اراده جدی در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی وجود ندارد

به گزارش حلقه وصل، حجت الاسلام و المسلمین مهدی شریعتی تبار رئیس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی(ع) درباره روند تولید علوم انسانی اسلامی گفت: تولید علوم انسانی اسلامی کاری ترکیبی است. ما می خواهیم تولید در زمینه این علوم با تحقیق و پژوهش با مبانی اسلامی داشته باشیم. باید چنین کار ترکیبی را با عناصر و عوامل ترکیبی انجام داد. یعنی کارگروه ها و تشکلات مطالعاتی از گروه علوم انسانی و گروه علوم اسلامی حضور داشته باشند.

وی افزود: شاید عده ای درباره مطالعات علوم انسانی افراد توانمندی باشند مثلا در رشته های روانشناسی و مدیریت و … اما با مبانی اسلامی آشنا نباشند اما گاهی افراد در زمینه مطالعات اسلامی توانمند هستند اما مطالعه در حوزه علوم انسانی را نداشته اند. باید افرادی که در هر دو زمینه فعال هستند یا هر دو گروه در سیر مطالعاتی جدی قرار بگیرند. اینکه همایش یا کنگره ای برگزار شود و سپس مساله به حال خود رها شود، راه به جایی نخواهیم برد.

وی افزود: ما ادعا می کنیم اسلام در زمینه علوم انسانی نظریه دارد و بخشی ازعلوم انسانی اسلامی در متون و منابع دینی مانند قرآن کریم و نهج البلاغه و صحیفه سجادیه و جوامع حدیثی ما وجود دارد و باید از آنها استحصال شود. بخش دیگر آن با نگاهی که اسلام به دانش و علم دارد، از علوم و دانشمندان غرب که آن تحصیل کرده اند با مبانی و جهان بینی اسلامی مورد سنجش قرار می گیرد.

شریعتی تبار افزود: با توجه به تاکیدات مقام معظم رهبری بر علوم انسانی اسلامی، ما به این علوم نیاز جدی داریم و کار باید به صورت جدی پیگیری شود و به مجموعه های مطالعاتی از حوزه و دانشگاه و شخصیت های علمی ماموریت داده شود تا تولید این علوم را پیگیری کنند. این فرآیند طولانی است و در مباحثات به جمع بندی خواهد رسید. یکی از راهکارهای چگونگی دستیابی به این مساله چنین روندی خواهد بود. 

اراده جدی در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی وجود ندارد

رییس بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی(ع) با اشاره به موانع اجرایی در فرآیند تولید علوم انسانی اسلامی گفت: باید اراده جدی در مسیر تولید علوم انسانی اسلامی باشد که نیست. اراده جدی می تواند راهکارهای لازم را ارائه دهد و به صورت مستمر این تولیدات را پیگیری کند. نبود چنین اراده ای یکی از موانع تولید محسوب می شود.

وی تصریح کرد: یکی دیگر از موانع، عدم وجود تمرکز لازم است. در روند تولید علوم انسانی اسلامی به مجموعه ها و نهادها تکلیف داده نشده و یا عملا سازوکار موضوع برای آنها مشخص نشده تا پیگیری های لازم را انجام دهند. برای به نتیجه رسیدن امور باید اشخاصی ممحض و متمرکز در کار شوند. نباید افراد با مشغله های مختلف فقط به نوشتن مقاله ای با موضوع علوم انسانی اسلامی اکتفا کنند بلکه باید به مجموعه ای ماموریت داده شود وسخت افزار و نرم افزارهای لازم در اختیار افراد قرار بگیرد و متمرکز بر این کار شوند زیرا این مساله مورد نیاز دانشگاه ها و جامعه ماست. نبود تمرکز و تمحض یکی از ناتوانایی ها در تولید علوم انسانی اسلامی است.

شریعتی تبار با اشاره به رفتار دولت ها در قبال روند تولید علوم انسانی اسلامی گفت: ارکانی از دولت در این زمینه دارای مسئولیت هستند مانند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و یا آموزش و پرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی. این ارگان ها آن طور که باید و به هر دلیلی به موضوع نپرداختند. هر دولتی با گرایش های خاص بر سر کار می آید و گاهی به دلیل وجود مشکلات ویژه، دولت ها به روند تولید علوم انسانی اسلامی نپرداخته است.

وی یادآور شد: مجموعه های عظیمی از پایان نامه ها در حدود سالی 200 هزار عدد در مقطع ارشد و دکتری نوشته می شوند اما چقدر بر اساس اولویت ها و نیازهای جامعه هستند؟ و چقدر تسهیلات دانشگاه ها در راستای تامین اولویت ها و نیازها و خلاهای فرهنگی جهت داده می شود؟

اگر اهتمام و اراده جدی باشد قطعا زیرساخت ها هم آماده می شوند

وی افزود: اگر اهتمام و اراده جدی باشد قطعا زیرساخت ها هم آماده می شوند و کار مستمر هم آغاز می شود که با تغییر دولت ها هم به کار خود ادامه دهد. معاونت علمی ریاست جمهوری باید موضوع را برای خود تعریف کند و طی برنامه پنج ساله یا 10 ساله آن را پیگیری کند که ارتباطی به نوع دولتها پیدا نکند.

شریعتی تبار با اشاره به امکان فعالیت بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی در زمینه تولید علوم انسانی اسلامی گفت: امکان انجام چنین کاری در بنیاد وجود دارد اما به فعلیت رساندن آن نیازمند ایجاد زیرساخت ها است. در میان پژوهشگران ما در بنیاد موضوع علوم انسانی اسلامی شاید خیلی در اولویت نباشد زیرا ما نیروهای متخصص در این حوزه نداریم و بیشتر در رشته های علوم قرآن و فقه و حدیث و کلام متخصص داریم.

وی در ادامه سخنانش گفت: البته ما هم باید در این زمینه احساس مسئولیت کنیم و از طریق حمایت از کسانی که در این زمینه کار می کنند، برون سپاری و عملیات ستادی چنین کاری را انجام دهیم. فعالیت در زمینه تولید علوم انسانی اسلامی باید به صورت شبکه ای باشد.

وی بیان کرد: برگزار کنندگان کنگره علوم انسانی اسلامی تقسیم کار کردند و طبقه بندی علوم را به بنیاد واگذار کردند و ما هم برای آن برنامه داریم. شایسته است در بنیاد امکان تولید علوم انسانی اسلامی را فراهم کنیم تا در این پازل به اندازه خودمان نقش ایفا کنیم.

شریعتی تبار درباره تاثیرگذاری کنگره علوم انسانی اسلامی در روند تولید علوم انسانی اسلامی گفت: این اقدامات می تواند تاثیرگذار باشد اما اگر درست مدیریت نشود و پیگیری های لازم از مسائل انجام نشود، نقش بازدارنده هم خواهد داشت. اگر فقط به دلیل مطالبه مقام معظم رهبری همایش یا کنگره ای برگزار شود و سپس پیگیری های لازم صورت نگیرد، کافی نیست و آسیب زننده هم می تواند باشد.

وی بیان کرد: اگر دست اندرکاران به لوازم کار ملتزم باشند و عالمانه و حکیمانه این فرآیند را دنبال کنند اثرگذار خواهد بود و این اثر و نقش با همت دیگران به ثمر می نشیند.

وی تاثیرات فرهنگی برگزاری کنگره علوم انسانی اسلامی را مهم قلمداد کرد و گفت: هر کار فرهنگی آثار فرهنگی خود را دارد و تلنگری و طرح موضوعی است که افکار و اذهان را معطوف به مساله کند. تلاش، از بایسته های فرهنگی است و باید اذهان را فعال کرد تا مصرف کننده آثار غرب در زمینه علوم انسانی نباشیم بلکه باید به این خودباوری برسیم که می توانیم و باید در زمینه علوم انسانی از دیدگاه اسلام کار کنیم و به آن نیاز داریم.

این استاد حوزه در پایان سخنانش گفت: در گذشته که اروپا و آمریکا وامدار اندیشمندان اسلامی بودند و ما در زمینه های مختلف پیشگام بودیم اما در قرون اخیر جهان اسلام کم کار شد و غرب پیش افتاد. مسلمانان در شکل نظری و عملی علوم انسانی پیشگام بوده اند.