تهران: کتابدار: طنز بیان انتقادات تلخ به گونه‌ای شیرین و خنده‌آور اما عفیف و منصفانه است

به گزارش حلقه وصل، شب شعر طنز «در حلقه رندان» یک‌شنبه پایانی هر ماه با اجرای «داریوش کاردان» برگزار می‌شود. این برنامه عنوان قدیمی‌ترین شب شعر طنز کشور است و شب گذشته یکصدوچهل‌وسومین برنامه خود را پشت سر گذاشت.

در این محفل ادبی طنز که به همت موسسه فرهنگی هنری سپهر سوره هنر و دفتر طنز حوزه هنری برگزار می‌شود، جمعی از شاعران، طنزپردازان و علاقه‌مندان ادبیات طنز به شعرخوانی پیرامون مسائل و مشکلات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی می‌پردازند. به این ترتیب شب گذشته نیز با شعرخوانی طنز از سوی شاعران توانای طنزپرداز همراه بود.

از میان این شاعران «رضا احسان‌پور» شعری طنز با نقدی بر سینمای ایران خواند که با استقبال شرکت کنندگان در این برنامه روبه‌رو شد. همچنین «یاسمن حسینی» که برای اولین بار در این برنامه شعرخوانی می‌کرد، شعری با موضوع «حمایت از تولید داخل» ارائه داد. از سوی دیگر «مهران حسینی» یکی از شاعران طنزپردازی که معمولا حضور در این برنامه را از دست نمی‌دهد به ارائه اثری با موضوع «آسیب‌شناسی ازدواج و تاثیرات فضای مجازی روی آن» پرداخت. «سعید طلایی» نیز شعر خود را خطاب به «خلیج فارس» در نقد بی‌توجهی‌های مسئولان دولتی به آن خواند و مورد تشویق حضار در این برنامه قرار گرفت.

طبق روند برنامه‌های گذشته «در حلقه رندان»، «مهدی فرج‌الهی» به اجرای موسیقی و شعرخوانی پرداخت و به زیبایی این برنامه افزود.

« اکبر کتابدار» از اساتید و شاعران طنزپرداز کشور در این برنامه به چگونگی انتخاب شعر مناسب با توجه به جمعی که قرار است شعر در آن قرائت شود، گفت: همیشه در میان اهالی شعر این سوال مطرح بوده است که چه شعری را در این برنامه بخوانیم بهتر است. بی‌شک باید مخاطبین خود را در مرحله اول در نظر بگیریم. به عنوان مثال، هنگامی که می‌خواهیم در برنامه «در حلقه رندان» شعرخوانی کنیم، با توجه به اینکه طیف بیشتر شرکت‌کنندگان در این برنامه طنزپرداز هستند و خودشان اهل فن، سعی می‌شود آثاری انتخاب شود که دارای وجوه طنز بیشتری است. حال همین کار را در جلسه‌ای که رسمیت بیشتری دارد و شعرخوانی طنز گوشه‌ای از آن برنامه است، سعی می‌کنیم شعر مورد نظر به شوخ‌طبعی نزدیک‌تر شود.

کتابدار در مورد تفاوت طنز با فکاهه و یا دیگر نمونه‌های شعر خنده‌آور گفت: شاید اگر به شرکت‌کنندگان «در حلقه رندان» گفته شود که شعری که می‌خوانید «فکاهه» است، بی‌شک جمع زیادی آن را نمی‌پذیرند. در حالی که بیشتر آثار ارائه شده «فکاهه» و «شوخ‌طبعی» است. برای بیان این موضوع بهتر است به بررسی تاریخی ورود واژه «طنز» بپردازیم. واژه «طنز» حدود 70 سال پیش مطرح شده است. قبل از آن به این آثار هزل، لطیفه، شوخی، فکاهه و از این قبیل گفته می‌شد. تا اینکه در دهه 1330 آقای «اقبال آشتیانی» در مجله اقبال و «دکتر ناطق خانلری» در مجله سخن واژه طنز را برای اولین بار بیان کردند و آن را با هدف تفکیک آثار از هزل و فکاهه ترویج و تثبیت کردند. به این ترتیب توانستند آثار طنز‌آمیز «عبید زاکانی» را از دیگر آثار جدا و به آن عنوان مناسب «طنز» را بدهند.

کتابدار افزود: اگر به فکاهه بودن برخی آثار این برنامه اعتقاد داریم، نباید تصور کنیم که درجه و شأن شاعر آن فکاهه پایین است؛ چرا که در بسیاری از موارد، فکاهه‌گویی بیشتر از طنز جوابگوی نیاز مخاطب است.

وی با بیان نمونه‌ای از اشعار «عبید زاکانی» در مورد تفاوت طنز و فکاهه گفت: عبید زاکانی هم طنز را به خوبی ارائه می‌کند و هم در فکاهه‌گویی توانمند است. اما این دو نوع شعر تفاوت‌های مهمی با هم دارند. به عنوان مثال اگر من امروز در اشاره‌ای به «گرانی تخم‌مرغ» شعری بگویم، فکاهه محسوب می‌شود. اما اگر به «چرایی؟» گرانی «تخم‌مرغ» بپردازم، طنز را به کار گرفته‌ام.

کتابدار در پایان گفت: طنز بیان انتقادات تلخ به گونه‌ای شیرین و خنده‌آور اما عفیف و منصفانه است. هنگامی که این موارد در یک اثر وجود داشته باشد، آن اثر می‌تواند به طنز نزدیک باشد. کار طنز اصلاح، تدریس و تعلیم است. در حالی که هجو و هزل این‌گونه نیست.

گفتنی است، در این برنامه شاعران طنزپردازی همچون علیرضا لبش، سعیده موسوی‌زاده، کاوه جوادی، مژگان مطهری، عبدالله مقدمی، سید امیرسادات موسوی، صابر قدیمی، عباس ثمری، محمدحسن صادقی، حمید اسماعیلی، ابوالقاسم صلح‌جو، روح‌الله احمدی، سیامک روشن، ناهید نوری، سیدجواد یثربی و استاد بانی به شعرخوانی طنز پرداختند.