گوید که باید بیست سال بعد از پایان جنگ بارها و بارها این سوال را از خودمان بپرسیم که به انتظار که نشسته‌ایم؟! چه موقع شهدا را به یاد می‎آوریم؛ موقع زیارت عاشورا یا هنگامی که اخبار مفاسد اقتصادی یا خط فقر را می‏شنویم؟! چه بخش‎هایی از زندگی شهدا را به یاد می‎آوریم؛ لحظات عروج و تشییع جنازه آنها یا رفتار سیاسی، اجتماعی و خانوادگی آنها؟! شهادت‎طلبی در روزگاری که صدای ترقه هم نمی‎آید چگونه محک می‎خورد؟ و... او می‎گوید امروز به جای پاسخ به این سوال‌ها رویکرد جنگ «یک‎وجبی» در حال غلبه است و می‎گوییم که جنگ هشت ساله ما تنها جنگی بوده که حتی یک وجب از خاک ایران از دست نرفت. «این جنگ «یک‎وجبی» هرگز آن گنجی نیست که ملت به سکه‌های سرخ از جان عزیزتر خود از حضرت باری خریده باشند.»

عملیات مکمل

«عملیات مکمل» بخش دیگر این کتاب است. این بخش گفت‌وگوی جلیلی با نشریه داخلی دانشگاه بقیه‌الله است. این گفت‌وگو کنکاشی است در تعریف هنر دفاع مقدس. جلیلی در این بخش به سوالاتی از قبیل تعریف هنر دفاع مقدس، چرایی نبودن استراتژی و رویکرد واحد در نهادها و سازمان‌های فعال در عرصه هنر دفاع مقدس، چرایی تشتت و پراکندی این سازمان‌ها و نهادها، نظر او درباره ادعای انتقال ارزش‌ها به نسل جوان، چرا فیلم‌هایی نظیر آژانس شیشه‌ای باید به اندازه انگشتان یک دست باشند، پاسخ گفته است.

یاد شهدا و راه شهدا

«یاد شهدا و راه شهدا» عنوان بخش دیگر کتاب شهدا برای چه افقی شهید جنگیدند است. این بخش سخنرانی جلیلی در بین بسیجیان مسجد سهله مشهد را پوشش داده است. وحید جلیلی در این سخنرانی بین دفاع مقدس و جنگ تفکیک قائل می‏‌شود و می‎گوید جنگ سال 67 تمام شد. او با بیان آسیب‌های رجوع مناسبتی به جنگ به تفاوت‌های جنگ ما با جنگ‌های عالم می‌پردازد و هشدار می‌دهد که اگر حرکتی جدی شروع نشود تا 15 سال دیگر جنگ ما به شکل تحریف شده به نسل‌های بعدی منتقل خواهد شد. جلیلی در ادامه نیز به این سوال پاسخ می‌گوید که چرا باید از جنگ دفاع کرد؟ او در این سخنرانی هم «اسلام انقلابی» را شاخص شهدا می‎داند.

پالایشگاه اسلام ناب

«پالایشگاه اسلام ناب» بخش پایانی کتاب شهدا برای چه افقی جنگیدند است. این بخش سخنرانی جلیلی در جمع طلاب بسیجی حوزه علمیه قم است. او در این سخنرانی تاملی داشته بر ماهیت و ماموریت «بسیج». جلیلی چگونگی تشکیل بسیج را در این سخنرانی واکاوی می‏‌کند و می‌گوید که امام(ره) تاکید داشتند که نهاد بسیج باید از حوزه و دانشگاه خط بگیرد. او با برشمردن شاخص‌های تعریف بسیج از نگاه امام تعاریفی مانند این تعریف که بسیج را ستاد حوادث غیرمترقبه انقلاب تعریف می‎کند، مقابل تفکر امام میداند. او در ادامه کارکردهای بسیج در جامعه را واکاوی و بهترین معیار برای ارزیابی عملکرد بسیج را صحبت‎های حضرت آقا عنوان می‌کند.