تهران: ترجمه «ملا صالح»؛ ادای دینی به همه قهرمانان جنگ است/ بازار خوب کشورهای عربی برای خاطرات دفاع مقدس

به گزارش حلقه وصل، چندسالی است که نویسندگان و ناشران ایرانی به فکر عرضه کارهای برتر زبان فارسی به دیگر زبان‌ها افتاده‌اند. کاری که هرچند تاحدودی انجام شده و در این سال‌ها کم نبوده‌اند آثاری که به زبان‌های مختلف ترجمه و عرضه شده‌اند، اما میزان موفقیت آنها هنوز برای جامعه فرهنگی کشور به صورت کامل مشخص و روشن نیست.

از جمله کتاب‌هایی که در سال‌های اخیر ترجمه و در کشورهای مختلف به ویژه کشورهای همسایه عرضه شده است، کتاب‌هایی است که با موضوع دفاع مقدس منتشر شده‌اند. از نظر برخی از کارشناسان، ادبیات دفاع مقدس بومی‌ترین نوع ادبیات ایران در حال حاضر است و از این جهت، این توانایی و ظرفیت را دارد که در بازار دیگر کشورها عرضه شود و مخاطبان جدیدی بیابد؛ از «نورالدین پسر ایران»، «دا»، «لشکر خوبان» گرفته تا «یکشنبه آخر»، «دختر شینا» و... که عمدتاً در کشورهای همسایه و منطقه مورد اقبال قرار گرفته‌اند.

کتاب «ملا صالح»، نوشته رضیه غبیشی، از جمله آثاری است که پس از انتشار مورد استقبال قرار گرفت. این اثر که خاطرات ملا صالح قاری از دوران پیش از جنگ تا بعد از جنگ را روایت می‌کند، از دو وجهه مخاطب را به خود جلب می‌کند؛ نخست داستان زندگی راوی و دیگر، شخصیت اوست که در تمام سال‌های بعد از جنگ تحمیلی تا همین چند سال اخیر، در گمنامی زندگی کرده است. برای بسیاری از مخاطبان، شخصیت راوی بیش از ویژگی‌های اثر جالب و جذاب بوده است. این اثر که با اقبال عمومی همراه بوده، قرار است به زودی از سوی زهرا طهماسبی، مترجم، به زبان عربی برگردانده و مقدمات توزیع آن در کشورهای همسایه فراهم شود.

ترجمه «ملا صالح»؛ ادای دین به همه قهرمانان جنگ

زهرا طهماسبی، مترجم عربی کتاب «ملاصالح» ترجمه کردن این اثر را ادای دینی به همه ایثارگران مظلوم در جنگ تحمیلی می‌داند و می‌گوید: بیشتر علاقه دارم به فضاهایی که کمتر به آن پرداخته شده، بپردازم و در این زمینه کمک کنم. من از طرف خودم، هم‌نسلانم و همه آیندگان نسبت به تمام افرادی که در جنگ هشت ساله عراق علیه ایران ایثارگری کردند و حضور داشتند، ادای دین می‌کنم. به ویژه نسبت به کسانی که رشادت‌ها به خرج دادند، اما گمنام و مظلومند. از نظر من ملاصالح هم چنین ویژگی‌ دارد.

بازار خوب کشورهای عربی برای خاطرات دفاع مقدس

او درباره میزان استقبال عرب‌زبان‌ها از خاطرات «ملاصالح» می‌گوید: تا وقتی که کتاب وارد بازار نشر نشود، نمی‌توان به صورت کامل درباره آن صحبت و اظهار نظر کرد. به نظرم کتاب در میان کسانی که در کشورهایی مانند امارات، عراق و کویت زندگی‌ می‌کنند و با تاریخ جنگ تحمیلی آشنا هستند، مورد استقبال قرار خواهد گرفت. اما در میان عرب‌زبان‌های خارج از کشور کسانی هستند که یا از تاریخ جنگ تحمیلی اطلاعی ندارند یا با نگاه تعصب‌‌آمیز به این رویداد نگاه می‌کنند، کتاب ممکن است در میان این دسته از افراد مورد استقبال قرار نگیرد. در مجموع، «ملا صالح» با نثری سلیس و روان نوشته شده و از سوی دیگر، با وجود آنکه در قالب خاطرات است و لزوماً هر خاطره‌ای مستند است، اما جذابیت‌‌های داستانی و خاطره‌نویسی را هم دارد که این بر جذب مخاطب آن کمک می‌کند.

ملاصالح از جان و مال و آبرویش گذشت

طهماسبی به شخصیت ملاصالح و فداکاری‌های او در هشت سال دفاع مقدس اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: بخش دیگری از جذابیت‌های این کتاب به شخصیت راوی اختصاص دارد. ملاصالح علی‌رغم خدماتی که در جنگ تحمیلی داشت، مظلوم و در برهه‌ای مغفول واقع شد. او به واسطه اشرافش به زبان عربی و فارسی، نقش مهمی در میان اسرا ایفا کرده و خود را به جای جاسوس جا زده است. کسی که در جنگ شرکت می‌کند، از جان و مالش می‌گذرد، اما ملاصالح علاوه بر این، از آبرویش هم گذشت. کسی که خود را جاسوس جا می‌زند و اینگونه معرفی می‌کند، در واقع قید زندگی در کشورش را زده است؛ چون او را خائن می‌شناسند و معلوم نیست که چه آینده‌ای در انتظارش باشد.

این مترجم در ادامه به فضای ادبی کشورهای عرب‌زبان اشاره می‌کند. او با بیان اینکه کتاب‌‌های خاطرات، جدای از موضوعش، همواره مورد استقبال کتابخوانان قرار گرفته است، تصریح می‌کند: به‌عنوان نمونه، اثری مانند «من زنده‌ام» چنین جذابیت‌هایی دارد. این اثر هم با نثری جذاب نوشته شده و هم موضوعش جالب است. گذشته از این، خاطرات مستند و واقعی هستند؛ یعنی در دنیای واقعی رخ داده‌اند. همین موضوع بر جذابیت این دسته از آثار نسبت به آثار داستانی و رمان می‌افزاید. مثلاً در مورد کتابی مانند «من زنده‌ام»، مخاطب با خود فکر می‌‌کند که این اتفاقات یک روز برای یک خانم رخ داده است و او این روزها را تجربه کرده است؛ همین موضوع سبب کشش مخاطب به مطالعه کتاب می‌شود. از سوی دیگر، ذائقه مخاطبان عرب‌زبان امروز به سمت کارهای داستانی است. آنها ادبیات روز را بیشتر می‌پسندند. کارهایی که فحوای داستانی داشته باشند، مخاطب عرب‌زبان را جذب می‌کنند؛ از این رو فکر می‌کنم که آثاری مانند «ملاصالح» در جذب مخاطب موفق باشند؛ البته به شرط اینکه به درستی ترجمه شوند. 

وی با بیان اینکه امکان تغییرات در متن کتاب وجود دارد، می‌افزاید: نه تنها برای کتاب «ملا صالح»، بلکه دیگر آثاری که قرار است ترجمه شوند، باید اقتضائات زبانی کشور مقصد را هم در نظر داشت. به همین دلیل، امکان تغییر در متن کتاب تاحدودی وجود دارد که البته این کار با هماهنگی نویسنده صورت خواهد گرفت.