تهران: یک جانبه‌نگری و دوری از واقعیات از مهمترین مشکلات و چالش‌های ادبیات داستانی دفاع مقدس است

به گزارش حلقه وصل، محمد حنیف سرداور بخش داستان هفدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب سال دفاع مقدس از داوری 121 کتاب در بخش داستان این جایزه خبر داد و اظهار داشت: 46 رمان بلند، 68 مجموعه داستان و هفت داستانک در این بخش وجود داشت که 85 اثر از این تعداد را نویسندگان تهرانی و سایر آثار متعلق به نویسندگان شهرستانی بوده است که قم، اصفهان و شیراز بالاترین تعداد شرکت‌کننده را داشته است.

وی با اشاره به تأثیرات داستان گفت: خاطره نوشتن به نسبت کار نوشتن داستان زمان کمتری را لازم دارد امسال چند برابر کتاب‌های داستان در بخش خاطره‌ آثار داشتیم. در حالی که واقعا تأثیرات داستان وسیع‌تر، عمیق‌تر و ماندگارتر از گونه‌های دیگر ادبی است. داستان عموماً با توجه به کارگیری عناصر داستانی، استفاده از قصه‌های مختلف، مجموعه تکنیک‌ها و سبک‌ها می‌تواند مخاطب را همراه کند لذا داستان تأثیر و ارزش بیشتری دارد.

سرداور گروه بخش داستان هفدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس تصریح کرد: هنوز هم از میان تعداد کتاب‌های کم‌شمار در موضوع دفاع مقدس در ریزش‌های اولیه داوران، تعداد زیادی از آثار کنار گذاشته می‌شود. یعنی ما مشکل تعداد نداریم بلکه مشکل ما محتوا و کیفیت است.

حنیف یک جانبه‌گری را یکی دیگر از مشکلات پیش‌‌روی داستان دفاع مقدس دانست و افزود: یک جانبه‌نگری و دوری از واقعیات از جمله مشکلات و چالش‌های ادبیات داستانی دفاع مقدس است که در آینده عمیق‌تر خواهد شد. جنگ یک پدیده چند بعدی است ابعاد سیاسی، جامعه‌شناسی، فرهنگی و اقتصادی دارد. جنگ بعد حماسی و تأثیرات روانشناسی دارد، وقتی ما پدیده‌های تاریخ جنگ را بررسی می‌کنیم متوجه اهمیت ابعاد ادبی آن می‌شویم. دکتر محمدرضا سرهنگی در مقاله‌ای اشاره به بعد ادبی سربند نوشته‌های رزمنده‌های دوران دفاع مقدس داشتند که می‌توان به آن پرداخت.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه  جنگ یک پدیده یک جانبه نیست، یک جانبه‌نگری نسبت به جنگ و صرفا نگاه حماسی به آن می‌تواند از جمله آسیب‌های نگاه به این مسئله باشد که پیش روی داستان جنگ قرار گیرد، جنگ را باید آن طوری که به وقوع پیوسته نشان داد. بُعد حماسی از آن جهت مهم است که هر مملکتی ممکن است مورد حمله نیروهای خارجی قرار گیرد لذا باید آمادگی ذهنی وجود داشته باشد. چون دین، آئین و وطن همیشه مدافع دارد. از سوی دیگری با عدم پرداختن به جنبه‌های تخریبی جنگ ممکن است با دیپلماسی ضعیفی همراه شویم.

این نویسنده کشورمان گفت: بسیاری از داستان‌های دفاع مقدس هویت بومی ندارد. کافی است در برخی از داستان‌ها اسامی شهرها و مناطق جنگی را عوض کنیم با این کار داستان‌ها با داستان‌های جنگی غیر ایرانی اشتباه گرفته می‌شود آن عناصری که تشخیص‌دهنده داستان دفاع مقدس است در داستان‌های امروز کم است. کتاب «دختر لوتی» شهریار عباسی داستانی است که با اینکه دفاع مقدس را نشان داده است اما به بومی‌گرایی توجه داشته است. کتاب «سی مرد و سی‌ مرغ»‌ اکبر صحرایی نیز از طریق پیوند دادن اثر با ادبیات کهن جنبه ایرانی بودن را حفظ کرده است.

سرگروه داوری بخش داستان هفدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس اظهار کرد: ما نوآوری در داستان دفاع مقدس کم داریم. بسیاری از داستان‌های ما رئالیستی و واقعه‌گرایانه نوشته می‌شود یا از نظر سبک کلاسیک و مدرن نوشته می‌شود در حالی که زبان فرم داستانی که نسل امروز می‌پسندد داستانی نیست که 30 سال پیش مورد استقبال قرار می‌گرفت یا تأثیرگذار بود. لذا باید از فرم‌های جدید نیز در داستان استفاده شود.

حنیف تأکید کرد: نوآوری در داستان دفاع مقدس کم رخ داده اما داستانی مانند «اسم شوهر من تهران است» نوشته زهره شعبانی که یک داستان اجتماعی است با نوآوری همراه است.یا «سنگ یحیی» نوشته خسرو عباسی خودلان، برخی از داستان‌های ساسان ناطق و رمان «لم یزرع» اثر محمدرضا بایرامی کاری‌هایی است که با نوآوری و تازگی همراه است.

وی گفت: طرح جدی در زمینه بحث ترجمه و جهانی شدن آثار دفاع مقدس وجود ندارد در حالی که ما نیازند کار بیشتری در این بخش هستیم آثار باید به جهان شناخته شود از طرفی نیز ترجمه از مبدأ شکل می‌گیرد بسیاری از داستان‌های بزرگی که از جنگ جهانی اول و دوم نوشته شده به روز ترجمه نمی‌شوند مطالعه این آثار کمک می‌کند تا آثار ما غنی‌تر شود.

این نویسنده ضعف پژوهش را یکی دیگر از چالش‌های پیش‌روی داستان دفاع مقدس دانست و اظهار داشت: بسیاری از نویسندگان امروز ما دفاع مقدس را ندیده‌اند به همین دلیل پژوهش شرایطی را برای آشنایی این نویسندگان آماده می‌کنند نویسنده باید کار با کلاشینکف و ژ3 را بداند و از سلاح‌های مختلف اطلاعاتی داشته باشد. همچنین از ویژگی‌های جغرافیایی و نحوه عملیات‌ها مطلع باشد تا نویسنده در فضا قرار گیرد.

سرداور گروه بخش داستان هفدهمین دوره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس گفت: بسیاری از نویسندگانی که اسمشان در فهرست نهایی این جایزه قرار ندارد فاصله کوتاهی با نفرات برگزیده داشته‌اند سلیقه داوران در دلبستگی به برخی از داستان‌ها ممکن است در داوری‌ها تأثیرگذار باشد. اما معتقدم بسیاری از آثار که نامشان در فهرست نهایی برگزیده‌شدگان نیست نویسندگان بزرگی خواهند شد. در صورتی که این جایزه به برگزاری کارگاه‌های داستانی اهتمام داشته باشد تا نویسندگان ارتقاء یابند.